folmasciòne , nf Definition
su formare, su fàere, nau fintzes in su sensu de imparu, educatzione
Synonyms e antonyms
annéstriu,
educascione,
imparu
Translations
French
formation
English
formation
Spanish
formación,
educación
Italian
formazióne
German
Bildung.
folòne , nm Definition fogolone, su foghillare chi faent po sant'Antoni Synonyms e antonyms foghidoni. Etymon its, srdn?
foltàtzu , agt Definition unu pagu forte, fortighedhu Synonyms e antonyms fortitzu | ctr. debbiledhu Sentences bidèndhemi foltatza m'impiteint pro cuba de traspoltu.
fòlte , agt, nm: forte,
forti,
froti Definition
chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare
Synonyms e antonyms
poderosu,
potentivu
| ctr.
débbile,
fridu,
lenu
Idioms
csn:
fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda
Sentences
is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale!
2.
cust'abbardente est forte
3.
in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos
4.
issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti
Surnames and Proverbs
smb:
Forte, Forti
Etymon
ltn.
fortis
Translations
French
fort,
fervent
English
strong,
fervent
Spanish
fuerte
Italian
fòrte,
fèrvido
German
stark,
kräftig,
Starke.
folteléntzia , nf Definition fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s’impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare Synonyms e antonyms àlchida Sentences chin su tempus, babbu at példidu meda de sa folteléntzia sua (A.Marroni).
fóltighe , nf: fórfiga,
fórfighe,
fórtiche,
fórtighe,
fórtziche,
fórtzighe,
fósciga,
fóscighe,
frófighe Definition
serros, aina a duas perras, cun atzas segantes in mesu, prus che àteru po segare orrobba, paperi e cosighedhas fines, ma segundhu sa genia fintzes àteru (làuna, linna)/ genias de fórtighe: de robba, de túndhere, de pudare; sos oxos de sa fórtighe: sa parte de daesegus, in ambas perras, ue s'intrant is pódhighes po dha pigare a segare; sas fóscighes de s'ischifione = zenia de francas o barras a zisa de tenatzas, itl. chèle
Synonyms e antonyms
cirras,
ferritus,
ferros
Sentences
at leadu sa fósciga e at segadu su cordonedhu ◊ sa fóscighe ti segat su pabilu ma no cosa grae ◊ sentza zúghere fórtzighes mi as tusu ◊ acàbidant coinzolos e fóscigas de pudare e andhant a binnennare
2.
zughet sa limba che fóscighe de trapera!
Scientific Terminology
ans
Etymon
ltn.
forfice(m)
Translations
French
ciseaux,
cisailles
English
scissors,
shear
Spanish
tijera
Italian
fòrbici,
cesóie
German
Schere,
Gartenschere.
foltighèsa , nf: fortighesa Definition apertura in sa gunnedha po intrare sa manu a busciaca (a logos portighesa) Synonyms e antonyms màscala Sentences mintet sa manu in sa fortighesa e pulpuzat… sa lepa patadesa! ◊ minnanna dai sa foltighesa ndhe bogheit sa corona Scientific Terminology bst.
foltilèsa , nf: fortalesa,
fortelesa,
fortilesa Definition
su èssere forte, de agguantu, su tènnere fortza e fintzes sa fortza etotu; genia de punga o contramazina chi si faet nanca po badrare a unu de calecunu male; fasca po mantènnere una matza calada
Synonyms e antonyms
agguantu,
coragi,
foltza,
fortigalesa
/
afortiamentu,
breu,
contramazina,
foltíscia,
lezeta,
punga,
scritu
| ctr.
debbilesa
Sentences
tue ses, o Deus meu, sa fortalesa mia ◊ santu Antine meu, ponídebbi sa manu e fortilesa e pascénscia nos dade! ◊ posta a dua piza, sa robba tenet prus fortilesa ◊ sos nuraghes ti ant dadu cun amore una pàgina de antiga fortilesa ◊ su muru fràigu tenet prus fortilesa ◊ su tzimentu a su muru fràigu li daet fortilesa
2.
sas barrichedhas de su eritu las depes tènnere sèmpere chin tecus ca ti ant a serbire coment'e pungas e fortilesas ◊ chin custa fortalesa no at a tènnere mai male
Etymon
spn.
