istragàre 2 , vrb Definizione
giare istragu, fàere istragos
Sinonimi e contrari
batacollare,
apurire,
atormentai
/
degogliai
Frasi
m'istragant zuighes e sordados, mi curret zente mai bida e ne connota chi mi assuconat sa pessone
Etimo
itl.
straccare
Traduzioni
Francese
tourmenter
Inglese
to torment
Spagnolo
atormentar
Italiano
tormentare
Tedesco
quälen.
istrallocàre , vrb Definizione
cambiare logu, portare de unu logu a un'àteru
Sinonimi e contrari
istrallatare,
trasladai
Frasi
aèreos, naves, màchinas e trenos m'istrallocant in donzi parte e logu (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
déménager
Inglese
to move
Spagnolo
mudarse,
trasladarse
Italiano
traslocare
Tedesco
versetzen.
istralobbiàre , vrb: istrollobiare,
istrolobbiare Definizione
foedhare credendho a is astros, a intzertu, foedhare a s'afaiu, nàrrere istrolobbos, isciolórios
Sinonimi e contrari
astrolicare,
illeriare,
istroligare*
Traduzioni
Francese
dire des fadeurs
Inglese
to talk nonsense
Spagnolo
tontear,
decir tonterías
Italiano
dire scipitézze
Tedesco
Dummheiten reden.
istramài , vrb: istramare,
stramai Definizione
isciusciare su téssiu, bogare de pare is tramas de s'orrobba téssia; cricare de cumprèndhere, ispiegare
Sinonimi e contrari
afilinzonare,
afiriolae,
ifilognare,
ifrognare,
ilbulzare,
illanivuzare,
irburgiulae,
irfiliocare,
irfilusare,
irfronzolare,
isfilitare,
isfiocare,
issilare,
istèssere,
sfibicitai,
scilionai,
sfrocai
Frasi
a su pannu dhi apu fatu s'oru ca fut istramannesiche
2.
tramat e istramat su filu de sos contados de fadas e de orcos ◊ mammai ischit istramare su chi sas pantamas batint in su sonnu
3.
die cun die sos pitzinnos sunt impiciados a tramare e istramare sos giogos ◊ chèrrere mi dia istramare su coro pro ndhe dare dogni trama fata a prendha (P.Casu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effiler,
effilocher
Inglese
to unravel
Spagnolo
deshilachar,
deshilar
Italiano
sfilacciare
Tedesco
ausfasern.
istrampàre , vrb: istrempare,
istrumpai,
istrumpare,
strumpai Definizione
lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu)
Sinonimi e contrari
addrabbulai,
addrobbulare,
betae,
iscracare,
istrampoinai,
istrampulare,
rúchere
/
aciapuai
/
imbolare
Frasi
iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant!
2.
fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora
3.
paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta
4.
si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeter par terre,
abattre,
s'abattre
Inglese
to fall heavily,
to pull down
Spagnolo
derribar
Italiano
buttare a tèrra,
abbàttere,
stramazzare
Tedesco
niederschlagen,
zu Boden werfen.
istramudíre , vrb: stramudiri Definizione
mudare colore, iscolorire in cara po arrennegu o ispantu; cambiare
Sinonimi e contrari
incerai,
irgrisire,
iscarugire,
stramudiai
/
cambiai,
tramudai
Frasi
sos istedhos no si bient prus, solu sa Luna, ma issa puru istramudindhe cun su lucore de sa die (M.L.Fancello)
2.
sos númenes chi lis daiant sos mannos, a cussos zassos, como los ant istramudidos a sa continentale (N.Rubanu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pâlir
Inglese
to turn pale
Spagnolo
palidecer
Italiano
impallidire
Tedesco
erbleichen.
