ispérdidu , pps, agt: ispérdiu,
spérdiu Definitzione
de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau
Sinònimos e contràrios
ispéirtu,
isperevunniu
Frases
su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu
2.
assimbillat a una bidha ispérdia
3.
cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli)
Tradutziones
Frantzesu
disparu,
ruiné
Ingresu
lost,
destroyed,
gone to ruin
Ispagnolu
desaparecido,
destruido,
estar echo una ruina
Italianu
scomparso,
distrutto,
andato in rovina,
desolato
Tedescu
verschwunden,
zerstört,
verfallen.
isperelàre , vrb Definitzione
abbaidare giaendho atentzione meda, agiummai coment'e perdendho is ogos
Sinònimos e contràrios
disocrare
Frases
duritamus isperelendhe sos cunzados nostros
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fixer
Ingresu
to stare
Ispagnolu
clavar la vista
Italianu
guardare fisso
Tedescu
starren.
ispergiàre , vrb: ispertzare 1,
isperzare,
ispretzare,
spergiari Definitzione
betare o istidhigare abbasanta, betare cosa fine isprata a istidhigadura o a farinos ispainaos
Sinònimos e contràrios
agruspiai,
babbiscare,
ispanzolare,
schiscinai,
scongiobai
/
paspiare
Frases
at isperzau s'ària cun s'abba santa ◊ sa mama, deghi torràt a domo de s'incresiada, ispergiàt s'abbasanta inue fut nàschiu su pipiu naendho un'oratzione
2.
in Sèneghe ispertzant àteru tzúcoro a susu de sas pàrdulas
Tradutziones
Frantzesu
asperger
Ingresu
to sprinkle
Ispagnolu
asperjar
Italianu
aspèrgere
Tedescu
besprengen.
isperrài , vrb: isperrare,
sperrai Definitzione
segare, fàere a perras (o fintzes a fitas), in duas o in medas partes si donniuna si sighit a isperrare
Sinònimos e contràrios
sperraciae
/
ispartzire,
paltire
Frases
sonos de fàghere trèmere chelu e terra ch'isperraiant su coro in mesu in mesu ◊ s'isperrat sa linna tropu russa ◊ su cifraxu, a bortas, s’isperrat po fai pistocu o po si dhu papai cun ollu o cun ladru
2.
sa pilladra si faet de pira matzi niedha isperrada e sicada in su sole
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fendre,
couper,
scinder
Ingresu
to cleave,
to divide
Ispagnolu
hender
Italianu
spaccare,
scìndere
Tedescu
spalten.
isperriài, isperriàre , vrb: sperriai Definitzione
sparrunchiai, apèrrere is cambas coment'e po cicire a cuadhu e po cicire a cuadhu etotu, ma dhu narant fintzes in su sensu de pònnere passos, camminare / isperriare sas alas = abbèrrere sas alas pro bolare
Sinònimos e contràrios
acabadhare,
acuadhigai,
imperriare,
intrare,
zumpare
/
sparrancai,
sperrioncai
Frases
candu mi pigant cussus iscimíngius no ispérriu passu ◊ apena isperriadu su giannile bidia una broca in su cuzolu ◊ e chie mi che torrat a isperriare subra de cussu animalatzu candho deo no apo piús impita? ◊ cussa fit una carreraja chi s’isperriat pro duos sodhos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écarter les jambes
Ingresu
to open one's legs
Ispagnolu
despatarrarse,
esparrancarse
Italianu
aprire le gambe
Tedescu
die Beine spreizen.
isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definitzione
iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos
Sinònimos e contràrios
atrabentare,
derrúere,
iscalabrare,
isciarrocai,
ispèldere,
scabiossai,
sderrocai,
spentumai
Frases
mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas
2.
sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades!
