A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nastalàu , pps, agt Definitzione de nastalare; chi portat sa nàstala, chi dh'at pàschiu sa nàstala; nau de unu, chi est malu, fintzes unu pagu macu, badhinosu Sinònimos e contràrios arnau.

nastrússu, nastrútu, nastrútzu nartússu

nàstula nàstala

nàstula 1, nàstule , nf Definitzione càriga, donniunu de is duos istampos de su nasu cun su modhímene chi dhos format (si narat prus che àteru pl.) Sinònimos e contràrios acúgia, cadrata, càrica, nare, naríciu, pinna 2 Frases nísidi su mucu, cantu chi ses faedhendhe a nàstulas tupadas! ◊ nuscos de alchimissa intrendhe in nàstules mi faghiant lagrimare Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. *nasitare Tradutziones Frantzesu naseau Ingresu nostril (of horse) Ispagnolu aleta de la nariz Italianu frògia Tedescu Nüster.

nastúrru , nm Definitzione erba de dente, denti de cuadhu, erba de santa Maria, folla de opus, genia de erba a fògias mannas picadas, pudéscias e pilosedhas, frore grogo, faet su sèmene in d-una bussa a bisura de càssula, est tóssica (drommitiolu), bona po meighina (dha poniant po su male de is dentes) Sinònimos e contràrios sutzameli Terminologia iscientìfica rbc, Hyoscyamus niger Tradutziones Frantzesu jusquiame noire Ingresu henbane Ispagnolu beleño Italianu giusquìamo néro Tedescu Bilsenkraut.

nastúrru 1, nastúrtu nartússu

nàsu , nm Definitzione arremu de sa carena, in mesu in mesu in cara, apitzu de sa buca, adatu po pigare e torrare àlidu, pigare is fragos o arrancos: serbit fintzes po fàere unos cantu sonos de su foedhóngiu / min. nasitu; partes de su n.: bicu o punta, alas o pinnas, nàstulas o càrigas, sa serra (ossu chi essit e faet a sedha, in mesu de longu), sa sedha = tretu de pitzu comente cumènciat sa fronte, coment'e a fossu; genias de n.: arremangau (unu pagu a punta in susu), a bistrale, abbugnadu, a càrigas ampras o a pinnas abbertas, a corroncinu o a bicu de corròncia, catadu o a patatu o alladiau, longu, fine, mannu, a unchinu o a gantzu (pichinu, a cucumeu) Maneras de nàrrere csn: èssere cun su n. a pisciotu = istidhiendi, istídhia istídhia, falendhe; frunziri su n. = irmurriada pro cosa chi no piaghet; fuedhendi a sa grussera, pònnere su n. in culu a unu = no arrennèsciri a dhi fai nudha, pònniri su pisci a sodhu, andai o mandai a cudhu logu; leare a unu a su bicu de su n. = pigaidhu in giru; chèrrere sa cosa apicada a su bicu de su n. = própiu ananti, acanta, sentza de dèpiri fai isfortzu perunu; abarrai cun d-unu palmu de n. = abbarrare male, comente unu no s'ispetaiat o no cheriat, ingannadu; èssere de n. fine, nasi modhe = pigai totu is fragus, èssiri dilicau e spissecu po is fragus Frases chirca e abbàida: o cheres sa cosa apicada a su bicu de su nasu?! ◊ su nasu po carroni pòngiat! ◊ ita trabballu as a fai, chi no ses bona mancu a ti sonai su nasu! ◊ preitzosu, no si nd'isciúliat mancu sa musca de su nasu! 2. cun custu fritu zuto su nasu falendhe! Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. nasus Tradutziones Frantzesu nez Ingresu nose Ispagnolu nariz Italianu naso Tedescu Nase.

nasúdu , agt: naxudu Definitzione chi portat nasu mannu Sinònimos e contràrios naricrutu, narudu.

natàle nadàbi

natàle 1, natàli , nm: notali Definitzione genia de macarrone mannu fatu a bisura de tubbu segau curtzu o longhitu e fintzes acancarronau(notali est sèmpere macarrone curtzu)/ min. nataledhu Frases còmpora mesu libba de natalis mannus! ◊ donamí unu chilu de natalis errigaus ◊ po su brodu poneus natalis arrogaus a minudu ◊ mi dh'ais fatu ispasimare custu pratu de natales!◊ a prandi feus nataledhus cun arrescotu Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu cannellonis Ingresu cannelloni Ispagnolu canelones Italianu cannellóne Tedescu Nudelteigröhre.

