istugiài, istugiàre , vrb: istuxare,
istuzare 1,
stugiai Definizione
pònnere in calecunu istúgiu, nau in su sensu de chistire, pònnere a parte, badrare
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acucai,
allogae,
apaltare,
coltoire,
cuerrai,
frànghere,
impertusare,
intuzare,
istichire
Frasi
totu su dinai dh'iat istugiau in sa posta ◊ unu postu in su chelu istuxamindhe: deo pro te in terra apo a pregare! (Pirastru)◊ no istuzes custa cosa in cue ca no dh'agatant!
2.
apant totu unu postu bonu istugiadu pro íscios!
Etimo
ctl.
estojar
Traduzioni
Francese
conserver
Inglese
to keep
Spagnolo
guardar
Italiano
conservare
Tedesco
bewahren.
isturridài , vrb: isturridare,
isturritare,
isturrudai,
isturrudare,
sturridai Definizione
betare o fàere istúrridos (sa coniugatzione aguantat sa vocale tónica de su númene in is pers. 1ˆ, 2ˆ, 3ˆ sing. e 3ˆ pl. de s'ind. e cong. pres. e in sa foedhada chi faet sa coniug. de istúrridu andant cun s'acentu gràficu: ind. istúrrido, istúrridas, istúrridat, istúrridant, cong. istúrride, istúrrides, istúrridet, istúrrident)
Sinonimi e contrari
sturrusciai,
sturrutzai
Frasi
so totu s'ora isturridendhe ◊ bi at erbas o fintzas su bruine chi faghent isturridare ◊ candho istúrridas o tussis pònedi sa manu in dainanti!
2.
ge isturridas, chi ti fatzu cussu trabballu in donu!…
Etimo
ltn.
sternutare
Traduzioni
Francese
éternuer
Inglese
to sneeze
Spagnolo
estornudar
Italiano
starnutire
Tedesco
niesen.
istutuinàre , vrb Definizione
illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos)
Traduzioni
Francese
atténuer la saveur
Inglese
to moderate a flavour
Spagnolo
atenuar el sabor
Italiano
attutire il sapóre dei cibi
Tedesco
den Geschmack mildern.
istuturài, istuturàre , vrb: istuturrare,
stuturai Definizione
iscúdere a tuturros de origas; truncare, fàere a orrugos, a tuturros, a bículos (grussos)
Sinonimi e contrari
arrogai,
immutzurrare,
innànghere,
ismugrare,
istruncai
2.
no dhi ant a istuturai perunu ossu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rompre,
casser
Inglese
to break
Spagnolo
partir,
romper
Italiano
spezzare
Tedesco
brechen.
istuturronàre , vrb Definizione
pigare a istuturrones, a ciafos
Sinonimi e contrari
ilciafitare,
irbirroncare,
iscarigai,
scantergiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifler
Inglese
to slap
Spagnolo
abofetear
Italiano
schiaffeggiare
Tedesco
ohrfeigen.
istuvàre , vrb: stuvai Definizione
fàere a tuvu, a buidu, istuvonare; fintzes fàere essire totu su sàmbene de su pegus mortu; fàere istampu / lassare i. su ledàmine = lassàrelu fàghere
Sinonimi e contrari
ibboidare,
istuvedhare,
istuviolai,
istuvire,
istuvonare,
istuvudare,
tuvire
/
istampai
Frasi
s'istuvadu l'aerent cun su picu o segadu de membros unu cantu, fit bellu a li passare s'ozusantu sen'in venas de sàmbene unu ticu (Prantaferru)◊ canes e corbos l'aiant istuvadu, candho l'ant àpidu ◊ su pessamentu li est istuvandhe su cherbedhu
2.
su coro si fit istuvandhe de dolore e de pagura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vider
Inglese
to empty
Spagnolo
vaciar,
ahuecar
Italiano
vuotare,
rèndere vuòto
Tedesco
ausleeren.
istuvonàre , vrb Definizione
pigare e bogare sa cosa (fintzes a segadura, es. in truncu de linna)faendho o lassandho unu buidu, una tuva; istampare; murigare cricandho cosa
Sinonimi e contrari
istuvare,
istuvedhare,
istuvire,
istuvucare,
stuviolai,
tupusonare,
tuvucare
/
istampai,
patungi,
pertusai
/
chilcare,
corrovai
3.
a poi de tantu istuvonare, su maresciallu aciapesit unu fógliu cun iscritura frisca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
évider,
creuser
Inglese
to empty,
to dig
Spagnolo
vaciar,
ahuecar
Italiano
vuotare,
scavare
Tedesco
ausleeren,
graben.
istuvucàre , vrb Definizione
fàere tuvudu, tuvucu, o de prus
Sinonimi e contrari
afungurai,
aprofundai,
aprofundhire,
devucare,
indevucare,
irfungudare,
stuvulai,
tuvucare
Frasi
sos antigos ant istuvucadu sas rocas pro bi pònnere sos mortos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
creuser
Inglese
to hollow out
Spagnolo
ahuecar
Italiano
incavare,
scavare
Tedesco
aushöhlen,
graben.
istuzàre , vrb Definizione
coment'e púnghere a istuzu (gurtedhu): fàere calecuna cosa po fàere andhare o mòvere, fàere trebballare, fàere foedhare faendho pregontas o àteru
Sinonimi e contrari
azachinare,
intzutzulai,
ispuntogliare,
sotae,
trotinare
Frasi
istuzare su zuo, s'àinu, sos triballantes ◊ sighèndhelu a istuzare benzei a ischire chi isse fit su capu ◊ cun suspos mi istuzaiat a chistionare ◊ deo l'istuzaia a si nche andhare tandho chi fit galu in tempus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aiguillonner (fig.),
pousser
Inglese
to urge,
to spur (on)
Spagnolo
aguijonear,
picar
Italiano
pungolare,
sollecitare
Tedesco
anstacheln,
drängen.