Tradutziones
Frantzesu
tomber,
jeter dans un escarpement
Ingresu
to fall down a precipice (throw)
Ispagnolu
despeñarse,
precipitarse
Italianu
cadére,
gettare in un dirupo
Tedescu
stürzen.
ispertàre 1 , vrb: ispertzare,
ispirtzare,
ispreciare,
ispretare 1,
spertzai Definitzione
petenare, bogare de pare is pilos o fintzes sa lana; fintzes illimpiare su logu de s'erba
Sinònimos e contràrios
ispedhitzare,
ispizare,
pantonai,
scabitai,
scallitai
Frases
isperta, pilu brundhu che seda! ◊ li aiat ispertatu sos pilos de conca chin sos pódhiches ◊ mamma at picau su pètene fine e cumintzau at a m'ispertare ◊ ispertzant su pitzinnu chin pètenes de prata ◊ custa za ne at ispertatu de lana!…
Tradutziones
Frantzesu
démêler les cheveux
Ingresu
to extricate one's hair
Ispagnolu
desenredar
Italianu
districare i capélli
Tedescu
die Haare entwirren.
isperzeniàre , vrb Definitzione
pèrdere o segare calecuna cosa, trastu, istrégiu de una matessi genia, guastandho sa cabidhada
Sinònimos e contràrios
iscumpagnare,
scambillai
Frases
isperzeniare sas tzícheras, sos càlighes, sas tatzas, sos boes ◊ est una famíllia isperzeniada, dae candho lis est mortu su babbu
Tradutziones
Frantzesu
bouleverser
Ingresu
to upset
Ispagnolu
descabalar
Italianu
scombinare,
scompaginare
Tedescu
durcheinanderbringen.
ispesàre , vrb rfl: ispisai,
ispisare,
spesai Definitzione
mòvere, pinnigare totu e andharesindhe impresse, coment'e fuindho
Sinònimos e contràrios
fuire,
infusilare,
irbrinnare,
irfregorare
Frases
fiat ispisendisidha a piotu ◊ mi l'ispiso e mi che beto in su trèmene lassendhe totu a su padronu ◊ si dh'at tímia e si dh'at ispisada ◊ su sóriche apena intendhet fratu si l'ispisat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'esquiver
Ingresu
to steal away
Ispagnolu
pirarse
Italianu
svignàrsela,
squagliàrsela
Tedescu
abhauen.
ispetatzàre , vrb Definitzione
fàere a orrugos, segare a iscorriadura sa petza, un'animale pigau a móssigos
Sinònimos e contràrios
ispagatzai,
ispetolare,
loriai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en pièces
Ingresu
to tear to pieces
Ispagnolu
despedazar
Italianu
sbranare
Tedescu
zerfleischen.
ispetolàre , vrb: ispetulare Definitzione
segare a petolos, fàere a orrugos, nau de sa petza
Sinònimos e contràrios
ischirriolai,
ispetatzare,
ispitulliare,
minutzare
Frases
animales malos ant ispetoladu unu pitzocu ◊ unu leone li at ispetoladu su bratzu ◊ mih no colet in mesus vostru unu leone e bos ispetolet a cantzos!
2.
issindhe in sa zanna, a Mallena li aiat dau un'ocrada disisperada e li aiat bortau sas palas chin su coro ispetolau de su malumore nighedhu (S.Spiggia)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
réduire en lambeaux
Ingresu
to tear to shreds (in)
Ispagnolu
despedazar carne
Italianu
sbrandellare
Tedescu
zerfetzen.
ispianàre , vrb: esplanai Definitzione
nau mescamente de logos malos, mòvere e pigare sa terra a manera de fàere unu paris; nau foedhandho de matas, segare totu e de fundhu o a paristerra; nau de un'arma, pigare in manos coment'e po isparare
Sinònimos e contràrios
aglianai,
apalisare,
arrepranai,
splanai
/
alladiae,
illadiare
/
ispiantare
Frases
unu tempus ispianaiant a picu e pala e como a ruspa ◊ ant sichidu a ispianare s'ispuntone e a fortza de matza e de minas sa punta est diventada una piatza
2.
sos carbonajos toscanos ant ispianadu sos montes nostros
3.