natàre nadài

natatzòla , nf Definitzione gràndhula, néula (in is subrecos, in su tzugu, in ímbenas), fintzes essidura a bisura de grandhuledha, a nodighedhu / calare sa m. = ufràresi Sinònimos e contràrios mataciola*.

nàtica nàdia

natíu nadíu

nàtu nàdu 1

nàtu 1 nàdru

natúra , nf Definitzione su mundhu, s'universu, su logu, totu su chi si agatat po su chi est e coment'est, comente faet o mudat a solu, chentza is cambiamentos chi dhue faet sa gente; sa parte de sa carena chi cun prus precisione distinghet mascu e fémina po su chi pertocat s'ingendramentu de un'èssere nou; su èssere desesi, deasi, chentza cambiamentu bófiu (de annestru o educatzione) nau fintzes de s'índule, de sa manera de fàere de unu / itl. pagare in natura = pagare in cosa Sinònimos e contràrios naturalesa | ctr. cultura Frases pensade a su donu de sa natura dae candho printzípiat sa vida a candho nos dat su frutu! (A.Piu)◊ totu, in pesu e in misura, est bene reguladu in sa natura (A.Loy)◊ su logu, de comente l'at fatu sa natura, sa zente lu càmbiat meda ◊ in natura totu càmbiat chentza chi nudha si distruat 2. s'abe màsciu, bell'e sempre, pustis cropau morit ca sa natura che restat atacada a sa de s'abe maistra ◊ sa natura de s'ómine zughet sa conchedha cuguzada cun d-unu pizu de pedhutu ◊ su pipiu, crescendi, imparat a no ammostai sa natura ◊ natura atraet e no nutrinzu! 3. su pàrragu nobu aiat cumpresu deretu sa natura de cussa zente Tradutziones Frantzesu nature Ingresu nature Ispagnolu naturaleza Italianu natura Tedescu Natur.

naturài , vrb Definitzione fàere natura, cambiare natura.

naturàle , agt, nm: naturali Definitzione chi est deasi comente sa natura dh'at fatu, chi est cunforma a sa natura, a comente andhat desesi, a solu; sa manera de fàere, de si cumportare chi unu tenet chentza chi potzat dipèndhere de su ch'ischit o imparat o chi bolet, ne de s'educatzione e ne de s'annestru, ma nau a bortas fintzes in su sensu de abbitúdine pigada o, foedhandho de matas e animales, genia de calidade (fintzes peca) Sinònimos e contràrios incrina, índula / físsiu | ctr. fatiscu Frases at cussu naturale: est latranghigurtzu! ◊ isse at unu naturale gasi bonu chi faghet cun totugantos ◊ cussu at naturale malu: no faghet cun neunu! ◊ a èssi gelosu dhu tenit de naturali ◊ teniat unu naturale: li aggradaiat sa cosa licarda! ◊ cust'àinu tenet su naturale de carchidare ◊ no l'inchestes ca tenet naturale malu! ◊ furiat una fémina forti de naturali ◊ at cussu naturale: si leat fritu li benit su male de sa bula 2. arratza de naturali chi tenit, a furai! ◊ cust'àrbure tenet su naturale de si barriare de fiore ma de muntènnere pagu frutu 3. de morti e de dolori nci nd'est fintzas tropu in su naturali de custu mundu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu naturel, propension Ingresu character, inclination Ispagnolu natural Italianu naturale, caràttere, inclinazióne, propensióne Tedescu natürlich, Naturell, Charakter, Temperament.

naturalèsa , nf Definitzione su èssere naturale, cunforma a sa natura, cunforma a su naturale in su fàere de su cristianu Sinònimos e contràrios natura, naturale | ctr. apónciu Frases proite istas currendhe a parafua, chi eo transidu ndhe resto e cunfusu: puru no fit naturalesa tua! ◊ lu tenet de naturalesa a èssere ruju in cara ◊ is produtzionis dipendint de su trabballu e de sa naturalesa de su terrenu ◊ Babbu, Fillu e Ispíridu Santu tenint sa própiu naturalesa divina ◊ chi dèu iscriu aici mi parit ca mi ndi tirant de pitzus totu sa naturalesa Ètimu spn. naturaleza Tradutziones Frantzesu naturel Ingresu fidelity Ispagnolu naturalidad Italianu naturalézza Tedescu Natürlichkeit.