ispizàre , vrb Definitzione
passare su pètene in is pilos po dhos aderetzare, po ndhe bogare su brutore o is pilos chi ndh'essint; in cobertantza, pigare cosa a furadura, a poderiu a ccn.
Sinònimos e contràrios
ispertare 1,
pantonai,
scabitai
| ctr.
scrabionai
Frases
Maria Letolada, chin sa conca ispizada…
2.
as a bídere chi t'ispizant bene cun cuss'oro chi giughes!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
peigner
Ingresu
to comb
Ispagnolu
peinar
Italianu
pettinare
Tedescu
kämmen.
isplicàre , vrb: espricare,
ispregare,
ispricare,
spricai Definitzione
nàrrere cun àteros foedhos ccn. cosa o chistione a manera chi si potzat cumprèndhere bene, chi si cumprendhat méngius
Sinònimos e contràrios
acrarai,
ispiegae,
nàrrere
Frases
a torrare a logu sou proat unu gosu chi no si podet ispricare ◊ Sardigna mia t'istimo e ti adoro tantu chi no resesso a l'ispricare (G.Sini)◊ paret ispreghendhe su futuru
2.
est intradu chena ispricare faedhu ◊ no resessiat a ispricare àtera peràula
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
expliquer
Ingresu
to explain
Ispagnolu
explicar
Italianu
spiegare
Tedescu
erklären.
ispobulài, ispobulàre , vrb: ispopulare,
spopulai Definitzione
distrúere, ispèrdere, mancare o andhare de sa gente a un'àteru logu
Sinònimos e contràrios
| ctr.
apubulare,
impobulare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
dépeupler
Ingresu
to depopulate
Ispagnolu
despoblar
Italianu
spopolare
Tedescu
entvölkern.
ispochiàre , vrb: ispolchiare,
isporchiare,
isprochiare Definitzione
betare un’ispórchiu, nàrrere cosa a unu po iscontróriu (pruschetotu a is pipios), pagos foedhos coment'e a briga, ccn. tzérriu, ammeletzandho fintzes ccn. cropu
Sinònimos e contràrios
abbucai,
certai,
chelcire,
irmurrare,
irvapiare
| ctr.
audire
Frases
su babbu fit chirchendhe de si ndhe pesare, ma sa fiza l'ispochiesit nendhe chi no fit ora ◊ su pisedhu cheret isporchiadu candho est faghindhe cosas chi no andhant bene ◊ aite l'ispórchias e no andhas a zogare cun isse?!
2.
a cudhos ómines che los at bogados dae su cunzadu che duas criaduras isporchiadas, chin sa cara in terra!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tancer
Ingresu
to rebuke
Ispagnolu
recriminar,
reprochar
Italianu
rimbrottare
Tedescu
ausschelten.
ispoderài, ispoderàre , vrb Definitzione
bogare de su podere, leare o fàere pèrdere su podere a ccn.
Sinònimos e contràrios
| ctr.
apoderai 1
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
détrôner,
exclure
Ingresu
to oust,
to put out
Ispagnolu
desapoderar,
desposeer,
expulsar
Italianu
spodestare,
estromettere
Tedescu
entmachten,
ausschließen.
ispoetizàre , vrb Definitzione
fàere passare sa gana, sa volontade, s'idea de fàere o de sighire a fàere ccn. cosa chi arrechedet trebballu, sacrifíciu, incuru
Sinònimos e contràrios
disalentai,
scorai
| ctr.
animai,
audire,
incorai
Frases
sa cosa chi bido fata male m'ispoetizat ◊ catziendhe fint ispoetizados ca si ndhe fit bénnidu mesudie e issos chentza assazare arrustu
2.
l'ant dae ricu a póveru torradu: sempre avilidu e chin su coro in lutu isse si parat ispoetizadu
Tradutziones
Frantzesu
démoraliser
Ingresu
to dishearten
Ispagnolu
desalentar,
desanimar
Italianu
demoralizzare
Tedescu
entmutigen.
