rúca 2 , nf: arruga,
erruca,
ruga Definition
genia de bobboi (upm), longhitu, chi naschit de sa cria chi ponet su calagasu: a bortas pilosu, papat mescamente unas cantu erbas (càule, arruca), si papat sa fògia
Synonyms e antonyms
berruca,
cucurra,
erruca,
farruga,
gremédhiche 1,
mamarúcola,
mamaruga,
orruca,
ruda 1,
rugaruga
Idioms
csn:
pische de sa ruca = istúgiu de calagasu (itl. crisàlide); famidu che ruga = famidu meda
Sentences
si sa ruga si ponet a rugare distruet totu! ◊ innantis sa mariposa fit ruca e andhabat trasinendhe chirchendhe erbuzu a manicare ◊ su seisei biancu ponet sa cria in su càule e faghet sa ruga ◊ sa ruga apustis diventat pupa ◊ sa foza noa de sos suerzos si l'at manigada sa ruga
Scientific Terminology
crp
Etymon
ltn.
eruca
Translations
French
chenille
English
caterpillar
Spanish
oruga
Italian
bruco
German
Raupe.
rúca 3 , nf Definition genia de cannedhu de canna isperrau a manera de dhue pòdere pònnere unu chirrione mannu de lana o àteru a filare cun su fusu Synonyms e antonyms cannuga Sentences lassade ruca e trama! ◊ mi apo fatu una ruca a filare su linu Etymon itl. rocca.
rúca 4 rúa 1
rucàdis , avb: rucradis,
rucratis,
rugadis,
rugiadis,
rujadis,
rujaris,
ruxadis Definition
nau sèmpere de sa manera de pònnere cosa, o de sa posidura, de r., a r. = de tressu, de rucradu, a istúturu (ctr. de longu)
Synonyms e antonyms
rucradinu,
rugale
Idioms
csn:
faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, chentza critériu; èssere preda de r. = a istrobbu
Sentences
a su mortu l'at acatau in sa caminera imbolau de rucradis ◊ s'est postu a rucadis e non be podiat colare nessunu ◊ sa malatia mea fit un'umbra chi si m'est posta de rucratis (B.Bandinu)
Etymon
srd.
Translations
French
transversalement
English
crosswise
Spanish
transversalmente
Italian
trasversalménte
German
quer.
rucàza , nf Definition nau de mesuras (mesura, caltu, meaza), cussas fatas de linna (e a truncu de piràmide).
rúche , nf: cruche*,
gruxi,
ruge,
rughe,
rugi,
ruxe,
ruxi Definition
orrugos de cosa (o fintzes solu síngias) postos unu a istúturu de s'àteru; singiale e símbulu de marturizu, de suferéntzia, de comente ant incravau a Cristos (e incravaiant cundennaos a morte); in is animales mannos a bàtoro peis, su tretu de s'ischina comente cumènciat su tzugu (a paris de is cambas de ananti); una de is duas afaciadas de sa moneda de metallu, ue sa moneda sarda portat agiummai sèmpere una grughe (s'àtera parte est crastos: is duos foedhos si narant ischitindho)/ min. rughítula, rugita
Idioms
csn:
fàgheresi sa r. = sinnàresi; sa ruch'e crocas = frustale o crogale; sa r. de sa cossa = su tretu inue sas cossas si aunint apare faghindhe un'arcu; sa ruxe de lummos = sos ossos de su lumbu, sas crocas; sa rughe de Salomone = itl. stélla di mare (asterias rubens); in d-unu fagher de rughe, in facher d'una ruche = in tempus de unu sinnu; èssere a rughe = a intzegu, a istrobbu; rughes de caminu, de carrela, de istradone = forchidhaduras de caminu, de carrela, ue duos caminos o duas carrelas s'abbojant apare; mih, sa rughe! = zuramentu chi si faghet ponindhe sos primos duos pódhighes de una manu a rughinu, o fintzas, ma a rughinu e a gantzu, ambos pódhighes de inditare; fàghere una cosa o corpare a rughes e a crastos = fai a brétiu, a coredhu, scudi aundi ferit ferit, a dónnia parti; sere a o cun sas ancas a rughe = a sa pastorina, in terra
Sentences
últimu sentimentu de su mundhu est su signale de sa santa Rughe (S.Casu)◊ a Cristos l'ant incravadu a sa rughe ◊ chi bois sighiri a mei, citu ti depis carriai sa ruxi cun is doloris ◊ si faint sa rugi e cumènciant a nai s'orassioni
2.
za li costat a peleare cussu malàidu, a rughe tota sa vida lu tenet! ◊ aite bi ses in cue, a rughe?! ◊ za si l'at abbratzada sa rughe, a si cojare cun cussa fainera mandronatza! ◊ e cantos rebeldes apo bidu fichindhe rughe in domo anzena!…
3.
a rughes e a crastos colpat forte pro che ispèrdere impresse su giudeu! (A.Dettori)◊ at finidu sa faina in d-unu fàghere de rughe
4.
ti ses befadu de a mie, ma l'as a prànghere: bih, sas deche ruches! ◊ mih sa rughe: no li dao mancu unu sodhu!