istransíre, istrantzíre , vrb: strantziri Definizione
lassare o pònnere a una parte, ispostare, lassare a pèrdere, lassare agoa, su si tròchere o passare a una parte, istesiandho
Sinonimi e contrari
frànghere,
ibbortare,
ispostare
/
crastinare
Frasi
fizu meu, no bi andhes a denote a cussu logu: istransichelu s'astru malu! (G.Ruju)◊ s'ómine sàbiu istransit s'astru malu ◊ custas no sunt oras de andhare: istrànsilas! ◊ sa realtade est su chi est, no si podet istrassire
Cognomi e Proverbi
prb:
iscritu misteru istrassire no podet ◊ istrassit ora istrassit puntu
Traduzioni
Francese
esquiver,
fuir
Inglese
to move asise,
to avoid
Spagnolo
apartar,
evitar
Italiano
scansare,
evitare,
distògliere
Tedesco
vermeiden.
istranzàre , vrb: strangiai Definizione
andhare a logu angenu, fàere s'istràngiu, andhare a foraidha; bogare a logu istràngiu (nau de animale, istesiare de sa chedha); arrecire s'istràngiu
Sinonimi e contrari
essire
/
allargai,
stratallai
/
stagiai
/
acasagiai
Frasi
cussu est in bidha nostra istranzendhe ◊ in Sardigna sa gianna est sempre abberta pro sos chi ant sa fortuna de che istranzare ◊ amus istranzadu in sa Luna cun su coro imberriadu de iscàscios ◊ unu mese intreu b'istranzei
2.
sempri bírdia cun sa genti tua, as istrangiau medas fillus peri su mundhu
3.
si est afetzionada a chie l'at istranzada ◊ sa zente fit cuntenta ca in terrinu sou aiat istranzadu unu santu ◊ sunt totu impedinados de nos istranzare
Traduzioni
Francese
aller en villégiature,
loger
Inglese
to spend one's holiday,
to take in
Spagnolo
irse de vacaciones,
hospedar
Italiano
villeggiare,
ospitare
Tedesco
seinen Urlaub verbringen,
Gastfreundschaft gewähren.
istrascinài , vrb: istraxinare,
istrasinai,
istrasinare,
strascinai Definizione
pigare, portare, tirare a tragu, andhare illascinandho
Sinonimi e contrari
atrasinai,
istrasigare,
istrisignare,
strisingiai,
trajinare,
trazare,
trisinare
2.
istràsinat sa vida che tilingrone in sa rena ◊ su crastu istràsinat in su lutu ◊ andhat a s’istrasina istrasina che colora
Traduzioni
Francese
ramper,
traîner
Inglese
to drag (along)
Spagnolo
arrastrar
Italiano
strisciare,
trascinare,
strascinare
Tedesco
kriechen,
schleifen.
istrasiàre , vrb Definizione
cicire cun is cambas istiradas e su dossu unu pagu betau a daesegus, o fintzes istérrios in terra deunudotu
Sinonimi e contrari
abbrentuxai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'étendre,
s'allonger
Inglese
to lie down
Spagnolo
tenderse,
tumbarse,
acostarse
Italiano
sdraiarsi
Tedesco
sich niederlegen.
istrassàre , vrb: istrassiare Definizione
batire a malu puntu, de su dannu meda, orruinare
Sinonimi e contrari
arroinare
Frasi
ahi, Sardigna, comente ses tue, dae cantos canes ses istrassiada!
Traduzioni
Francese
ruiner
Inglese
to ruin
Spagnolo
arruinar
Italiano
mandare in rovina
Tedesco
Zugrunde richten.
istratallài, istratallàre , vrb: stratagliai Definizione
pigare a foedhos malos, foedhare male a unu; bogare a fora, fàere fuire
Sinonimi e contrari
agegherai,
bocare,
caciare,
inchirriai,
isciuliai,
isfraitzare,
istrulliare,
salargiare
Frasi
istratallat óminis e féminas a itzérrius e a frastimus po torrai a su trabballu
2.