ispogiàre , vrb: ispollai,
ispotzare,
ispozare,
spogiai Definitzione
bogare una parte de su bistimentu chi si portat bestiu (sinono si narat ispollai nudu, innudare); nau de is matas, pèrdere sa fògia; in cobertantza, isfrutare s’àteru, pigandhondhedhi su chi tenet / ispollai unu frori = irfozare unu fiore nendhe sas peràulas m'istimat, mi gelat pro ischire de calicunu o calicuna…
Sinònimos e contràrios
ischígnere,
ispannuliare,
spollincai,
spollitai
| ctr.
bestire,
chígnere
Frases
sa mama, irghilinada, imbratada de sàmbene, ispozat sa pitzinna pro nanchi li firmare su sàmbene ◊ incomintzant a s'ispotzare, unu pintzu ifatu de s'àteru, fintzas a restare nudas de su totu ◊ si fiant agataus ispollaus nudus ◊ si acostat, si nd’ispollat su bonetu e at saludau
2.
s'ischiavu modernu l'ispozat e lu vendhet su guvernu ◊ sas àrvules s'ispozant, si vestint de nie e tristos sos puzones isetant su veranu
Ètimu
ltn.
spoliare
Tradutziones
Frantzesu
déshabiller
Ingresu
to strip
Ispagnolu
desvestir
Italianu
spogliare,
svestire
Tedescu
ausziehen.
ispojài, ispojàre , vrb: ispujai,
spojai Definitzione
segare is cannas de su gúturu
Sinònimos e contràrios
iggannai,
irgangare,
ispajolare,
ispobiai,
sgraguenai
2.
pítziat ancora s'arregordu de is cumpàngius ispojaus e iscutullaus a terra de custu carru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
égorger
Ingresu
to slit s.o.'s throat
Ispagnolu
degollar
Italianu
scannare
Tedescu
abstechen.
ispompiàre , vrb Definitzione
cumenciare a bíere, essire, coment'e candho si essit de calecunu logu, abbaidare, arrennèscere a bíere
Sinònimos e contràrios
bídere,
cumpàrrere
/
apompiare
Frases
comente cudhu ispómpiat a cadhu, totus faghent su taitai e li tirant fotografias ◊ rughendhe s'istradone, totinduna ndh'ispómpiat una màchina càdria che balla! (S.Biccai)
2.
cudhu pitzinnu est abbaidendhe po ispompiare una pisedha! ◊ mi dh'apo ispompiadu de largu ◊ s'astore s'ispómpiat dae s'altu sa colora e si lampat!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
paraître
Ingresu
to appear
Ispagnolu
aparecer
Italianu
comparire
Tedescu
erscheinen.
ispònnere , vrb Definitzione
pèrdere, passare o fàere pèrdere s'abbitúdine, su disígiu, s'idea de calecuna cosa, no ndhe fàere prus contu si no si ndhe tenet, fintzes solu cessare, tratènnere unu pagu; istare a dormire in domo angena / in poesia fintzas isponne; pps. ispostu
Sinònimos e contràrios
disabesare,
disacostumai,
ibbortare,
scotiai,
storrai
/
tasire
/
aposentae,
ospedai
| ctr.
abbetuare,
imbisciare
Frases
como mi che so ispostu e su binu no mi rechedit prus ◊ sa fémina a tota prima no ndhe cherfeit s'intesa, de ballare, ma Frantziscu no ndhe isponzeit s'idea ◊ no l'amus audidu, a fàghere cussa, ma mancu ispostu ndhe l'amus ◊ comintza a pagu a pagu a ti ndhe ispònnere, a m'ismentigare! ◊ tres o bàtoro bagadias li aiant torradu su "Chi nono" e isse fit pro ndhe ispònnere s'idea de si cojare ◊ a cudhu amante meu dau li apo su coro: no mi ndhe poto isponne ◊ sa cusséntzia sua non si che cheret ispònnere de sas richesas
2.
a punta de mesudie ant ispostu de messare, ma a sero li sunt torrados a intrare ◊ no at ispostu ancora de chigulare!