Translations
French
forteresse
English
fortress,
resistance
Spanish
fortaleza
Italian
fortézza,
resistènza
German
Stärke,
Festigkeit.
foltíscia , nf: fultíscia Synonyms e antonyms contramazina, lezeta, punga.
foltúna , nf: fortuna,
fultuna,
furtuna Definition
bona sorte, totu su chi ndhe podet bènnere in bonu de su destinu, totu su chi andhat in bonu; paperedhu chi bendhent cun iscritura chi antibitzat cosas de bonu, comente dhu sèberat in mesu a tantos unu pigione (papagallu)
Synonyms e antonyms
adderetura,
dícia
/
fortunellu
| ctr.
irfortuna,
mabasorti
Idioms
csn:
tènnere o àere f. de carchi cosa = andhare in bene, àere sa cosa comente l'ant disizada; po f. chi… = mancu male chi… ; pro incomintzu de f. = po cummentzai bèni; aici f.!, cheria f.! = zenia de zuramentu (aici tenga fortuna comenti est berus su chi seu nendi); sa fortuna de tzia Annaleni… ca nci dh'iant papau su colu is topis!; bènnere in bàscia f. = andhare male, in fallimentu (nadu de negussiantes)
Sentences
andhe fortuna sa chi at tentu!…◊ sa fortuna est irmenticandhe sos àteros e garrigandhe a mimme! ◊ baxi in bona sorti: chi Deus si geat fortuna! ◊ s'orroda de sa fortuna girat a sa tzega ◊ est andhadu in América e at fatu fortuna ◊ bona foltuna e fatueretu! ◊ a ti connòschere coronada de fortuna!
2.
paret cudha zínghera chi colat bendhendhe sa fortuna! ◊ in sa festa bi sont sos lotrajos, sos de sa fortuna, tirassegnos ◊ at comporadu sa fortuna, a bídere ite narat
3.
de fizos no ndhe at tentu fortuna: cojada tantos annos ma fizos nudha ◊ a m'intendher cantendhe in poesia no ndh'at tentu foltuna, mamma mia (Piras)
4.
su babbu de su cojuadu nou dat una doda pro su primu istabbilimentu de sa família e pro incomintzu de fortuna
5.
sa chistioni est acomenti apu contau dèu: aici fortuna! ◊ cheria fortuna, bidu cun sos ogros mios l'apo!
Surnames and Proverbs
smb:
Fortuna
/
prb:
fortuna curret e no cadhu ◊ no ghetes mai curpa a sa furtuna: sempre filu bi at de falta tua!
Etymon
ltn.
fortuna
Translations
French
chance,
succès
English
luck,
success
Spanish
suerte,
éxito
Italian
fortuna,
succèsso
German
Glück,
Erfolg.
fòltza , nf: fòrcia,
forsa,
fortza Definition
càusa o capacidade de fàere o de cambiare calecuna cosa, unu trebballu, de fàere isfortzu, de agguantare unu pesu, de dhu mòvere o ispostare; su pòdere fàere un'ispesa, capacidade de sa volontade de lòmpere a un'iscopu, o de un'istitutzione de pigare decisiones e de dhas fàere arrespetare; sa capacidade de agguantu de unu css. materiale; corpus militare postu a giare atentzione in su logu, o fintzes àteras organizatziones / f. centrífuga = sa fortza chi, po comente si faet moliare o girare in tundhu una cosa, che dha faet essire atesu de su centru (es. sa pedra de sa frundha, fintzes una màchina in is furriadas); sa fortza contrària chi dha poderat de no si fuire, fortza centrípeta
Synonyms e antonyms
balia
/
energia
/
podere
/
carabbineri,
malaboza,
zustíssia
| ctr.
debbilesa
Idioms
csn:
bogare sas fortzas = fai fortza; intrare fortzas = pònniri fortza, donai sustàntzia; pèrdere fortza = essire prus débbile, contare prus pagu; leare fortza = essire prus forte, contare de prus; proare sas fortzas = pònniri a fai isfortzu mannu a cantu si podit; a fortza de … = fendi sa própiu cosa tantis bortas; a fortza = a podestu, a poderiu, ammarolla; fortza paris! = incidu chi si faet candho in duas o prus personas depent fàere in su matessi istante unu movimentu o fortza chi arrechedit prus capacidades de una ebbia
Sentences
sos pitzinnos irgherrimiabant pro bocare sas fortzas ◊ custa est linna fràziga e de fortza no ndhe at ◊ nosu seus postus mali e non teneus fortzas chi bastint po arresístiri ◊ sa fortza de su bentu faghet mòere sas àrbures ◊ candho si trubbant sas fortzas de sa natura, e chie las frimmat?! ◊ màniga ca t'intrat fortzas! ◊ tra bronchita e asma no tegno fòrcia ◊ sa fortza in física si definit coment'e pesu pro ispostamentu
2.