mi at arrifudau sa filla… e istratallau! ◊ custas féminas las istratallamus, no las lassamus in cue bivendhe a poderiu! ◊ chi dhus intendit ajaju nci dhus istratallat!◊ is pavonis ant pigau sa carroga a abbíchidus e nci dh'ant istratallada de mesu intzoru
3.
a dónnia contonada cudhu isparàt unu guetu e is pillonis torrànt a fuiri istratallaus
Etimo
itl.
stratagliare
Traduzioni
Francese
chasser
Inglese
to drive away
Spagnolo
echar
Italiano
scacciare
Tedesco
vertreiben.
istratzàre , vrb: istrutzare,
straciai Definizione
tirare forte a cropu (fintzes po ndhe pigare cosa a chie dha portat o no dha bolet lassare o giare), pigare a fortza segandho sa cosa puru
Sinonimi e contrari
afrapare,
arrancai,
arrebatare,
illatzare,
iscrúfere,
iscúrpere,
isfrapare,
stiritzai
Frasi
istratzare dae manos una cosa a unu ◊ no che istratzes sos fòglios dae su líbberu! ◊ ndhe li ant istratzadu sas carres, li ant pisuladu sa carena ◊ a sos màrtires cristianos lis istratzaiant sas carres cun pètenes de ferru ◊ sos corbos, chene pietu, sont istrutzanne s'úrtimu petolu
Etimo
itl.
stracciare
Traduzioni
Francese
arracher,
déchirer
Inglese
to tear (up)
Spagnolo
arrancar
Italiano
strappare
Tedesco
entreißen.
istratziolàre, istratzolàre , vrb: istratzulare,
straciulai Definizione
iscorriare s'orrobba, segare su bestimentu a iscórriu, a tiradura; fintzes pigare tirandho a cropu, de mala manera
Sinonimi e contrari
ischirriolai,
isterriolare,
iscorriai,
minutzare
Frasi
s'at istratzoladu sas vestes de su dispiachere
2.
tristu e niedhu disisperu bos istràtzulat su coro
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire en lambeaux
Inglese
to tearto shreds (in)
Spagnolo
desgarrar
Italiano
sbrandellare
Tedesco
zerfetzen.
istravuciàre , vrb: istravutzare,
istruvuciare,
istruvusciare Definizione
istare a su papa papa, nau fintzes in su sensu de papare meda, prus de su chi serbit, de perdimentare sa cosa
Sinonimi e contrari
manicare,
manichedhare,
papai
/
burrusciare,
desbaratare,
isbaire,
ispeldisciare
2.
si est feu a si brivare de su tantu chi pro su vívere est netzessidade, s'istruvusciare est peus ateretantu! (A.Paba)◊ su pistercone, amantiosu de gustos e divertimentos, si ndhe aiat istravutzadu cun sos cumpanzos sos benes chi li aiant lassadu sos mannos
Traduzioni
Francese
grignoter,
gaspiller
Inglese
to nibble,
to squander
Spagnolo
picar,
derrochar
Italiano
mangiucchiare,
scialacquare,
sperperare
Tedesco
naschen,
vergeuden,
verschwenden.
istregíre , vrb: istretzire,
istrexire,
istritzire,
istrizire Definizione
istesiare, trantzire unu paghedhedhu, fàere logu, mòvere unu tretu pagu
Sinonimi e contrari
astesiai,
illalgare,
iscritzire,
issuzire,
istegiare,
istesare,
istirire,
istreziare,
istrinzire,
schilliari,
tòlchere,
trancire
| ctr.
acoltziare,
acostai
Frasi
su trau si che fit istregidu dae s'àlvure ◊ nche l'aiat ischitata istritzinnencheli su bratzu ◊ bi aiat tres muscas chi no si che cheriant istretzire dae sa brochita ◊ nointamas de si che istrizire si m'acúrtziat de piús
Traduzioni
Francese
éloigner,
déplacer
Inglese
to move away
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
scostare,
spostare
Tedesco
wegrücken.
