A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

gísa ghísa 1

gísciu ghísciu

gíscu , nm Definitzione mógliu po fàere su casu Sinònimos e contràrios discu*, discuedhu Frases puntore, nci ant papau arrescotu e giscu!

gismínu germínu

gispàre , vrb: cispai* Definitzione bogare fogu, bogare cispas, ischintídhias Sinònimos e contràrios cicidhai, cincidhiri, ischentidhare, scincidhai Frases sias in morte timida, chi gispes fogu a s'iscuru! (P.Mossa).

gíssu , avb: cisso Definitzione a bon'ora, chitzo, tempus innanti si est postu apare cun aterunu, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima Sinònimos e contràrios chici* | ctr. taldu, trigadiu Frases apu connotu una mamma in is mengianus fritus fuendu a Missa de gissu po pregai.

gistèrra, gistérru , nf, nm: zisterra Definitzione genia de fossu tundhu fungudu a muru o bartza manna, a fràigu, asuta de paris terra, prus che àteru po arregòllere e chistire abba próina Sinònimos e contràrios chisterra, funtana, putu Maneras de nàrrere csn: cardaxu de g. = su fundhu; ghetai àcua a g. = fàghere cosa chi no agabbat mai Frases in sa gisterra de crésia ant agatau iscusórgiu ◊ est pischendi àcua frisca de gisterra ◊ de s'àcua de sa gisterra no ndi possu bufai Ètimu ltn. cisternum Tradutziones Frantzesu citerne Ingresu cistern Ispagnolu cisterna Italianu cistèrna Tedescu Zisterne.

gistràre , vrb: azistrare*, zistrare Sinònimos e contràrios addiciai, allomingiai, aparalumenare, aproegliare Frases sa bidha lu aviat gistrau "Marranu" pro sa fòrcia chi teniat, ca non bi aviat de li pònnere su marranu etotu!

gístris, gístru , nm: zistru* Definitzione ingiúliu, númene de ingiúliu Sinònimos e contràrios annomíngiu, impróveru Frases a gistris li naraiant "Molaetrucu" ◊ cussu est su gistru de sos istràngios paraos in bidha.

gíte , agt Sinònimos e contràrios ghite, ita*.

gitonàre , vrb Definitzione illargare is dentes a su serrone Sinònimos e contràrios intriscare 1.

gitòne , nm Definitzione aina po illargare is dentes a su serracu, a su serrone e àteras ferramentas deasi Sinònimos e contràrios intriscadore Terminologia iscientìfica ans

gítu , pps Definitzione de gíghere Sinònimos e contràrios batidu, bitu 3, giutu, leadu, portau Frases est gitu a vantu in totu sas filadas ◊ inoghe ses: cale bentu ti ndhe at gitu? Tradutziones Frantzesu porté Ingresu brought Ispagnolu llevado Italianu portato Tedescu gebracht.

gítula , nf: cítula Definitzione is fitas o silibbas de s’aràngiu, de su mandarinu, de s'àgiu, deasi comente funt ispartzios desesi; fita de calecuna cosa Sinònimos e contràrios fítula, ispixu, istiza, títaba* Terminologia iscientìfica rbr.

gíu , nm: chibu* Definitzione (upm) su sèmene, sa parte bona a papare de unu frutu chi portat ossu Sinònimos e contràrios papu 1 Frases tegno su mele e su giu chistiu in su funnaghedhu po fàere su turrone.

giú, giúa , nm: giubu, giui, giuo, giuu, giuvu, zú Definitzione loba de boes domaos (ma si narat fintzes giú de bacas) chi si giunghent impare po tirare su carru, s'arau o àteru / min. giuitedhu, giuxedhu, zuitu Sinònimos e contràrios ciuntu Maneras de nàrrere csn: arat a otu giús: is terras sunt allenas e is bòis non sunt suus = si narat a befe pro unu pazosu meda, chi istat bantèndhesi fintzas de su chi no tenet; èssiri a giú fatu (nadu de duos)= istare sempre paris, chentza iscrobare mai Frases s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ teniat unu giuu che vascellu ◊ oi est totu a màchina, no si domant mancu prus giús ◊ issu tenit unu bellu giua Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. jugum Tradutziones Frantzesu couple de bœufs Ingresu yoke oxen Ispagnolu yunta de bueyes Italianu còppia di buoi Tedescu Ochsengespann.

giúa 1 , nf: giuba, zua Definitzione is pilos longos chi calant in tzugu a su cuadhu, de sa pubusa a grughes, a manu de pitzu in sa crista de su tzugu Sinònimos e contràrios guja Frases fio sempre aferradu a sa giua e a bríglia tirada ◊ a manu in giua currimus su mundhu subra pudhedras de úngias amigas Sambenados e Provèrbios smb: (Deiua, Dejua), Giua Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. iuba Tradutziones Frantzesu crinière Ingresu mane Ispagnolu melena, crines Italianu crinièra Tedescu Mähne.

giúa 2 , nf, nm: giura 1, giuru 3, zura* Definitzione orrugu de terrenu comunale giau a prènnere a unu; bículu de terrenu, mescamente po fàere domo Frases a cumpridura de messonzu, che carrucaiant su laore a giuros de bidha, in sas pamidas de codina ue totu triulaiant 2. chin mortificu che so resessidu a mi comporare unu cantu de giura (N.Rubanu).

giúa 3 , nf, nm: zua 2 Definitzione is lobas, is giuos Sinònimos e contràrios giuada 1 Ètimu ltn. iuga.

giuàbi , nm: ciuale, giuale, giuali, giubale, giuvale, zuale Definitzione orrugu grussu de linna forte, unu pagu ladu, longu prus de metro, cun ischeaduras paríviles e simmétricas a manera de dhue pòdere giúnghere is boes (prus grussu e forte su de su carru, prus piticu e lébiu cussu po arare, candho no si ponet su matessi): in cobertantza, domíniu; sinnu de bestiàmene, nau fintzes truncu zuale, una genia de ischeadura a mesa luna chi si faet in s’origa, in mesania, a cara a denanti o a cara a daesegus, in d-una sola o in ambas, o fintzes un'ischeadura a denanti in d-un'origa e una a daesegus in s'àtera / in su giuale si distinghent: is cambedhas, su ponti (o punta de su giuabi), is gravillas, s'ajone (de pedhi crua) o frontabi; genia de giuale: g. falsu = a tres istampas pro intrare sa sesuja (o ajoni) a manera de pòdere ispostare sa tira prus a un'ala o prus a s'àtera Sinònimos e contràrios iabi Maneras de nàrrere csn: g. de mola = zenia de zuale chi si ponet a s'àinu pro zirare sa mola; g. de bíngia o de sermentu = órdine de bide Frases a sa punta de su carru poniaus unu giuali fatu de ollastu ◊ no si depit acapiai a su giuali unu bòi giòvunu cun d-unu béciu! 2. po fai su giuabi me is origas de is animalis, sinnendidhus, si ndi bogat una títua 3. su piscigani portat sa buca cun tres giualis de dentis ◊ in atóngiu is giualis in bíngia parint cuncordaus a festa! ◊ curriant intr'e is giuales mutetos de amore…◊ apo postu unu giuale de muristellu (P.La Croce)◊ immoi in bíngia est tempus de dhi donai una passadedha de marroni in is giualis ◊ sa bíngia gopai dh'atendit, dha tenit pulida in pratza e giuabi Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. iugale(m) Tradutziones Frantzesu joug Ingresu yoke Ispagnolu yugo Italianu giògo Tedescu Joch.