3.
isponzo in domo de su síndhigu
4.
de cosas gai ne seo ispostu
Ètimu
ltn.
exponere
Tradutziones
Frantzesu
déshabituer,
se résigner
Ingresu
to wean away,
to accept
Ispagnolu
desacostumbrarse,
resignarse,
hospedar
Italianu
disassuefare,
rassegnarsi
Tedescu
abgewöhnen,
sich ergeben.
isporàre , vrb Definitzione
betare pore, pèrdere de pore, pèrdere de ànimu, disisperare, pèrdere s'ibertu, s'ispera
Sinònimos e contràrios
isarcare
| ctr.
animai,
incoragire
Frases
no timas e no t'ispores! ◊ pro su ludu no t'ispores: cola! ◊ àlvure mai arraighinada, onzi travuntana l'atrighentat, la tríulat e l'isporat ◊ su caminu no l'isporabat pro dare un'ocrada a s'amorada ◊ l'aiat isporau su dispiachere de sos fizos chi nche l'aiant imbertu a sa gherra ◊ est gai sa sorte, ma issu no s'isporat!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déprimer,
décourager,
démoraliser
Ingresu
to depress,
to discourage,
to lose heart
Ispagnolu
desanimarse
Italianu
deprìmere,
scoraggiare,
pèrdersi d'animo
Tedescu
niederdrücken,
entmutigen,
verzagen.
isportzedhàre , vrb Definitzione
apèrrere is portzedhos, is butones de is linnas candho isparant e bogant cambu nou, iscupire (o frore po fàere frutu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éclore
Ingresu
to blossom
Ispagnolu
abrirse
Italianu
sbocciare
Tedescu
aufblühen.
isposài , vrb: isposare,
isposari,
sposai Definitzione
fàere sa funtzione e sa festa de s'isposóngiu pigandho pobidhu o pobidha
Sinònimos e contràrios
afidare,
cogiare,
cojubare,
desposare
Frases
a bos isposarezas impresse sanos e alligros! ◊ deo apo isposadu a tie ◊ cussus duus funt isposus ma no ant isposau ancora ◊ a nois nos at isposadu unu preíderu amigu nostru ◊ e candho isposades? ◊ a su coru fademu un’ofesa si ti emu isposau po dinai
2.
Pitzente e Luisa no ant fatu matana a si cumprèndhere e afrontare sas dificurtades chi ant agatadu sendhe isposados
Ètimu
ltn.
spo(n)sare
Tradutziones
Frantzesu
épouser,
se marier
Ingresu
to marry
Ispagnolu
casar
Italianu
sposare
Tedescu
heiraten.
ispossiàre , vrb Definitzione
coment'e bogare, fàere essire
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
bocare,
irganzare
Frases
una luche tesset prendhas chi ispóssiant e crompit milli dugales ◊ una zovanedha si est acurtziada a isse ispossiandhe unu galanu surrisu ◊ turmentadas umbras malos pessos abbandhant ispossiandhe sas laras a su risu ◊ in camineras de noedhos bisos ispóssient in laras largos risos (G.Brocca)◊ frunzas e frores ispóssiant colores e bellesa
2.
no ti cherzo gosi pispiniu: ti cherzo ispossiau e alligru, ca zai l'as su motivu de l'èsseres! (P.Pireddu)
Tradutziones
Frantzesu
dégager
Ingresu
to emit
Ispagnolu
desprender,
emanar
Italianu
sprigionare
Tedescu
ausströmen.
ispossibíre , vrb Definitzione
leare su posse, fàere pèrdere is fortzas
Sinònimos e contràrios
iltasire,
irbalesiare,
isfianchire
Frases
sos ricos ant mantesu in gutiperu sos pastoredhos chene possessos, che los ant ispossibios peri de sa volontade
Tradutziones
Frantzesu
épuiser,
harasser
Ingresu
to exaust
Ispagnolu
agotar,
extenuar
Italianu
spossare
Tedescu
ermüden.
