coàcia , nf, nm: coàciu 1, coatza Definizione sa punta de sa coa, sa parte de sa coa de is pigiones; sa punta de unu chintórgiu, de una fune o de àteru deasi; s'iscutuladura de su linu, sa pagighedha chi che dhi orruet (ndhe preniant is banitas) Sinonimi e contrari coitza, cúmmiru, punta Frasi sa coatza de sa fune, de sa tzinta, de sa litranga Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese extrémité de la queue, croupion Inglese rump Spagnolo extremidad de la cola Italiano estremità della códa, codrïóne degli uccèlli Tedesco Bürzel.

collocadòre , nm: collocaroi Definizione impiegau chi contivígiat sa lista de is disocupaos iscritos e dhos tzérriat candho dhue at dimandha de manodòpera Frasi filla tua no est torrara ancora de su collocaroi? Terminologia scientifica prf Traduzioni Francese placeur Inglese clerk (in a labour exchange) Spagnolo quien trabaja en la oficina de empleo Italiano collocatóre Tedesco Arbeitsvermittler.

conchizàda , nf Definizione móvia de sa conca Sinonimi e contrari conchinada, isconchinada, iscónchiu, isconchizada, sconchiada Etimo srd. Traduzioni Francese mouvement de la tête Inglese nod Spagnolo seña, ademán con la cabeza Italiano mòssa del capo Tedesco Kopfbewegung.

contrasinnàre , vrb Definizione cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos) Traduzioni Francese modifier la marque du bétail pour tromper Inglese to falsify the signs Spagnolo cambiar la marca de las reses Italiano falsare i ségni Tedesco die Zeichen entstellen.

corpadúra , nf Definizione su acropare, mescamente nau de sa manera de fàere una cosa; difetu de su frutuàriu (es. pira, mela, néspula) candho a tretighedhos si dhis sicat su corgiolu po maladia o fintzes po cropighedhu de calecuna cosa (es. gràndhile); genia de cropu o tocada chi iat a fàere unu mortu a is bios chi po cussu nanca ndhe iant a orrúere malàidos o fintzes mòrrere Etimo srd. Traduzioni Francese frappement, tavelure Inglese withered fruit Spagnolo fruta con la piel arrugada Italiano ticchiolatura Tedesco Braunfleckigkeit.

croghèdha , nf: crogoedha Definizione crobedha: su cugudhu, sa caciola de su landhe, ue portat su tenaghe, assimbígiat a una crobedha Sinonimi e contrari angudha, càliga, cocotu Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese cupule du gland Inglese the acorn dome Spagnolo cúpula de la bellota Italiano cupolino della ghianda Tedesco Fruchtbecher.

cultzería , nf Definizione su èssere curtzu, ma nau in su sensu de unu fàere chi giaet tropu pesu a cosighedhas de pagu contu Frasi custas sunt cultzerias, a mazare cudha criadura pro duas figos! Traduzioni Francese bagatelle Inglese pettiness Spagnolo dar importancia a algo que no la tiene Italiano piccinerìa Tedesco Kleinigkeit.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definizione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinonimi e contrari acumbenentziare Traduzioni Francese doter un appartement de tous les conforts Inglese to provide with comforts Spagnolo poner comodidades en la casa Italiano provvedére del conveniènte, di comodità Tedesco für die Bequemlichkeit sorgen.

daustàdu , nm, avb: addaustadu Definizione su tempus luego apustis papau a mesudie Sinonimi e contrari aimpustibràngiu Etimo srd. Traduzioni Francese après-midi Inglese afternoon Spagnolo después de la comida, sobremesa Italiano dopopranzo Tedesco Nachmittag, am Nachmittag.

derisèro , avb: erisero* Definizione irisero a merie, a parte de sero Frasi derisero una tzonca dae sa muderina si ch'est bolada sola… Traduzioni Francese hier après-midi Inglese yesterday afternoon Spagnolo ayer por la tarde Italiano ièri pomeríggio Tedesco gestern nachmittag.