mi bastat ch'ispiane su fusile chi fato un'inferru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aplanir
Ingresu
to level
Ispagnolu
allanar,
explanar
Italianu
spianare
Tedescu
ebnen.
ispibionài , vrb: ispipionare,
ispupugionare,
ispupujonare,
spibionai Definitzione
irrampare, bodhire su pibione de is gurdones; orrúere, calare su pibione a terra a solu, pèrdere su pibione; in cobertantza, nàrrere, foedhare / i. su rosàriu = nàrrere su rosàriu
Sinònimos e contràrios
spibidai
/
ispidhuncare
Frases
sos pitzinnos sont iscarchianne e ispupujonanne s'àchina ◊ est ispibionendu unu gurdoni de àxina po si dha papai ◊ po fai s'ollestincu tocat a ispibionai sa modhitzi ◊ seus andaus a ispibionai oria
3.
gei dh'iscieis comenti est sa genti, ca boit ispibionai!◊ ajó, cumentza a ispibionai, fuedha! ◊ gei dh'ispibionat cuatru bortas, cuss'arrosàriu!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grapiller
Ingresu
to nibble
Ispagnolu
picotear la uva
Italianu
piluccare
Tedescu
abzupfen.
ispicàre , vrb: ispigai,
ispigare,
spigai Definitzione
bogare o fàere s'ispiga (nau de erbas e laores); cricare e arregòllere (in terras angenas) ispiga e fintzes olia o àteru, de su chi abarrat coigiau in terra de un'incúngia apustis chi che dh'ant arregorta is meres
Sinònimos e contràrios
iscabidhai,
iscabissare,
ispighire
/
irrestujare
Frases
custu laore no bi at ispigadu ◊ s'erba a úrtimos de beranu est totu ispighendhe ◊ su labore est cumintzandhe a ispicare ◊ in veranu ispicant sos lavores, istojat su triozu fioriu
2.
puzones s'isparghiant in sa terra messada a ispigare ◊ minnannu no perdoneit mai a sas puzones e ne a sas pòveras de ispigare a fura ◊ pustis collida s'olia, bi colat zente ispighendhe ca bi ndhe torrat a rúere ◊ dèu a piciochedhu seu andau a ispigai, a bodhí tomàtigas
Sambenados e Provèrbios
prb:
chini no podit messai ispigat
Ètimu
ltn.
spicare
Tradutziones
Frantzesu
épier,
monter en épi,
glaner
Ingresu
to glean
Ispagnolu
to glean espigar
Italianu
spigare,
spigolare
Tedescu
Ähren aussetzen,
Ähren auflesen.
ispiciulàre , vrb: ispissulai,
ispissulare,
ispitulare,
ispituliare,
ispitzuai,
ispitzulai,
ispitzulare,
spiciuai Definitzione
giare ispítzulos cun is pódhighes, giare cropighedhos cun su bicu (nau de is pigiones), segare calecunu orrughedhu de cosa papandho cun pagu gana o deasi a su tasta tasta; púnghere comente faent unos cantu bobbois / ispitzuai s'apititu = pònnere o fagher bènnere fàmine; ispitzulai is cordas = tocare sas cordas pro sonare
Sinònimos e contràrios
biculare,
ispitudhare,
ispitzicorvare,
papai,
pissulai,
piticare,
púnghere,
spribillonai
Frases
dh'at ispitzulau un'àrgia, unu càvuru ◊ cussus chi beniant ispitzulaus de s'àrgia fiant giai sèmpiri is trabballadoris de sa terra ◊ sos corbos l'ispitúlient! ◊ sa musca est ispissulendi ◊ chi ispítzulent e chi papent! ◊ lassa sa figu, puzone, lassa su dh'ispitzulare!