isprabarzàre , vrb: spabargiae Definitzione
seberare, istesiare s'unu de s'àteru, istèrrere in su logu, fintzes ispèrdere; ammostare sa cosa comente faet su pageri, a braga; fintzes giagarare, fàere fuire (e deosi fintzes iscrammentare)
Sinònimos e contràrios
istagiai
/
isparcinare,
isparminare,
isprabinare
/
ammostai,
spallerai,
sproboxai
/
ispeldisciare
/
iscadhai,
ispajare
2.
fint incantados pro custu tesoro ca sunt avesos sos chi tenent oro a èssere tot'isprabarza isprabarza (B.Sulis)
3.
si l’as isprabarzadu bene za no bi torrat!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
disséminer,
exhiber
Ingresu
to scatter,
to exibit
Ispagnolu
desparramar,
esparcir,
exhibir
Italianu
sparpagliare,
esibire
Tedescu
verstreuen,
vorweisen.
isprabinàre , vrb: ispravinare Definitzione
coment'e ispainare sa pravina, istèrrere, portare peri su logu
Sinònimos e contràrios
ispadhiciare,
ispaghinare,
ispaltzighinare,
isparcinare,
isparminare
| ctr.
ammuntonae,
collire
Frases
sa bama pàsculat isprabinada chentza ghia ◊ si sunt totu isprabinados fatu de su logu ◊ sunt ispravinendhe nuscos ◊ che ispravinamos su sèmene in sos surcos ◊ ant a ispravinare su sàmbene sou!
2.
su suore ammisciapare ispràvinas, imbias, paris a chentu e chentu avemmarias
Tradutziones
Frantzesu
éparpiller,
disperser
Ingresu
to scatter
Ispagnolu
esparcir
Italianu
sparpagliare
Tedescu
verstreuen.
ispramài, ispramàre , vrb: isprammare,
spramai Definitzione
tímere, pigare assíchidu, fàere a tímere meda
Sinònimos e contràrios
acicai,
apramare,
asciuconare,
asciustrare,
assantiare,
aterrighinare,
isprauriri,
isturdinare,
sadhie,
spetziai,
stremessiri
Frases
bidindhe sa mere ruta, sa teraca s'isprammat e comintzat a pònnere sas boghes ◊ su fragassu at fatu isprammare finas un'ómine valorosu ◊ sos astores falant in sas cussorzas isprammendhe sas chedhas apaxiadas ◊ bi at chie zàgarat su cane isprammàndhelu cun carchi frunzita
Ètimu
ctl.
espalmar
Tradutziones
Frantzesu
frémir d'horreur,
horrifier
Ingresu
to be horrified
Ispagnolu
horripilar,
espeluznar
Italianu
raccapricciare,
inorridire
Tedescu
schaudern,
entsetzen.
ispreàre , vrb: ispriai,
spreai Definitzione
tènnere, pigare o pònnere ispreu, pauria manna
Sinònimos e contràrios
apantarjare,
apramare,
arrorisai,
arviai,
asciustrare,
aterrighinare,
ispramai,
ispreumare
/
iscadhai
Frases
sa pitzinna si depet èssere ispreada male ca at bidu irgannandhe sas berbeches ◊ sos aparéchios rucrabant sas àgheras ispreandhe sa zente ◊ pro cussu turmentu isse no ispreat! ◊ is morus ispriànt is bidhas de òru de mari
2.
no si fint imbénnitos ca Pepe, ispreatu dae no àere vistu sos pastores arreànnelu, fit intratu a preguntare in sos cuiles
Ètimu
ctl.
menysprear
Tradutziones
Frantzesu
terroriser,
horrifier
Ingresu
to terrorize,
to horrify
Ispagnolu
aterrorizar
Italianu
terrorizzare,
inorridire
Tedescu
entsetzen.
ispremiàre , vrb Definitzione
coment'e istrecare, istringhendho o incracandho a forte po ndhe fàere essire cosa
Sinònimos e contràrios
afíere,
isprèmere,
supressai
Ètimu
spn.
(a)premiar
Tradutziones
Frantzesu
presser
Ingresu
to squeeze
Ispagnolu
exprimir,
extraer
Italianu
sprèmere
Tedescu
ausdrücken.