A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pedhàtzu , nm Definitzione su tretu prus in bàsciu de sa bentre, apenas in pitzu de sa natura, pilosu che pedhe (in pegus brebeghinu pangau, su tretu de sa bentre, totu a pigighedhos, a bisura de pedhe, fine fine cun pagu petza) Sinònimos e contràrios sutabbídhiu Frases ohi ca sos pilos mi che los tiro totu, fintzas sos de su pedhatzu! Terminologia iscientìfica crn.

pèdhe , nf: pedhi Definitzione est su pígiu de fora de un'organísimu animale, fintzes de animales piticos e po cussu de pagu grussària (de animale mannu si narat córgiu, de su porcu corzolu, de su cristianu fintzes cude); totu s'abe de unu casidhu candho, bogau su mele, si che càmbiat a un'àteru casidhu; in cobertantza, morte de persona / pedhe crua = chi no est contzada; min. pedhitzola = pedhe contzada, minoredha Sinònimos e contràrios corgiolu, corju, pidhoncu Maneras de nàrrere csn: p. de s'ocru = prapedha, covacu de s'ogru; a pedhes mortas, a p. pérdida = cun totu s'ànima, chentza si risparmiare, chentza abbaidare su perígulu; èssere in pedh'e mama = ispollincu nudu, chentza bestimenta nudha, aici acomenti si nascit; curri su cuadhu a pedhi = a sa nuda; èssere o pònneresi a pedhe innanti = arriscare, pònneresi in perígulu, afrontare su perígulu chentza si risparmiare; leare sa pedhe a unu = bochire; pedhe morta = pedhevogu; pedhe crua = chentza contzada; zúchere sa pedhe imbolicada a s'ossu = romasu cadidu, èssiri marriu meda, sentza prupa nudha, isceti pedhi e ossus; pedhe pedhe, pedhi pedhi = própiu suta de sa pedhe, intr'e petza e croxu; tocai pedhi pedhi = tocare carre cun carre; aggarrare a ccn. pedhe pedhe = betàreli manos a subra; pònniri sa pedhi de unu a bendi = bogàreli fogu, nàrrere cosas chi no sunt, fàghere a birgonza a unu; iscroxai su priogu pro sa p. = èssere limidos a s'úrtimu etzessu, asuriosos a meda; èssere tirau che pedhe in brocu = èssiri tirau che cani, èssere chentza tempus nudha nudha pro s'itevàghere; èssere che pilu in pedhe, a pedhi = (nau de una mata o fintzas de àteru) chi portat frutu meda, chi est càrriga càrriga, a meda; lassa fàchere a Tziu Pedhe! = lassa fàghere a Zagu, lassai fai a mimi!; guai de sa pedhi tua! = arguai a tie!; èssiri mala pedhi = malu, dadu a su malu fàghere Frases totu su corpus umanu est cobertu de sa pedhi e de su pilloncu ◊ sa brusiadura est crusiada e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ sas pedhes de anzone, de berbeghe, de craba las collint a las contzare ◊ is prus mannos drommiant ammontaos cun pedhes de brebei ◊ a sa pedhi mia no dhi apodhat su soi 2. at isapiau una dechina de mojos e at fatu deche pedhes ◊ at bocau sos mojos a montes ube su beranu est prus sucotianu e sas pedhes si campant totucantas 3. fachiant bardanas e fortzis zuchiant peri carchi pedhe in sa cusséntzia ◊ paritzas pedhes teniat a pala e at fatu trint'annos de bandhidu 4. ocannu sas olias ndhe sunt che pilu in pedhe, de cantu ant barriadu! ◊ me ingunis c'est su muschitu a pedhi, dhoi fut su priogu a pedhi ◊ in cussu logu dhoi fait su fenugu a pedhi ◊ in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu ◊ sos mannos nostros ant dadu mente e ànima a sa terra, si sunt cunsagrados a issa a pedhes mortas ◊ si lis presenteit unu becu mannu a ischélios e a isburridas chi ndhe pesaiant sa pedhe in palas ◊ mi ant aggarrau pedhe pedhe e a caserma! Sambenados e Provèrbios smb: Pedde, Peddes, Peddi, Peddis / prb: in pedhe anzena corrias largas! ◊ in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pelle(m) Tradutziones Frantzesu peau, épiderme Ingresu skin Ispagnolu piel Italianu pèlle, epidèrmide Tedescu Haut, Epidermis.

pedhèca , nf Sinònimos e contràrios grúspidu, iscaràsciu, salchedha, scupidura, seca, spudu.

