istriài, istriàre , vrb Definizione
fàere istrigaduras, po su bonu o po su malu
Sinonimi e contrari
afatugiare,
afaturai,
ammaghiare,
ammainai,
apungare
Frasi
sa fémina at istrigau bèni su pipiu, dh'at aprapau in dogna parti pispisendi e narendi brebus
2.
est cumenti e chi mi apant istriau is ogus suus cun sa luxi insoru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensorceler
Inglese
to bewitch
Spagnolo
embrujar,
hechizar
Italiano
stregare
Tedesco
verzaubern.
istriàre 1 , vrb Definizione
sentire istriore de su fritu o de sa timoria
Sinonimi e contrari
arpilare,
astriare*
Traduzioni
Francese
frémir d'horreur
Inglese
to be appalled
Spagnolo
espeluznarse
Italiano
raccapricciare
Tedesco
schaudern.
istribitàre , vrb: istribitzare Definizione
fàere istribitu, moida, giare genia de cropos cun is peis a terra, fintzes coment'e po si ammostare contràrios a calecuna cosa, o po fàere fuire
Sinonimi e contrari
intrigliare,
istrampizare,
istripizare
2.
istribitant e apedhant chi custas cosas sunt tropu ◊ si est pesadu a pabarotadas, istribitzendhe cun maigantu arrennegu
Traduzioni
Francese
faire du vacarme
Inglese
to make a din
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
strepitare
Tedesco
lärmen.
istrígnere , vrb: istrínghere,
istringi,
stríngiri Definizione
acapiandho o poderandho, tirare forte is càbudos de su lióngiu, agguantare cun fortza; bènnere o pònnere prus acanta, a cracu; foedhandho de cosas de papare, isserrare de su corpus
Sinonimi e contrari
acoltziare,
afianzare,
afíere,
astrínghere,
isserrare
| ctr.
illascare,
isciagai
Frasi
est poderandhosi sa conca e istringhendho is barras po su ferenu ◊ dèu abarru pagu a istringi su crobu! ◊ chin sa manu istringhet su frore ◊ est coment’e s’anguidha candu si bolit istringi po dh’aciapai: illiscinat! ◊ m'istringhent sa manu mandhèndhemi cun Deus ◊ tocat a tirare sa letranga e a istrínghere sa chíngia ◊ po no intèndhere su fritu s'istringhet s'isciallu in tzugu
2.
istringhídebbos de prus, ca no che cabimus totugantos, sinono!
Etimo
ltn.
stringere
Traduzioni
Francese
serrer
Inglese
to grip
Spagnolo
apretar,
estrechar
Italiano
strìngere
Tedesco
drücken.
istrimuzíre , vrb Definizione
batire a malu puntu de debbilesa a fortza de trebballu
Sinonimi e contrari
arrematai
Frasi
za l'as istrimuzidu custa chida, su zuo, sempre arendhe!
Traduzioni
Francese
épuiser
Inglese
to wear out
Spagnolo
extenuar,
agotar
Italiano
stremare
Tedesco
erschöpfen.
istripidàre , vrb: istripitare Definizione
fàere una genia de movimentu cun is cambas, ponendhodhas a grughe ballandho; fàere tzàcurros cun is peis iscudendho su fundhu de s'iscarpa a terra ballandho, fàere istribitu fintzes po cosa in contràriu
Sinonimi e contrari
aciapitai,
atzopitai,
istripizare,
sciampitai
/
bacanare,
sciumbullai,
tzacai
Frasi
"Ràida?!…" isclameit, istripidèndhesi a sa notíscia ◊ àltziat sa boghe, si leat matana, istrípidat e sonat e, si li dant contra, segat s'arresonu ◊ eris note fit ballendhe: deo no lu aio bidu mai gai allegru, istripidendhe forte cun ambos pes!
2.
prima de iscanzare die si est ischituladu e a pupa de iscuru est isérghidu che cane istripidadu (G.Mele)
Traduzioni
Francese
piétiner,
trainer les pieds,
faire du vacarme
Inglese
to make an uproar,
to shuffle
Spagnolo
pisotear
Italiano
scalpicciare,
strepitare
Tedesco
zertrampeln,
lärmen.
istrisignàre , vrb: istrisinare,
striscinai Definizione
pigare cosa trísina trísina chentza dh'artzare de terra, andhare a su friga friga in terra, fintzes illascinare; pònnere crocaos istérrios in terra / istrisignare is dentes = arrodare dentes, tzacarrai is dentis
Sinonimi e contrari
atrasinai,
istrascinai,
istrisinzare,
traginare,
trazare,
trijinare
/
allescinai
/
isterrigorzare
Frasi
lèalu in pesu cussu traste, no l'istrísines in terra ca l'imbrutas!
