ispérdidu , pps, agt: ispérdiu, spérdiu Definitzione de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau Sinònimos e contràrios ispéirtu, isperevunniu Frases su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu 2. assimbillat a una bidha ispérdia 3. cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli) Tradutziones Frantzesu disparu, ruiné Ingresu lost, destroyed, gone to ruin Ispagnolu desaparecido, destruido, estar echo una ruina Italianu scomparso, distrutto, andato in rovina, desolato Tedescu verschwunden, zerstört, verfallen.
isperelàre , vrb Definitzione abbaidare giaendho atentzione meda, agiummai coment'e perdendho is ogos Sinònimos e contràrios disocrare Frases duritamus isperelendhe sos cunzados nostros Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fixer Ingresu to stare Ispagnolu clavar la vista Italianu guardare fisso Tedescu starren.
ispergiàre , vrb: ispertzare 1, isperzare, ispretzare, spergiari Definitzione betare o istidhigare abbasanta, betare cosa fine isprata a istidhigadura o a farinos ispainaos Sinònimos e contràrios agruspiai, babbiscare, ispanzolare, schiscinai, scongiobai / paspiare Frases at isperzau s'ària cun s'abba santa ◊ sa mama, deghi torràt a domo de s'incresiada, ispergiàt s'abbasanta inue fut nàschiu su pipiu naendho un'oratzione 2. in Sèneghe ispertzant àteru tzúcoro a susu de sas pàrdulas Tradutziones Frantzesu asperger Ingresu to sprinkle Ispagnolu asperjar Italianu aspèrgere Tedescu besprengen.
isperrài , vrb: isperrare, sperrai Definitzione segare, fàere a perras (o fintzes a fitas), in duas o in medas partes si donniuna si sighit a isperrare Sinònimos e contràrios sperraciae / ispartzire, paltire Frases sonos de fàghere trèmere chelu e terra ch'isperraiant su coro in mesu in mesu ◊ s'isperrat sa linna tropu russa ◊ su cifraxu, a bortas, s’isperrat po fai pistocu o po si dhu papai cun ollu o cun ladru 2. sa pilladra si faet de pira matzi niedha isperrada e sicada in su sole Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fendre, couper, scinder Ingresu to cleave, to divide Ispagnolu hender Italianu spaccare, scìndere Tedescu spalten.
isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definitzione sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare Sinònimos e contràrios acabadhare, acuadhigai, imperriare, intrare, zumpare / sparrancai, sperrioncai Frases candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écarter les jambes Ingresu to open one's legs Ispagnolu despatarrarse, esparrancarse Italianu aprire le gambe Tedescu die Beine spreizen.
isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definitzione iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos Sinònimos e contràrios atrabentare, derrúere, iscalabrare, isciarrocai, ispèldere, scabiossai, sderrocai, spentumai Frases mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas 2. sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades! Tradutziones Frantzesu tomber, jeter dans un escarpement Ingresu to fall down a precipice (throw) Ispagnolu despeñarse, precipitarse Italianu cadére, gettare in un dirupo Tedescu stürzen.
ispertàre 1 , vrb: ispertzare, ispirtzare, ispreciare, ispretare 1, spertzai Definitzione petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba Sinònimos e contràrios ispedhitzare, ispizare, pantonai, scabitai, scallitai Frases isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!… Tradutziones Frantzesu démêler les cheveux Ingresu to extricate one's hair Ispagnolu desenredar Italianu districare i capélli Tedescu die Haare entwirren.
isperzeniàre , vrb Definitzione pèrdere o segare calecuna cosa, trastu, istrégiu de una matessi genia, guastandho sa cabidhada Sinònimos e contràrios iscumpagnare, scambillai Frases isperzeniare sas tzícheras, sos càlighes, sas tatzas, sos boes ◊ est una famíllia isperzeniada, dae candho lis est mortu su babbu Tradutziones Frantzesu bouleverser Ingresu to upset Ispagnolu descabalar Italianu scombinare, scompaginare Tedescu durcheinanderbringen.
ispesàre , vrb rfl: ispisai, ispisare, spesai Definitzione mòvere, pinnigare totu e andharesindhe impresse, coment'e fuindho Sinònimos e contràrios fuire, infusilare, irbrinnare, irfregorare Frases fiat ispisendisidha a piotu ◊ mi l'ispiso e mi che beto in su trèmene lassendhe totu a su padronu ◊ si dh'at tímia e si dh'at ispisada ◊ su sóriche apena intendhet fratu si l'ispisat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'esquiver Ingresu to steal away Ispagnolu pirarse Italianu svignàrsela, squagliàrsela Tedescu abhauen.