pedhecamínu, pedhegamínu , nf Definitzione genia de paperi fatu de pedhe brebeghina Sinònimos e contràrios bargaminu Frases in mesu de custus líbburus ndi dhu'iat unu cun sa coberta de cartoni totu perfilada cun pedhecaminu Ètimu srd., spn. pedhe + pergamino.

pedhegòta , nf: pedhicota Definitzione pedhe morta de mata chi faet in mesu de is truncos sicaos e bècios meda: dhi narant fintzes cardulinu de mata Sinònimos e contràrios coroílixi, pedheluchete, pedhesca, pedhevogu Ètimu srd.

pedheluchète , nf Definitzione est una genia de codrolinu chi creschet in truncos de mata (sicaos e birdes) a parte de fora e chi, sicada meda, serbit po allúere su fogu (itl. fungo da ésca) Sinònimos e contràrios pedhegota, pedhesca, pedhevogu Terminologia iscientìfica atn, Fomes fomentarius.

pedhemòrta , nf: pedhimorta Definitzione pedhe morta de mata Sinònimos e contràrios pedhegota, pedheluchete, pedhesca, pedhevogu Terminologia iscientìfica atn, Phellinus igniarius, Fomes fomentarius Ètimu srd.

pedherànas , nf Definitzione essidura a fruschedhas biancas (de grassu) in sa pedhe Ètimu srd.

pedhèsca , nf Definitzione pedhe morta de mata Sinònimos e contràrios coroílixi, pedhegota, pedheluchete, pedhevogu Terminologia iscientìfica atn, Phellinus igniarius, Fomes fomentarius Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amadouvier Ingresu bait mushroom Ispagnolu hongo yesquero Italianu fungo d'ésca Tedescu falscher Feuerschwamm.

pedhevógu , nf Definitzione pígiu de cosa a bisura de pedhe chi faet in mesu de truncos sicaos Sinònimos e contràrios coroílixi, pedhegota, pedheluchete, pedhesca Frases antigamente fit dogni allumera fata cun pedra, atarzu e pedhevogu Terminologia iscientìfica atn, Phellinus igniarius, Fomes fomentarius Ètimu srd.

pèdhi pèdhe

pedhianànti , nf Definitzione genia de pinzos (de pedhe o fintzes de orrobba) chi si apicant is ómines in su tzugu a pèndhere ananti po ammontare is petorras, sa bentre e is còscias faendho unos cantu trebballos po no s'imbrutare su bestimentu Sinònimos e contràrios panneananti Frases sa pedhiananti, messendi, s'arribbada a is ginugus Terminologia iscientìfica bst Ètimu srd.

pedhibèdhi , avb Definitzione imperau cun vrb. coment'est tostare, bogare, tirare: fàere coment'e iscorgiandho, tirandhondhe sa pedhe de s'animale iscorgiandhodhu, fintzes coment'e aferrandho a sa pedhe Frases si no bos ndhe lu tirant pedhibedhi, cuss'arga de dinari, no bos cussentziades mai de lu dare! Ètimu srd.

pedhíciula , nf Definitzione pigighedhu de pedhe (o de carre fine fine de pàrrere pedhe), pedhighedha, fintzes cussu chi imbodhigat unu músculu Sinònimos e contràrios pedhànciga, pedhutu.

pedhicòta pedhegòta

pedhidúra , nf Definitzione sa pedhe, nau po sa calidade: in cobertantza, bestimentu metzanu Sinònimos e contràrios pedhile Ètimu srd.

pedhíle , nm Definitzione sa calidade o s'istadu de sa pedhe; fintzes sa pedhe etotu / èssere de bonu o de malu p. = èssiri bestiu bèni o bestiu mali (nau de animali: èssiri grassu o marriu) 2. si bos cherides tènnere contu su pedhile, abbarrade chimbe passos adhane dae me e dae sa fémina mia! (Z.A.Cappai) Ètimu srd.

pedhimòrta pedhemòrta

pedhinàju , nm Definitzione comporadore de pedhes Sinònimos e contràrios pedhàgiu Ètimu srd.

pedhinàre , vrb: apidhinare, pidhinare Definitzione pònnere o pitzigare de ogu, curpire o fèrrere cun s'abbaidada Sinònimos e contràrios afatugiare, afaturai, ammaghiare, ammainai, ammajarzare, apungare 2. cussa domo devet èssere fraicata in tirrinu pedhinatu ca apítzicat sa malasorte a chie b'istat! Ètimu srd.