- e chie b'at? - sa fortza! - e tandho ispinghe! ◊ fit una bidhichedha chi contabat duchentas ànimas, si si poniant in mesu fintzas sos de sa fortza
3.
tambene si aimus pótidu fàghere gai, ma no amus sa fortza!◊ za lu tia chèrrere istudiare, a fizu meu, ma bi cheret fortza!
4.
a cojare no sunt cosas de fàghere a fortza ◊ a fortza de perricare che l'apo conchinadu! ◊ a fortza de colpus si ndi segat sa mata manna puru ◊ a fortza de abarrai cun babbu ti ses abbituada a pentzai cumenti a issu
Etymon
itl.
Translations
French
force
English
strenght
Spanish
fuerza
Italian
fòrza
German
Kraft,
Stärke,
Streitmacht.
foltzàdu , agt: fortzadu Definition
chi andhat desesi, chi est naturale deasi, chi tocat a fàere deasi, necessàriu, chi no dipendhet de sa decisione de unu ma de una fortza chi no si podet bínchere
Sentences
fortzadu mi benit chi bi andhe deo etotu: so solu! ◊ custa partida fortzada mi benit, bella Núgoro! (A.G.Solinas)◊ pro no dare a totu motivu de brigare, fortzadu istesit sufrire e cagliare (P.Pisurzi)◊ custu est foltzadu chi si diat a totus
Translations
French
nécessaire,
obligé
English
necessary,
forced
Spanish
necesario,
forzoso
Italian
necessàrio,
obbligato,
giocofòrza
German
nötig,
genötig,
not sein.
fomajóu , nm: fumagiolu,
fumajolu,
fumaolu,
fumazolu,
fumiajolu,
fumiazolu,
fummagiolu,
fummajolu Definition
cundhutu chi artzat a in artu fatu po che fàere essire su fumu de ue si dhue abbruxat cosa (es. sa forredha o foghile, istufa)
Sentences
su fumajolu si prenat de fumàdigu ◊ su forru murigadhu, ma no dhi pòngias su fomajou ca podit ispomporai ◊ in su fumazolu no si bidiat filu de fumu essindhe
Scientific Terminology
dmo
Etymon
itl.
Translations
French
cheminée
English
chimneypot
Spanish
chimenea (f)
Italian
fumaiòlo,
camino
German
Schornstein.
foméntu , nm: fumentu 1 Definition tretu in terra, mescamente aintru de is domos, fatu bene in paris e tostau, prus che àteru a cimentu o arregiolas, arregiolas (unu tempus a terra impastada cun pàgia) Synonyms e antonyms pamentu Sentences sa palla fini fini serbiat po fai su fomentu ◊ custa domu no fiat ni de fumentu de terra e ni de matoni crú, ma de linna Scientific Terminology dmo.
fómine , nm Definition ómini, ma nau pruscatotu pl. Synonyms e antonyms ómine Sentences ischiat chi chin isse bi aiat fómines ◊ su pitzinnedhu si crediat mannu ca fit fómine chin resòglia!
fomínzu , agt, nm Synonyms e antonyms bodheteri, contulàgliu, cràstulu, foxileri, lorodhosu Scientific Terminology ntl.
fonèsta fenèsta
fonéstu , nm Definition mesuborta, fentanedha fata in is gennas a una perra de apèrrere lassandho s’àteru serrau Synonyms e antonyms poltellitu, portedhu Sentences is duus fonestus de sa porta sunt obertus.
fonética , nf Definition su manígiu de is sonos in d-una limba, ma fintzes s'istúdiu.
fonògrafu , nm Definition aparíciu po registrare in discu sa boghe e is sonos, ma pruschetotu s'aparíciu chi faet intèndhere sa cosa giai registrada.