ispetatzàre , vrb Definitzione fàere a orrugos, segare a iscorriadura sa petza, un'animale pigau a móssigos Sinònimos e contràrios ispagatzai, ispetolare, loriai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en pièces Ingresu to tear to pieces Ispagnolu despedazar Italianu sbranare Tedescu zerfleischen.
ispetolàre , vrb: ispetulare Definitzione segare a petolos, fàere a orrugos, nau de sa petza Sinònimos e contràrios ischirriolai, ispetatzare, ispitulliare, minutzare Frases animales malos ant ispetoladu unu pitzocu ◊ unu leone li at ispetoladu su bratzu ◊ mih no colet in mesus vostru unu leone e bos ispetolet a cantzos! 2. issindhe in sa zanna, a Mallena li aiat dau un'ocrada disisperada e li aiat bortau sas palas chin su coro ispetolau de su malumore nighedhu (S.Spiggia) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en lambeaux Ingresu to tear to shreds (in) Ispagnolu despedazar carne Italianu sbrandellare Tedescu zerfetzen.
ispianàre , vrb: esplanai Definitzione nau mescamente de logos malos, mòvere e pigare sa terra a manera de fàere unu paris; nau foedhandho de matas, segare totu e de fundhu o a paristerra; nau de un'arma, pigare in manos coment'e po isparare Sinònimos e contràrios aglianai, apalisare, arrepranai, splanai / alladiae, illadiare / ispiantare Frases unu tempus ispianaiant a picu e pala e como a ruspa ◊ ant sichidu a ispianare s'ispuntone e a fortza de matza e de minas sa punta est diventada una piatza 2. sos carbonajos toscanos ant ispianadu sos montes nostros 3. mi bastat ch'ispiane su fusile chi fato un'inferru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aplanir Ingresu to level Ispagnolu allanar, explanar Italianu spianare Tedescu ebnen.
ispibionài , vrb: ispipionare, ispupugionare, ispupujonare, spibionai Definitzione irrampare, bodhire su pibione de is gurdones; orrúere, calare su pibione a terra a solu, pèrdere su pibione; in cobertantza, nàrrere, foedhare / i. su rosàriu = nàrrere su rosàriu Sinònimos e contràrios spibidai / ispidhuncare Frases sos pitzinnos sont iscarchianne e ispupujonanne s'àchina ◊ est ispibionendu unu gurdoni de àxina po si dha papai ◊ po fai s'ollestincu tocat a ispibionai sa modhitzi ◊ seus andaus a ispibionai oria 3. gei dh'iscieis comenti est sa genti, ca boit ispibionai!◊ ajó, cumentza a ispibionai, fuedha! ◊ gei dh'ispibionat cuatru bortas, cuss'arrosàriu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grapiller Ingresu to nibble Ispagnolu picotear la uva Italianu piluccare Tedescu abzupfen.
ispicàre , vrb: ispigai, ispigare, spigai Definitzione bogare o fàere s'ispiga (nau de erbas e laores); cricare e arregòllere (in terras angenas) ispiga e fintzes olia o àteru, de su chi abarrat coigiau in terra de un'incúngia apustis chi che dh'ant arregorta is meres Sinònimos e contràrios iscabidhai, iscabissare, ispighire / irrestujare Frases custu laore no bi at ispigadu ◊ s'erba a úrtimos de beranu est totu ispighendhe ◊ su labore est cumintzandhe a ispicare ◊ in veranu ispicant sos lavores, istojat su triozu fioriu 2. puzones s'isparghiant in sa terra messada a ispigare ◊ minnannu no perdoneit mai a sas puzones e ne a sas pòveras de ispigare a fura ◊ pustis collida s'olia, bi colat zente ispighendhe ca bi ndhe torrat a rúere ◊ dèu a piciochedhu seu andau a ispigai, a bodhí tomàtigas Sambenados e Provèrbios prb: chini no podit messai ispigat Ètimu ltn. spicare Tradutziones Frantzesu épier, monter en épi, glaner Ingresu to glean Ispagnolu to glean espigar Italianu spigare, spigolare Tedescu Ähren aussetzen, Ähren auflesen.