isufulàre , vrb: isulfulare Definizione
èssere o istare a isúlfidas, a súlidas, a búfidos
Sinonimi e contrari
irbufidare,
isufiare
Frasi
su trau comintzat a irrúilos, a marrare in terra, isufulendhe cun sas tivas de su nare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffler,
haleter
Inglese
to puff
Spagnolo
resoplar
Italiano
sbuffare
Tedesco
schnauben.
isumíre , vrb Definizione
iscabbúllere a unu de un'óbbrigu
Sinonimi e contrari
disgagiai,
francare,
iscrancai
Traduzioni
Francese
exempter
Inglese
to exempt
Spagnolo
eximir,
dispensar
Italiano
esentare
Tedesco
entbinden.
isunfiàre , vrb Definizione
pèrdere o fàere essire s'ufrore, s'ària
Sinonimi e contrari
iddrufare,
irgonfiae
Frasi
est tempus como de isunfiare, de finire sos volos in aeras ca arriscu bi at de che botare in mare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dégonfler,
désenfler
Inglese
to deflate
Spagnolo
desinflar
Italiano
sgonfiare
Tedesco
entleeren.
isuzigàre , vrb Definizione
cricare, fàere pregontas, foedhare po bòllere ischire ccn. cosa de is àteros
Sinonimi e contrari
dimandhare,
ispreculare,
isuguzare,
precontare,
speculitai
Frasi
l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih!, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu!
Traduzioni
Francese
examiner avec attention
Inglese
to examine very well
Spagnolo
fisgar,
escudriñar
Italiano
esaminare ben bène
Tedesco
gründlich untersuchen.
isvanèssere , vrb: svanèssiri Definizione
iscumpàrrere in su nudha, de no si agatare e ne bíere in logu
Sinonimi e contrari
desvanèssiri*,
ilvanessire
Traduzioni
Francese
disparaître
Inglese
to vanish
Spagnolo
desaparecer
Italiano
svanire,
scomparire
Tedesco
verschwinden.
isveltudídu , agt Definizione
nau de unu immadoinau, chi si est coment'e ischidau, torrau in bidórios
Sinonimi e contrari
irvertudadu
Traduzioni
Francese
qui est revenu à soi,
réveillé
Inglese
to come to,
to awake
Spagnolo
reanimado
Italiano
rinvenuto,
risvegliato
Tedesco
wieder zu sich gekommen.
iterinàre , vrb: iterinerare,
itirinenare Definizione
fàere una calesisiat cosa, sa chi tenet su númene chi no benit a mente in su momentu chi si foedhat
Sinonimi e contrari
bodalire,
intenantai,
nichelare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire,
combiner
Inglese
to do
Spagnolo
hacer,
decir
Italiano
cosare
Tedesco
irgendwas machen (Verb mit unbestimmter Bedeutung).
labàre 1 , vrb Definizione
abbaidare, cricare e bogare sa brutura, mescamente su léndhine, in mesu de is pilos in conca: si narat fintzes po abbaidare bene a fine, compidare
Sinonimi e contrari
nodare,
slindirai
/
mirai,
sprilliociai
2.
pastores de custa zona, labàdebbos sa cusséntzia: chie si che l'at seberada sa crabita chi mi est mancada? ◊ una die de catza fit arribbada s'ora de impostare e nos labamus cun su capu-trubba ◊ da èssere limbitostu ti sunt lendhe a befe e ti cherent labare a dogni costu! ◊ nonna labaiat is pudhas: is ci iant criau dhas iscapaiat, is àteras dhas acorraiat
Traduzioni
Francese
épucer,
compulser
Inglese
to pick fleas off,
to examine very carefully
Spagnolo
despiojar,
espulgar,
escudriñar
Italiano
spulciare
Tedesco
flöhen,
durchstöbern.
lacanàre , vrb: allacanai* 1 Definizione
tènnere is làcanas acanta de pare; pònnere làcanas, serrare una terra, unu possessu; betare apare cosas foedhandho
Sinonimi e contrari
alindare,
aorare,
atremenai,
serrai,
stremenai
Frasi
ue su sole làcanat s'arrivu de su lugore sou lenu lenu
2.
bideit in sos terrinos de Malosu un'iscuadra de ómines lacanendhe cun muredhos de pedra
3.
ma it'est chi so narendhe, it'est chi so lacanandhe?! ◊ sos pitzinnos ant dassau su mannedhu lacananne
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
confiner,
toucher
Inglese
to border
Spagnolo
confinar,
lindar,
acotar
Italiano
confinare
Tedesco
grenzen,
abgrenzen.
lachedhàre , vrb Definizione
mòvere su lachedhu a tzantzigadura po asseliare o dormire su pipiu crocau
Sinonimi e contrari
achinnae,
annacare,
bannigare,
bantzicare,
chigliare,
sansiae
Frasi
ti canto s'anninnia e sico a lachedhare ◊ sa mama est lachedhandhe su criu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bercer
Inglese
to rock
Spagnolo
mecer,
acunar
Italiano
cullare
Tedesco
wiegen.
lacrimàre , vrb: lagrimai,
lagrimare Definizione
nau de un'ogu arteriau, sumire, bogare làmbrigas, fàere a làmbriga; fintzes prànghere
Sinonimi e contrari
lambrigai,
piànghere
Frasi
cun totu custu fumu semus fintzas lagrimendhe! ◊ mi làgrimant sos ogros de su refriu
Etimo
ltn.
lacrimare
Traduzioni
Francese
larmoyer
Inglese
to water
Spagnolo
lagrimear
Italiano
lacrimare
Tedesco
tränen.