Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abboàu , pps, agt: abbuau Definitzione de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Sinònimos e contràrios addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Frases su lori est abboau Tradutziones Frantzesu rabougri, niellé Ingresu for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Ispagnolu atizonado Italianu golpato Tedescu aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

afurconàu , pps, agt Definitzione de afurconare Sinònimos e contràrios abboau, anneuladu Tradutziones Frantzesu niellé Ingresu affected by smut Ispagnolu atizonado Italianu golpato Tedescu von Steinbrand befallen werden.

aponciàu , pps, agt: apontziau, apuntziadu, apuntziau Definitzione de aponciai; chi est sériu sériu (de pàrrere fintzes tristu), totu pigau pentzandho a calecuna cosa, citiu, esagerandho puru; fintzes irmasionadu, tropu lentu faendho sa cosa; chi si credet meda e abbàidat s'àteru pentzandhosi méngius; si narat fintzes de unu chi istringhet is murros foedhandho, coment’e giaendhosi prus importu Sinònimos e contràrios ammanerau, leitanu, modosu / immajonadu 2. candu fuedhat est meda apontziau: bandat circhendi is fuedhus in celu! ◊ mi paret de la bídere a mamma in su ricóveru, sétzida a un'oru, muda, aponsiada, che una criadura de asilo!…◊ est totu apontziada, cun s'ofítziu in manus parit s'isprigu de sa santidadi! Tradutziones Frantzesu affecté, contrit Ingresu composed, affected Ispagnolu afectado Italianu contegnóso, affettato, compunto, sussiegóso Tedescu zurückhaltend, erheuchelt, zerknischt.

atitonàtu, atitonàu , agt: atzitzonatu, atzitzonau Definitzione chi est niedhu de sa népide, nau de is laores Sinònimos e contràrios abburvuradu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu Frases tricu, trídicu atzitzonatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu niellé Ingresu affected by smut Ispagnolu atizonado Italianu golpato Tedescu von Steinbrand befallen.

becósu , agt Definitzione chi est totu becos, essiduras coment'e porros, fintzes cun marcos de maladia de sa pedhe in conca; chi est càrrigu de tíngia; nau de persona po su naturale chi tenet, chi no arrexonat, chi po dónnia cosighedha si arrennegat, perdet luego sa passiéntzia, trotu coment'e unu crabu / curcurighedha becosa = zenia de curcurighedha totu comente e a porros a s'ala de fora Sinònimos e contràrios abbultzonadu, tingiosu / dirredhu, latranghigultzu Frases depit portai su fillu a su dotori, ca est becosu, a màncias in conca e perdendi is pius ◊ fit a s'iscútina iscútina ratèndhesi sos becos ca fit becosu 2. cuss'àrbure de figu est totu becosa: ndhe cheret segada in russu 3. arrea!… ca como che frundhit totu, becosu…, chi no faghet a li nàrrere nudha! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu teigneux Ingresu affected with ringworm Ispagnolu tiñoso Italianu tignóso Tedescu grindig.

dirrédhu , agt Definitzione nau de ccn., chi est unu pagu arrennegosu, derre, prus a imbérriu che àteru, fintzes chi faet dispetos Sinònimos e contràrios calabriosu, isamanchiosu, scanceriau, strunciosu / becosu, latranghigultzu / dirbetosu Frases de naturale su pitzinnu fit semper pranghijolu e dirredhu che gatulinu agreste ◊ su pitzinnu est dirredhu e candho s'impuntat in carchi cosa ponet in turmentu sa famíllia 2. sa pitzinna est dirredha e pro gustu o po dispetu che imbolat totu su chi pedit Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu irascible Ingresu irascible, affected Ispagnolu remilgado, iracundo Italianu smorfióso, iracóndo Tedescu zartbesaitet, jähzornig.

fatitàrzu , agt Definitzione chi faet fatitas, nau de is piciocos e de is giòvonos chi cun is piciocas cricant de dhas cumpràxere, de si fàere bellos, de dhis pràghere, de dhas acuntentare Sinònimos e contràrios afàbbile, afetuosu, amistantziosu, amorosu, ternurosu, tiernu 2. ndhe esseit unu pudhighinu totu ufanu e fatitarzu ◊ cun boghe benigna, fatitarza e fine, narzeit a l'iscujare Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tendre, affecté Ingresu loving, affected Ispagnolu cariñoso, melindroso Italianu amorévole, amoróso, lezióso Tedescu liebenswürdig, affektiert.