istremenadòre , agt Definizione
nau de logu in costera, a trèmene, chi est sugetu meda a che calare a bàsciu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ébouleux
Inglese
subject to landslides
Spagnolo
desmoronadizo
Italiano
franóso
Tedesco
abrutschbar.
istremenàre , vrb Definizione
su orrúere solu solu de unu trèmene, de unu muroni de terra de pitzu a bàsciu, fintzes calare a bàsciu nau de unu andhare, de unu camminu in logu de costera; tròchere, isciusciare su trèmene comente faet chie furat terrenu ispostandho sa làcana, ma fintzes su èssere a làcana de pare cun ccn.; rfl. nau de unu, nàrrere isciolórios, ammachiare
Sinonimi e contrari
desmuronai,
immarginare,
irribbare,
isteremare,
smuronai
Frasi
cun custas abbas aira su logu est totu istremenendhe
2.
seo mirandhe sos caminos artziandhe a sos montigos e cussos istremenandhe a badhe
3.
sa tanca tua istrèmenat cun cussa de Fulanu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'ébouler,
franchir les limites
Inglese
to slide down,
to digress (from sthg)
Spagnolo
desmoronar,
invadir
Italiano
franare,
sconfinare
Tedesco
abrutschen,
einfallen.
istrementíre , vrb: istremuntire,
istremutire,
istrimutire Definizione
fàere sa cara che sa tela de s'assíchidu, de sa timoria manna, trèmere de sa timoria
Sinonimi e contrari
acicai,
arrorisai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istremuntziare,
stramutiri,
stremessiri
Frasi
mi so istremutida candho mi at nadu chi sos irrocos suos mi falaiant (G.Ruju)◊ ite múilu feu: ndhe istremutit dogni cristianu! ◊ s'intendhiat piantu e maledissiones chi istremuntint su coro a chie sisiat ◊ custos no sunt anneos gai, ma colpos chi istremutint su leone! ◊ su bentu si pesat muidendhe, iscútinat sas àlvures e paret de las chèrrere ispeigare: ma deo no m'istremunto! ◊ aiat mortu s'ammoradu de malesaura: sas peràulas chi at betadu faghiant istremuntire ◊ intendhendhe su telèfono a sas duas de note mi ndhe so pesada istrimutida tres prammos dae su letu!
2.
candho miro su càvanu iscarridu de cussu criu m'istremutit sa pedhe!
Etimo
ctl.
estrementir
Traduzioni
Francese
terrifier
Inglese
to terrify
Spagnolo
aterrorizar,
asustar
Italiano
atterrire,
terrificare
Tedesco
erschrecken.
istrepojàre , vrb: istripojare,
istrobedhai,
istrobegliare,
istrobellare,
istrobogiare,
istrobojare,
istropogliare,
strabedhai Definizione
pònnere bene, bogare de pare o iscapiare cosa betada o intrada apare de malu betu, fintzes ispiegare cosa difícile; fàere impresse / istrobedhasí a… = imbucare a…
Sinonimi e contrari
ilboligare,
irbojare,
strogai
/
acoidai
| ctr.
imbogiare,
intrebedhai,
trabojare
Frasi
in coro su nodu restat ammadassadu e no si podet mai istrobellare (L.Floris)◊ su suspu est malu a istripojare!◊ si fuit tzapadu totu imboligadu ma che fuit risultadu a s'istrobegliare
2.
cessu ita dannu, est obrescendi… mi depu istrobedhai!◊ circhit de s'istrobedhai ca teneus pressi!
3.
si est intrullau su celu e istrobedhat a proi ◊ s'est istrobedhau a curri po no si lassai cracai a istrumbu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
démêler
Inglese
to untangle
Spagnolo
desenredar
Italiano
sgarbugliare,
districare
Tedesco
entwirren.