dha , prn: la Definizione (pl. dhas) prn. fémina de 3ˆ persona po gente e po cosa, fintzes chistione o cosa no tanti precisa, umperau agiummai solu a cumplementu ogetu: issa/issas, cussa/cussas, a issa/issas, a cussa/cussas; faet a dhu pònnere siat innanti e istacau de su verbu, e siat apustis de su vrb. e deosi méngius iscritu atacau cun su vrb., enclíticu, fintzes cun àteru elementu enclíticu etotu); benit umperau fintzes po afortimentu de su chi si narat, chentza dhu pònnere po unu númene precisu (ma impare a su prn. si postu in mesu tra su verbu e dha: in custu manígiu dhi currespondhet un'àtera cosa deosi, sia e, segundhu, mia, tia e sila, tila, mila) Frasi totu custa gente inue dha poneus? ◊ si dha biu, dha chistionu dèu a sorri tua ◊ castiadha cussa cosa chi est in su fogu, no si abbruxit! ◊ immoi dha circu in telèfonu, a tzia mia ◊ s'abbiléntzia chi Deus dhi iat donau dha poniat a s'iscabbulli cosa de papai ◊ est pedinne de dha lassare ◊ custa cosa, giaendhosidha seis?◊ sissi, seus donendusidha!◊ ci andhas a Pirodedhu, faimmidha un’imposta! ◊ ci dhi as giau peràula de pobidha, ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ seo mandhandhedi duas paginedhas ca no isco si totus dhas teneis 2. lampu dha calit, arratza de fémina barrosa chi est, cussa! 3. a bortas is bècius camminant apogendusidha a unu matzocu ◊ giòvunus medas funt droghendusidha e aici ant a tenni dificultadis prus mannas puru! ◊ s'assessore Listrone fut ridinnesidha ◊ lah, chi dha sighis aici, custa matzoca ti dha calu in conca! 5. Etimo ltn. illa(m) Traduzioni Francese la Inglese her (prn.) Spagnolo la Italiano la (prn.) Tedesco sie.

dormidèra , nf Definizione sa pubúntzula (o conca) inue faet su sèmene su pabaule comente perdet su frore Frasi mi portàst a ispibionai dormideras e ispigas, candu fui pipiu Terminologia scientifica rbr Etimo spn. (a)dormidera Traduzioni Francese capsule du coquelicot Inglese poppy-head Spagnolo cápsula de la amapola (papaver rhoeas), adormidera (es el papaver somniferum) Italiano càpsula del papàvero Tedesco Mohnkapsel.

dúdhuru , agt, nm Definizione foedhu chi si narat a disprétziu candho unu mannu faet che is criaduras Etimo srd. Traduzioni Francese grand enfant Inglese great big baby Spagnolo crío, niño de la rollona Italiano bambinóne Tedesco Kindskopf.

finantzéri , nm: finantzieri Definizione guàrdia de finantza; chie istúdiat e connoschet is chistiones de sa finantza o amministrat dinare Sinonimi e contrari finantza / banchieri Terminologia scientifica prf Traduzioni Francese agent de la "Guardia di Finanza" Inglese custom officer, financier Spagnolo guardia de la policía fiscal, financiero Italiano finanzière Tedesco Zöllner, Zollbeamte, Steuerfahnder, Finanzier.

gabbelléri , nm Definizione chie arregollet is pagamentos Sinonimi e contrari cabbellotu Etimo itl. Traduzioni Francese gabeleur Inglese tax collector Spagnolo funcionario que cobraba la gabela Italiano gabellière Tedesco Zöllner.

gàrga , nf Definizione sa parte de fundhu de sa buca acanta de s'ingurtidórgiu, ma fintzes su gúturu; istampu mannu in is orrocas, gruta, tana de margiane / èssere agorratu che mariane in g. = acorrau de no si pòdiri fuiri Sinonimi e contrari gàrgara / garghile, gruta, pèlcia, péntuma / gargatu, tana 2. ah, mariane, in cue l'as sa garga! ◊ tres bias su focu nche fit falatu fintzas a bidha, agorrànnebi sa tzente che mariane in garga Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese arrière-bouche Inglese backmouth Spagnolo parte posterior de la boca, garganta Italiano retrobócca Tedesco Mittelpharynx.