ispiciulàre , vrb: ispissulai, ispissulare, ispitulare, ispituliare, ispitzuai, ispitzulai, ispitzulare, spiciuai Definitzione giare ispítzulos cun is pódhighes, giare cropighedhos cun su bicu (nau de is pigiones), segare calecunu orrughedhu de cosa papandho cun pagu gana o deasi a su tasta tasta; púnghere comente faent unos cantu bobbois / ispitzuai s'apititu = pònnere o fagher bènnere fàmine; ispitzulai is cordas = tocare sas cordas pro sonare Sinònimos e contràrios biculare, ispitudhare, ispitzicorvare, papai, pissulai, piticare, púnghere, spribillonai Frases dh'at ispitzulau un'àrgia, unu càvuru ◊ cussus chi beniant ispitzulaus de s'àrgia fiant giai sèmpiri is trabballadoris de sa terra ◊ sos corbos l'ispitúlient! ◊ sa musca est ispissulendi ◊ chi ispítzulent e chi papent! ◊ lassa sa figu, puzone, lassa su dh'ispitzulare! 2. ispítzulu is cordas de su coru po chi s'intendant is sonus fintzas a innia (P.Testa) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pincer Ingresu to pinch, to sting Ispagnolu pellizcar, picar, picotear Italianu pizzicare Tedescu kneifen.
ispiegàe, ispiegài, ispiegàre , vrb: spiegai Definitzione nàrrere sa matessi cosa a manera de arresurtare crara, de si pòdere cumprèndhere e ischire méngius, fintzes solu nàrrere, contare Sinònimos e contràrios acrarai, isplicare, nàrrere Frases ispiegant a cudha pisedha ite deviat fàghere ◊ fit unu chi cumprendhiat, favedhabat e ispiegabat sas cosas ◊ si fuit postu a ispiegare sa diferéntzia tra sa crésia de S'Acarza e sa crésia de Otana ◊ is amigus ti ant a ispiegai cosas chi no as cumpréndiu ◊ candu su Maistu si dh'iat ispiegau, Luisicu fut abarrau pentzamentosu 2. si ndh'est bénnida s'ora de sa parténtzia, ma no ti poto ispiegare totu! Ètimu itl. spiegare Tradutziones Frantzesu expliquer Ingresu to explain Ispagnolu explicar Italianu spiegare Tedescu erklären.
ispighíre , vrb Definitzione bogare o fàere s'ispiga, nau de unas cantu erbas e laores Sinònimos e contràrios iscabidhai, iscabissare, ispicare* Tradutziones Frantzesu épier, monter en épi Ingresu to glean Ispagnolu espigar Italianu spigare Tedescu Ähren aussetzen.
ispigiolàre , vrb: ispijolare, ispizolare Definitzione illimpiare de su pigiolu, segare su pigiolu, sa corgiola, nau de frutuàriu e fintzes de su primu pigighedhu de sa pedhe Sinònimos e contràrios ispigirigare, ispulicare, spilloncai Frases sa patata, candho est apenas bogada, si podet ispizolare a rasigadura ◊ si bi la faches a ispizolare s'arantzu in d-unu cantzu solu t'isposas intro de s'annu…◊ su chiu de sa méndhula ispizolat candho est friscu, o sicu si est postu in abba budhida ◊ depo ispijolare sa castagna 2. sa brusiadura li at ispizoladu su dossu che una figu fata, sa pedhe ndh'essiat a corriolos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éplucher, écorcher Ingresu to abrade, to graze Ispagnolu pelar, excoriarse, pelarse Italianu sbucciare, escoriare Tedescu abschürfen.
ispígnere , vrb: ispínghere, spingi Definitzione fortzare una cosa a cara a calecuna bandha, prus che àteru fortzandho de parte de apalas, ponendho ananti sa cosa de mòvere, e de una manera pàsida; cumbínchere, fortzare a fàere cosa / pps. ispintu / ispínghere boghe = chesciaisí, abbogàresi, fàgheresi intèndhere pro su chi bisonzat Sinònimos e contràrios impèlliri | ctr. remare 1, tirai, tostare Frases in is pigadas mannas is passigeris depiant ispínghere su trenu! ◊ ispinghesit su poltone e lu muntenzesit abbeltu ◊ sa zente est a càticu e ti sunt totus a inghíriu e ispinghent a imbertas (G.Pau)◊ fiat ispingendidhu po dhu fai torrai a intrus ◊ su ventu survat ispinghènneche sas nues a innedha ◊ in su puntissusu sos pitzinnos l'azudavant ispinghèndhelu 2. s'arresone m'ispignet a iscríere!◊ custu podit ispingi is malintentzionaus e is furbus a si serbí de nosu po is malefatas insoru ◊ su disizu m'ispinghet a cúrrere Sambenados e Provèrbios prb: dolore ispinghet boghe Ètimu ltn. expingere Tradutziones Frantzesu pousser Ingresu to push Ispagnolu empujar Italianu spìngere Tedescu schieben.