ispilíre, ispilíri , vrb: spiliri Definitzione
tirare, bogare o fintzes pèrdere is pilos; bodhire cosa a tiradura a manu passandho is cambos in mesu de is pódhighes (es. olia, murta, ma si narat fintzes de animales chi tirant a móssigu)
Sinònimos e contràrios
iltzudhare,
ispilicire,
ispilujire,
ispinnicire,
spilissiri
| ctr.
pilire
/
irrampare,
spibitzai
Maneras de nàrrere
csn:
ispilíresi de su dispiaghere, de su disizu = tènnere dispiaghere, disizu mannu azummai de si ndhe dèpere ispilire; i. un'imbriaghera = isfegare, scexiai
Frases
sos pudhos si sunt totu ispilidos a bicadas ◊ si moviat che maca ispilíndhesi e abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida
2.
sas berbeghes si ant ispilidu sa sida ◊ ndhe amus ispilidu un'àrbure de olia ◊ ant ispilidu sas àlvures chei su cucu: no bi ant lassadu una cariasa! ◊ manzanu babbu ti giughet a ispilire olia
3.
eh, ispilindhe si ndh'est de sa gana de triballare!…◊ no mi dias nudha, no mi ndhe so ispilindhe de su disizu! ◊ siscuros, candho bi lis apo nadu, de su dannu, pro unu pagu no si ndhe ispilint!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
peler
Ingresu
to unhair,
to pluck,
to peel,
to tear off the hair (fur)
Ispagnolu
pelar
Italianu
pelare,
spelare,
spelacchiare
Tedescu
ausrupfen.
ispilucíre , vrb: ispilusire Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
ispilultiare,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Frases
su bentu a sos cadhos currindhe lis ispilucit sa giua
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to tousle
Ispagnolu
pelar,
caerse el pelo,
desgreñar
Italianu
scarmigliare
Tedescu
zerzausen.
ispilultiàre , vrb: ispilustriare,
ispilutziare Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
iltzufiare,
ispilucire,
ispilurtire,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
2.
ti est falada sa matenna de cogas ispilustriadas (T.Rubattu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to tousle
Ispagnolu
caerse el pelo
Italianu
scarmigliare,
scapigliare
Tedescu
zerzausen.
ispilurtíre , vrb: ispilurtzire,
spilursiri Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
ispilire,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilusare,
scrabionai,
spilliortzai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
décoiffer,
ébouriffer
Ingresu
to ruffle
Ispagnolu
caerse el pelo,
desgreñar
Italianu
scarmigliare,
scapigliare
Tedescu
zerzausen.
ispilusàre , vrb: ispiluxare Definitzione
ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos
Sinònimos e contràrios
iltzufiare,
iscrisionare,
ispiliessare,
ispiliortare,
ispilucire,
ispilultiare,
ispilurtire,
scrabionai,
spilliortzai
| ctr.
petonai
Frases
su bentu mi at totu ispilusadu ◊ mih si la cheres a fiza tua, in iscola nachi at ispiluxadu una cumpanza, li at restadu in manu unu pupurustu de pilos! (S.Saba)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébouriffer
Ingresu
to ruffle
Ispagnolu
desgreñar
Italianu
scompigliare i capélli,
arruffare
Tedescu
zerzausen.
ispinnàre , vrb: ispinniai,
ispinniare,
spinniai Definitzione
tirare, bogare is pinnias, is pilos, illimpiare bene de su pilu un'animale chi ndhe portat, pèrdere is pinnias, is pilos; fintzes iscorriare su bestimentu comente arreschet in ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
ispilicire,
ispilire,
ispinnicire,
ispiumire,
ispumai
2.
fit istracu de s'ispinniare ifatu de sas crapas in sas andhatas rubosas pro pacu gabbale
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déplumer,
plumer
Ingresu
to pluck
Ispagnolu
pelar
Italianu
spennacchiare
Tedescu
ausrupfen.