gheníperu , nm: ghinéperu, ghiníparu, ghiníperu, ghiníporo, ghinnípere, giníporo Definizione tzinníbiri veru, genia de linna chi faet a mata fintzes manna, a fogighedhas pitichedhedhas e puntudas: faet unu frutu a birilla chi narant arrulloni, bòdhero Sinonimi e contrari chiníberu, cinnéberu, níbbaru, trubénneru Frasi sa domo giuchiat una gianna de linna de gheníperu ◊ so essiu che un'àrvule tortu de ghinnípere (M.Ladu)◊ su ghiníperu mannu ndh'ant secatu: a montou lu giuchent in sa bidha! Terminologia scientifica mtm, Juniperus oxycedrus Etimo ltn. ieniperus Traduzioni Francese genévrier oxycèdre Inglese red juniper Spagnolo enebro de la miera, oxicedro Italiano ginépro rósso Tedesco Zederwacholder.

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definizione s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Sinonimi e contrari gannitare, giannire Frasi canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Terminologia scientifica bga Traduzioni Francese aboyer Inglese to bark Spagnolo ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italiano scagnare Tedesco anschlagen.

giàssu , nm: ciassu, tzassu, zassu Definizione in su logu, unu tretu minore o fintzes mannu ma precisu; apertura in is muros o in is cresuras ue faet a passare de una parte a s’àtera Sinonimi e contrari giàssidu, tretu / àghedu, barcaxu, ingiassu Modi di dire csn: a giassus a giassus = de tretu in tretu; obèrriri unu giassu = fàghere un'àidu, fàgheresi unu tretu de pòdere colare; portai sa dentiera a giassus = mancante, cun s'imbaga ue bi mancat dente Frasi si l'aia ischidu ch'in custu giassu aisti fatu nidu!…(G.A.Cossu)◊ timiant de si che istesiare dae cussu giassu ◊ dhoi fiat unu giassu totu àcua e ludu 2. in su cungiau fiat su giassu obertu ◊ in su giassu tocat a dhoi ponni una sida ca nci essit su bestiàmini ◊ lah, no fatzas giassu a nci fai passai is brebeis a su cungiadedhu miu! Traduzioni Francese endroit Inglese site Spagnolo sitio, abertura en la pared, paso Italiano sito, callàia Tedesco Ort, Stelle, Platz, enger Durchgang.

grisài , vrb: aggrisare, crisare, grisare 1 Definizione nau mescamente de su Sole e de sa Luna, cambiare colore, fàere iscuru, giare prus paga lughe candho Terra e Luna che arresurtant unu ananti de s’àteru e si faent umbra; iscumpàrrere, coment'e cuandhosi, essire de sa vista, fintzes serrare is ogos; assicare, aumbràresi, salargiare; nau de animale fémina, sentire de angiare Sinonimi e contrari incrisare, irgrisire / aclisare Frasi candho l'ant a cantare "A porta ínferu" paris si ant a grisare sole e luna prontu abberindhe sa porta Lucíferu! ◊ si est grisada sa luna e no apu pótziu isparai a sirboni, a s'orbetu 2. oh tempus, fis tandho e ses como chena acamu, debbadas ti apo pessighidu, ma tue, lascinosu che colora, ti ses grisadu! (F.Murtinu)◊ su fumu grisat su colore asulu de s'aera ◊ sos ojos as grisadu e as lassadu trummentos in sos coros ◊ grisau ti fiast, chi no ti apu biu prus? 3. is brebeis si funt grisadas comenti ant biu a margiani ◊ una note sos anzones in s'annile si sunt grisaos e su pastore at pessau chi fit mariane Cognomi e Proverbi prb: onzi cadhu lantadu a sa sedha si grisat Etimo itl. eclissare Traduzioni Francese assombrir, éclipser Inglese moon darkening Spagnolo obscurecerse el sol o la luna, obscurecer Italiano mutare, oscurarsi Tedesco sich verfinstern.

«« Cerca di nuovo