Traduzioni
Francese
traîner
Inglese
to drag
Spagnolo
arrastrar
Italiano
trascinare
Tedesco
schleppen.
istrobeíre , vrb: istrobire,
istrobiri,
istropedire,
istropeire,
strebiri Definizione
pigare e bogare sa trobea a unu pegus troboiu; lassare andhare líbberos, iscabbúllere de una dificurtade
Sinonimi e contrari
istravare,
istrobejare
/
iscabbúllere
/
ilboligare,
istrepojare
| ctr.
trebeire
Frasi
sos pudhedros cherzo istrobeire pro los ispramminare a curridorza
2.
bollu biri comenti s'at a s'istrobiri fillu tuu de custa trobea!
3.
est istrobenno e filanno sa lana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désentraver
Inglese
to unhobble
Spagnolo
desapiolar,
desmanear
Italiano
spastoiare
Tedesco
von den Fußfesseln befreien.
istrocàre 1 , vrb Definizione
essire o birare s'abba de is surcos tropu prenos, fintzes essire s'abba de su letu de un'erriu, essire de su trocu
Sinonimi e contrari
besciare,
iscarropai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déborder
Inglese
to overflow
Spagnolo
desbordar
Italiano
esondare
Tedesco
über die Ufer treten.
istrochíre , vrb Definizione
foedhare trochendho is murros e faendho sa boghe che a sa persona de istròchere, fàere ingestos coment'e po pàrrere un'àteru po dhu pigare a befa, po erríere; tròchere is murros po contrariedade
Sinonimi e contrari
istòlchere,
istrochizare,
strochillai
2.
s’intrada de sa truma abbulotera in chéjia faghiat istrochire su mutzighile a sas mammais
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contrefaire,
faire des grimaces
Inglese
to counterfeit
Spagnolo
imitar
Italiano
contraffare,
smorfiare
Tedesco
nachäffen.
istroligàre , vrb: astrolicare,
istrollogare,
strolicai Definizione
foedhare credendho a is astros, a intzertu, foedhare a s'afaiu, nàrrere istrolichéntzias, nàrrere o istare naendho istrollogos
Sinonimi e contrari
schiribitzai
/
illeriare,
istralobbiare
/
iscassoletare,
istantariare,
sciolloriai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
délirer,
radoter,
prédire l'avenir
Inglese
to foretell,
to rave
Spagnolo
delirar,
desvariar
Italiano
farneticare,
strologare
Tedesco
irrereden,
sich den Kopf zerbrechen über.
istronàe , vrb: istronai 1,
istronare,
stronai 1 Definizione
coment'e issurdare, nau po sonu o cropu forte, ma nau fintzes in su sensu de fàere sa conca o sa mente coment'e cunfúndhia, chentza cumprèndhere bene
Sinonimi e contrari
alloriai,
atordire,
atronai*,
irbaloricae,
iscirbí,
isorgonare,
scilibriri
Frasi
so totu istronadu de custu tússiu forte ◊ no istes istronèndhemi sas orijas ca tantu betas peràulas debbadas!
2.
a ndhe zuchiat de piripisone apenas chi fit a mesu costa: una boche de fémmina at istronau che sirena e isse l'at connota deretu!
Traduzioni
Francese
assourdir,
étourdir
Inglese
dazed,
to confuse
Spagnolo
trastornar,
confundir
Italiano
intronare,
frastornare
Tedesco
betäuben,
stören.
istropiài, istropiàre , vrb: istrupiare,
stropiai Definizione
pònnere istrúpiu, fàere dannu, guastu de dhi abbarrare, a sa carena; fàere dannu mannu a calecuna cosa, su dha cambiare in manera chi no serbit prus
Sinonimi e contrari
bisastrare,
diculai,
guastai,
immelmare,
irfrezare,
iscempiai,
iseniare
Frasi
dae tentu cun sa bistrale, no t'istrópies! ◊ si non si fint fatos abbanna e impresse puru si fint istropiatos male ◊ zuchiat sos podhichitos fichios in pupias, coment'e in cherta de ischertzare sos ocros, fortzis chircandhe abberu de s'istropiare
2.
istropiaiat totu sos númenes ◊ non si agataiat "podestà" chi no istropiaiat s’italianu in sa faedhada
Traduzioni
Francese
estropier,
mutiler
Inglese
to cripple
Spagnolo
lisiar,
tullir
Italiano
storpiare,
mutilare
Tedesco
verunstalten,
verstümmeln.
istrugàre , vrb: istujare,
itujare Definizione
tirare o segare su tzugu; isconcare, truncare, segare a iscosciadura (foedhandho de naes o cambos de is matas)
Sinonimi e contrari
iscabitzare,
isconcai
/
stuturigai
Frasi
su pitzinnu at segadu unu vasu de fiores e istujadu duos gravèglios ◊ patindhe onzi die fàmine, in chirca de si azibbare at istujadu duas pudhas ◊ at itujadu duos ómines
2.