ispinzàre , vrb Definitzione
fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu
Sinònimos e contràrios
ispinzorare
/
pindaciai
Frases
s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint
3.
sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
voler,
jeter un sort sur qqn
Ingresu
to rob,
to cast evil-eye on s.o
Ispagnolu
robar,
aojar
Italianu
rubare,
iettare
Tedescu
stehlen,
den bösen Blick werfen auf.
ispiogàre , vrb: ispleugare,
ispreogare,
ispreugare,
ispriucare,
spreugai Definitzione
iscabbúllere de su preugu
Sinònimos e contràrios
ispiduciare
| ctr.
impriogai
Frases
mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare e a m'ispriducare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épouiller
Ingresu
to delouse
Ispagnolu
despiojar
Italianu
spidocchiare
Tedescu
entlausen.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definitzione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinònimos e contràrios
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frases
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Tradutziones
Frantzesu
se pencher,
dépasser
Ingresu
to stretch,
to jut out
Ispagnolu
arrojar,
asomar,
extender
Italianu
protèndere,
spòrgere
Tedescu
vorstrecken,
hinausstrecken.
ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare,
isprivillare,
spibillae Definitzione
essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare
Sinònimos e contràrios
ispabigliare*
Frases
su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo!
2.
ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis
Tradutziones
Frantzesu
faire ou devenir plus vif,
animé
Ingresu
to liven up
Ispagnolu
animar
Italianu
vivacizzare
Tedescu
beleben.
ispirài , vrb: ispirare,
spirai Definitzione
fàere s'úrtimu respiru, èssere in puntu de morte, morindho
Sinònimos e contràrios
buchiai,
mòrrere
Frases
ispirendi apu a nai "Mòrgiu po sentimentu!"◊ ses sinzilla po mei finas a ispirai ◊ in cussu, li benit s'alenu mancante, sa carena cumponet e istirat, totu est finidu: finalmente ispirat ◊ po cunverti su pecadori tui in gruxi as ispirau (T.Cara)
2.
semus ispirendhe de sidis
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
agoniser,
expirer
Ingresu
to pass away,
to be dying
Ispagnolu
expirar
Italianu
agonizzare,
spirare
Tedescu
im Sterben liegen,
sterben.
ispirtíre , vrb: ispurtire,
ispurtiri,
spurtiri Definitzione
sentire coment'e abbruxore, abbruxare, prus che àteru in sa carre, o in buca cun papares budhios; in cobertantza, dispràxere, o fintzes interessare meda
Sinònimos e contràrios
piciai,
pistidhire,
púnghere
/
interessai
Frases
a chie frigat chibudha dh'ispirtint is ogos ◊ su lati de sa figu ispurtit, fait a iscrafíngiu
2.
e ite, t'ispirtit ca su cuadhu tuo no at bínchidu su pannu?! ◊ candu ant circau sa chistioni chi ispurtiat a issus mi ndi seu andau
Tradutziones
Frantzesu
piquer
Ingresu
to tickle,
to itch
Ispagnolu
quemar,
lampar
Italianu
mordicare,
pizzicare
Tedescu
beißen.
ispitàre , vrb: spiciai Definitzione
ispuntare, segare is puntas, su pitzu; bogare in croba o fai de pruàcia sa bide; segare unu bículu de su corgiolu a sa castàngia po dha pònnere a còere
Sinònimos e contràrios
ispitighedhare,
ispuntai,
pitare,
trapare
Frases
ca devet sas perdijas ispilire no s'ispitet sas úngias de sa manu! ◊ sa limba, si la zughes longa, ispitadila!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épointer,
couper le bout,
inciser
Ingresu
to blunt,
to slit
Ispagnolu
despuntar,
incidir
Italianu
spuntare,
incìdere
Tedescu
die Spitze abbrechen,
einschneiden.
ispitighedhàre , vrb Definitzione
fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada)
Sinònimos e contràrios
ispitare,
ispitudhare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
inciser les châtaignes
Ingresu
to slit
Ispagnolu
hacer una incisión en la cáscara de las castañas
Italianu
castrare le castagne
Tedescu
die Kastanien einschneiden.