imberriàdu , pps, agt: imberriau, imbirriatu Definitzione de imberriare; nau pruschetotu de su pipiu, chi est prenu de imbérrios, totu pacia, chi faet totu a giogu, chi si dha pigat a giogu cun is mannos puru / i. che pudhérigu de àinu = meda Sinònimos e contràrios dengheri, dengosu, impaciau, imbrimbinau, melindrosu, minghenghi, mirringhengu / cdh. imbirriatu, ttrs. imbirriadu 2. est unu pisedhu imberriadu ◊ bido zente imberriada imbrutendhe su mundhu ◊ su dinari faghet sa zente imberriada! Tradutziones Frantzesu affecté, gâté Ingresu affected, spoilt Ispagnolu melindroso Italianu lezióso, viziato Tedescu geziert, verwöhnt.

incimiàu , agt: intzimiau Definitzione chi portat intzimia, neghe, cuménciu de unu male, de maladia; chi at tentu dannu, cumenciau de male Sinònimos e contràrios sentinau, simiau, tacadu, temadu, temósigu, temosu, tunconidu, tzimiadu / scanniu 2. sa làtia, própiu cussa a follas mannas, est sa prus incimiara de s'incuinamentu ◊ torru, o Sardigna intzimiara, a sa tita tua múllia, istancu e arreulau (E.Collu)◊ su corpus dh'allogu intzimiau in d-unu siléntziu fatu de arrinnegu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maladif Ingresu affected, damaged Ispagnolu enfermizo, lesionado Italianu colpito, lesionato Tedescu ungesund, beschädigt.

indemàu , agt Definitzione chi at ingortu atema, temiadu, chi tenet calecuna mància in sa salude: si narat de is animales magangiaos o malesanos Sinònimos e contràrios demadu, incimiau, tacadu, temósigu, temosu, tunconidu | ctr. sanu, líaru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu malsain, maladif Ingresu unhealthy, affected Ispagnolu enfermo, enfermizo Italianu malsano, colpito Tedescu ungesund.

lantàdu , pps, agt: lantau, latadu, latzadu Definitzione de lantare; chi est fertu, chi giughet ferida; nau de chie at bufau, inciariu, chi est alligru a binu Maneras de nàrrere csn: lantadu a conca = fertu a machine, scimpru; trigu l. = corpadu a sèmene, semenadu tropu afissu 2. as a bissionare sonnos malos de atzufos, mortos, ómines latzados ◊ su maleadadu si ndhe peseit ritzu a iscufidas che unu silvone lantadu ◊ no est nudha si est mortu cussu, tantu fit un'ómine lantadu ◊ cun su coro lantadu pianghides Tradutziones Frantzesu blessé Ingresu wounded, affected Ispagnolu herido Italianu ferito, colpito Tedescu verletzt.

melindrósu , agt, nm: milindrosu Definitzione chi o chie acostumat a fàere tropu denghes, tropu milindros, o fintzes a èssere prenu de denghes, de milindros, a si crèdere meda Sinònimos e contràrios dengheri, dengosu, leitanu, minghenghi, mirringhengu, modosu, scanceriosu, spiscincosu Frases avantzat su matzone a conca tolta milindrosu, trassadu, iscoizendhe (P.Casu)◊ su paone melindrosu at postu in olvidu sas pumas suas cumbintu chi fit tropu pazosu ◊ bae, bae, o ebba milindrosa, bae e prosighi in su destinu tou! ◊ a s'intèndhere su re de sa foresta, s'àinu faghet su milindrosu Terminologia iscientìfica ntl Ètimu spn. melindroso Tradutziones Frantzesu minaudier, affecté, maniéré, mielleux Ingresu honeyed, affected (person) Ispagnolu melindroso Italianu svenévole, mellìfluo Tedescu geziert, gespreizter Mensch.

modósu , agt: mudosu Definitzione nau de ccn., chi si cumportat a modu, cun educatzione, cun crabbu (a bortas fintzes a tropu) Sinònimos e contràrios aggrabbadu, ammodidu, assetiosu, imbodau / ammanerau, aponciau, leitanu | ctr. mabigrabbau Frases li parfeit sa pitzinna piús bella, sa piús modosa de totu sas chi bi fint ◊ sa pitzinna fit modosa in su faedhu e in sa cumpostura 2. fémina modosa, leitana! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu poli, aimable, affecté Ingresu polite, affected Ispagnolu modoso, afectado Italianu garbato, affettato Tedescu liebenswürdig, geziert, affektiert.

tingiósu , agt: tinzosu Definitzione chi est càrrigu de tíngia; nau de ccn., chi est càrrigu de dépidos, chi est arrestigu, de manu istrinta, pòberu Sinònimos e contràrios becosu, runzosu / aggantzadu, coghedhu, limidu, susuncu Frases est unu cane tinzosu 2. chini est gelosu morit tingiosu ◊ po si preni is busciacas issu a su fradi dhu torrat tingiosu! Ètimu ltn. tineosus Tradutziones Frantzesu teigneux Ingresu affected with ringworm, stingy Ispagnolu tiñoso Italianu tignóso Tedescu grindig.