unu istaiat a s'àteru istujendhe ca totu s'adhe deviamus rugare e si fit su fogu mannu acurtziendhe (M.Dore)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
décapiter
Inglese
to behead
Spagnolo
decapitar
Italiano
decapitare
Tedesco
enthaupten.
istrumài, istrumàre, istrumàri , vrb: istrummare,
strumai Definizione
si narat de sa fémina candho ndhe faet su pipiu chentza lómpiu, mortu; isfàere o isciusciare calecuna cosa (coment'e bogare una parte de sa truma)/ fémina istrumada = chi s'est istrumada, ndhe at pérdiu su fedu
Sinonimi e contrari
abbortai,
agurtire,
antiri,
distrúere,
isconciare,
istrumingiai,
sciusciai
/
ispartzire
Frasi
fumendhe sos primmones ti as brujadu: est acurtzu sa die chi t'istrumas ◊ Giuannedha fit ispetendhe… si est posta a samunare in terra e si est istrumada ◊ si nch'est istrumada, est lunàdica e sèmene no ndhe batit a frutu ◊ bi ndh'at chi si faghet istrumare, como chi sa lege lis dat amparu ◊ mortu est maridu meu… so ràida e m'istrumo! ◊ sa fémina istrumada zughet sa fossa abberta baranta dies
2.
po fai logu a ponni su contaroi ndi ant istrumau un'arrogu de muru ◊ a cini fait e istrumat no dhi mancat faina ◊ is pieghedhas de sa fardeta si apredant cun contonedhos po no si nd'istrumari
Etimo
ltn.
extremare, exterminare
Traduzioni
Francese
avorter
Inglese
to have an abortion
Spagnolo
abortar
Italiano
abortire
Tedesco
abortieren.
istrumbullài , vrb Definizione
pònnere trumbullu, avolotu, pentzamentu, fàere pentzare
Sinonimi e contrari
istrevuzire,
sciambullai,
strumbuligai
Frasi
dógnia borta m'istrumbullat su coru, candu dh'intendu, cussa pipia! ◊ Gesús dh'iat fatu fissu una castiada: Simoni si fiat inténdiu istrumbullendi cun sa violéntzia de una temporada ◊ nara, ma mi bois istrumbullai is figaus?!◊ de seguru est cussa canciofa de sa cena chi mi at istrumbullau s'istògumu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to disturb
Spagnolo
trastornar
Italiano
sconvòlgere,
turbare
Tedesco
erschüttern,
verwirren.
istruncài , vrb: istruncare,
istrunciai,
struncai Definizione
segare a truncadura, fàere a orrugos segandho prus che àteru chentza ferramenta, a comente essit, chentza precisione (chentza bòlere o bolendho)
Sinonimi e contrari
arrogai,
istuturai,
truncare
2.
cuss'arroghedhu de civraxu, tostau e istrunciau de segadura, parriat segau de su maistu de carrus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
casser,
briser
Inglese
to break off
Spagnolo
tronchar
Italiano
stroncare,
spezzare
Tedesco
abbrechen.
istrussàre , vrb: istrussiare Definizione
bogare e fintzes betare a orrosiadura, a ispergiadura manna cun fortza
Sinonimi e contrari
bocare
Frasi
su trau a cada isúlfida istrussiaiat salia dae sas nàstulas ◊ su preíderu at istrussiadu su locu de abbasanta ◊ comente li est crebada sa ferida at istrussiadu su letolu de martza e sàmbene
Traduzioni
Francese
émettre
Inglese
to emit
Spagnolo
emitir
Italiano
eméttere
Tedesco
ausstoßen.
istruvedhàre , vrb Definizione
sonare sa truvedha; sonare a s'afaiu
Sinonimi e contrari
straullai
Frasi
istat tota die istruvedhendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
racler,
tapoter
Inglese
to strum
Spagnolo
rascar,
aporrear (piano)
Italiano
strimpellare
Tedesco
klimpen auf.
istudiàe, istudiài , vrb: istudiare Definizione
fàere istúdiu, istúdios; mandhare o andhare a iscolas artas, giare annestru, imparu a s'àteru / i. una cosa a trama trama = bene meda, a s'atenta
Sinonimi e contrari
imparai,
istruire 1
Frasi
in su logu chi ap'eo istudiadu bei podet donzunu istudiare (Maloccu)◊ candho istúdias afina su pessamentu! ◊ a istudiare no pragiat ne in ierru, ne in istade e ne mai ◊ de sa piciocalla propietària nemus fut andau a istudiai
2.
su mannu, ca ndh'aiant bisonzu, l'ant mandhadu a pastorigare: su minore l'ant istudiadu ◊ póveru póveru, intantu at istudiadu totu sos fizos! ◊ professores de illusione sos ch'in s'iscola mi ant istudiadu!
Traduzioni
Francese
étudier,
instruire,
apprendre
Inglese
to study,
to learn
Spagnolo
estudiar,
instruir
Italiano
studiare,
istruire
Tedesco
lernen,
belehren.