ispitíre , vrb: spitiri Definitzione
acabbare sa cosa, consumare o ispaciare totu
Sinònimos e contràrios
consumai,
finire,
spaciai
Maneras de nàrrere
csn:
ogus ispitius = ingullidos, coment'e suspidos; pessare fintzas a si che i. su cherbedhu = fintzas a s'afesimentu, de si ammachiare
Frases
s'ispitit sa vida pro fàghere sa cosa e apustis lassamus totu! ◊ cudha zente si ch'est ispitia marrandhe (L.Loi)◊ a che las ispitire chin salude, sas iscarpas! ◊ che ispitit sa carena travallandhe ◊ su sole che ispitit sas frammas prus allutas comente che abbassat ◊ su focu ispitit cada cosa ◊ che amus ispitiu s’incunza vetza ◊ cussu est focu chi no si che ispitit
2.
at furriau is ogus ispitius a dónnia parti po biri de aundi essiat cudha boxixedha
Tradutziones
Frantzesu
consommer
Ingresu
to waste,
to use
Ispagnolu
gastar,
agotar
Italianu
consumare,
impiegare
Tedescu
verbrauchen.
ispitudhàre , vrb: ispitzudhare Definitzione
segare un'orrughedhu: foedhandho de castàngia, segare su corgiolu po no isciopare orrostindhodha / ispitzudhare paràgula = fuedhai cun abbilesa, ma nau sempri candu unu no est bellu a fuedhai
Sinònimos e contràrios
biculare,
ispiciulare,
spibitzai
/
irbicare,
spistorai
/
ispitighedhare
2.
aiat bufau e no ispitzudhabat paràgula: tandho nche l'at bortada in italianu… mezus puru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ébrécher,
émietter
Ingresu
to nibble
Ispagnolu
mordisquear
Italianu
sbocconcellare
Tedescu
knabbern an.
ispitzigàre , vrb: spicigai Definitzione
istacare duas cosas atacadas apare, istacare sa cosa de ue est apicigada; nau de gente, iscrobare, lassare istare s'àteru, sa cumpangia, istesiare
Sinònimos e contràrios
istacare,
spodhai
/
disapegai,
iscrobare
| ctr.
apitzigare,
apodhai
2.
li aiant intregadu a Bacaredhu pro lu cuare e pro che l’ispitzigare dae sas farrancas de sa zustíssia ◊ faedhaiat ispitzighendhe bene sas peràulas ◊ issa, mossigàndhelu e dàndheli un'imbolada, fit resultada a si l'ispitzigare e a si che fuire
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
décoller
Ingresu
to unglue,
to get rid of
Ispagnolu
despegar,
desencolar
Italianu
spiccicare
Tedescu
loslösen.
ispiugheràre , vrb: isprugherare Definitzione
iscutulare, arregòllere su prúghere, illimpiare de su pruine
Sinònimos e contràrios
irbruerare,
ispiurare,
sterinniai
| ctr.
imbruinare,
imprugherare
Frases
ndhe boghesit unu telu pro ispiugherare una cadrea e si setzesit
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épousseter
Ingresu
to dust
Ispagnolu
desempolvar
Italianu
spolverare
Tedescu
abstauben.
ispixàre , vrb Definitzione
isciusciare is pinnigas, is piegas, istèrrere una cosa pinnigada
Sinònimos e contràrios
ispinnicare
| ctr.
apigiare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
repasser
Ingresu
to spread (out)
Ispagnolu
desplegar,
desdoblar
Italianu
spiegare,
stirare
Tedescu
auseinanderfalten.
ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1,
isprigai,
isprigare,
sprigai Definitzione
castiare, bíere me in s'isprigu
Frases
fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba
2.
los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se regarder (dans une glace)
Ingresu
to look oneself (in a mirror)
Ispagnolu
mirarse en el espejo
Italianu
specchiarsi
Tedescu
sich spiegeln.