2.
ispítzulu is cordas de su coru po chi s'intendant is sonus fintzas a innia (P.Testa)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pincer
Ingresu
to pinch,
to sting
Ispagnolu
pellizcar,
picar,
picotear
Italianu
pizzicare
Tedescu
kneifen.
ispiegàe, ispiegài, ispiegàre , vrb: spiegai Definitzione
nàrrere sa matessi cosa a manera de arresurtare crara, de si pòdere cumprèndhere e ischire méngius, fintzes solu nàrrere, contare
Sinònimos e contràrios
acrarai,
isplicare,
nàrrere
Frases
ispiegant a cudha pisedha ite deviat fàghere ◊ fit unu chi cumprendhiat, favedhabat e ispiegabat sas cosas ◊ si fuit postu a ispiegare sa diferéntzia tra sa crésia de S'Acarza e sa crésia de Otana ◊ is amigus ti ant a ispiegai cosas chi no as cumpréndiu ◊ candu su Maistu si dh'iat ispiegau, Luisicu fut abarrau pentzamentosu
2.
si ndh'est bénnida s'ora de sa parténtzia, ma no ti poto ispiegare totu!
Ètimu
itl.
spiegare
Tradutziones
Frantzesu
expliquer
Ingresu
to explain
Ispagnolu
explicar
Italianu
spiegare
Tedescu
erklären.
ispighíre , vrb Definitzione
bogare o fàere s'ispiga, nau de unas cantu erbas e laores
Sinònimos e contràrios
iscabidhai,
iscabissare,
ispicare*
Tradutziones
Frantzesu
épier,
monter en épi
Ingresu
to glean
Ispagnolu
espigar
Italianu
spigare
Tedescu
Ähren aussetzen.
ispigiolàre , vrb: ispijolare,
ispizolare Definitzione
illimpiare de su pigiolu, segare su pigiolu, sa corgiola, nau de frutuàriu e fintzes de su primu pigighedhu de sa pedhe
Sinònimos e contràrios
ispigirigare,
ispulicare,
spilloncai
Frases
sa patata, candho est apenas bogada, si podet ispizolare a rasigadura ◊ si bi la faches a ispizolare s'arantzu in d-unu cantzu solu t'isposas intro de s'annu…◊ su chiu de sa méndhula ispizolat candho est friscu, o sicu si est postu in abba budhida ◊ depo ispijolare sa castagna
2.
sa brusiadura li at ispizoladu su dossu che una figu fata, sa pedhe ndh'essiat a corriolos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éplucher,
écorcher
Ingresu
to abrade,
to graze
Ispagnolu
pelar,
excoriarse,
pelarse
Italianu
sbucciare,
escoriare
Tedescu
abschürfen.
ispígnere , vrb: ispínghere,
spingi Definitzione
fortzare una cosa a cara a calecuna bandha, prus che àteru fortzandho de parte de apalas, ponendho ananti sa cosa de mòvere, e de una manera pàsida; cumbínchere, fortzare a fàere cosa / pps. ispintu / ispínghere boghe = chesciaisí, abbogàresi, fàgheresi intèndhere pro su chi bisonzat
Sinònimos e contràrios
impèlliri
| ctr.
remare 1,
tirai,
tostare
Frases
in is pigadas mannas is passigeris depiant ispínghere su trenu! ◊ ispinghesit su poltone e lu muntenzesit abbeltu ◊ sa zente est a càticu e ti sunt totus a inghíriu e ispinghent a imbertas (G.Pau)◊ fiat ispingendidhu po dhu fai torrai a intrus ◊ su ventu survat ispinghènneche sas nues a innedha ◊ in su puntissusu sos pitzinnos l'azudavant ispinghèndhelu
2.
s'arresone m'ispignet a iscríere!◊ custu podit ispingi is malintentzionaus e is furbus a si serbí de nosu po is malefatas insoru ◊ su disizu m'ispinghet a cúrrere
Sambenados e Provèrbios
prb:
dolore ispinghet boghe
Ètimu
ltn.
expingere
Tradutziones
Frantzesu
pousser
Ingresu
to push
Ispagnolu
empujar
Italianu
spìngere
Tedescu
schieben.