5.
ischitimus a bídere chie comintzat: ite ti leas, rughe o crastos?
Translations
French
croix
English
cross
Spanish
cruz
Italian
cróce
German
Kreuz.
rúchere , vrb: arrúere,
irrúghere,
orrue 1,
rúere,
rúghere,
urrúere Definition
calare, o fintzes betare, a terra a cropu, in cobertantza fintzes andhare male de cunditziones; su istare in dossu de unu bestimentu, bestiu, po comente paret abbaidau de artu in bàsciu e istat a chie dhu portat / pps. rutu
Synonyms e antonyms
atzapulai,
botare,
cairi,
corriare,
falare,
iscaltinare,
iscasidhare,
isdobbiare,
istrampare
/
betae
/
dèchere,
iltare
| ctr.
arritzare,
pesai
Idioms
csn:
rúere a costa lada, a costa longa = ponindhe totu su dossu in terra; rúere a palas pessegus = addaisegus, a palas issegus; rúere dae su letu a unu (nadu de ccn. pro su prus a dimandha retórica)= èssere de domo, parente costrintu de bi àere óbbrigu a li dare cosa, a l'azuare; rúere in eréssia (nadu de siendhas)= tocare o bènnere dae sos mannos; rúere a malàidu = collire maladia
Sentences
a sas domos che lis ruchet s'ingrostu ◊ sos muros fatos male ndhe ruent ◊ ch'est rutu dae cadhu ◊ in cussa falada at fuzidu e rutu est! ◊ e ite si rues e iscudes a calchi logu, sentza de ochiales?!…◊ a rúere za est fàtzile: su bellu est a si ndhe pesare!
2.
no paret beru chi sonos fatales de débbiles trumbitas ndhe apant rutu muràglias colossales (S.Casu)◊ Antoni iscudet un'ispalada a su cumpanzu azommai lu rughet
3.
sa túnica in su chitu li rughiat che pintada (F.Cambosu)◊ su gapote ti rughet in palas che pintatu
4.
no mi ch'est mancu rutu dae su letu, no, pro li fàghere cussu piaghere! ◊ dae s'atrivimentu e dae sa bragheria che so rutu in sa disaura prus manna
Surnames and Proverbs
prb:
chie no est rutu podet rúere
Etymon
ltn.
ruere
Translations
French
tomber,
s'écrouler
English
to fall
Spanish
caer,
precipitar
Italian
cadére,
precipitare,
crollare
German
fallen,
stürzen,
einfallen.
ruchíta , nf: arruchita, rughita Definition genia de erba a frore grogo (o, àtera calidade, sambíngiu), bona po insalada Synonyms e antonyms ruca Scientific Terminology rbz, Diplotaxis muralis, viminea Etymon itl. ruchetta.
ruchíta 1 , nf: rughita 1 Definition arrucas pudéscias, una genia de erba: faet unu sèmene chi giaet sabore malu a sa farra Synonyms e antonyms arrucas / ttrs.grozita Scientific Terminology rba, Eruca vesicaria.
ruciadúra , nf: orrogadura,
rucradura,
rugadura,
ruxadura,
urrugadura Definition
su rucrare
Synonyms e antonyms
orrugamentu,
rucrata,
truncadura
Idioms
csn:
andhare a r. = andai a istruncadura, a orrugadura, leare un'incurtziadorzu, fendi unu tretu prus curtzu (e passendi fintzas fora de su mòri); essíreche a r. in su chistionu = che iscassuletadu
Sentences
arratza de rugadura chi li as fatu a custa linna!…
2.
su fogu fuidu curret a ruxadura ◊ at comintzadu a faedhare pàsidu e de bona manera, ma poi ch'est essidu a rugadura!
Etymon
srd.
Translations
French
cassure,
brisure,
cassement,
traversée
English
breaking,
passage
Spanish
rotura,
cruce
Italian
spezzatura,
spezzaménto,
attraversaménto
German
Brechen.
ruciàre , vrb: orrucrare,
rucrare,
rugare,
rugiare,
rugrare,
ruxare Definition
segare, fàere a orrugos; passare in mesu de unu logu, agiummai coment'e ispartzindhodhu in duos orrugos; imbistire a màchina a unu o ccn. cosa / rugare s'arresionu, s'argumentu = segare in curtzu su chistionu, lassare su chistionu a mes'incumentu, a rugos, chentza agabbadu
Synonyms e antonyms
arrogai,
atraessare,
istruncai,
secare
/
ingruxai
/
imbestire 1
| ctr.
annànghere
Sentences
s'istrada noa at rugadu su cumonale in duos ◊ custa linna cheret rugada ca est longa ◊ sa sorte ti at rujadu sos passos de sa vida ◊ no mi tratenzo e rugo s'argumentu
2.
sas camineras rúciant zassos ruvosos ◊ no che rughes in mesu de su semenadu: cola a un'oru! ◊ chin custu viazu rucramus su mare ◊ che raxu at ruxadu rios, tancas, bidhas, serras ◊ in su caminu mi apunto pensamentosu candho mi ruxas ainnanti, pitzinna
3.
sa cane l'at ruxada una màchina ◊ frànghedi a un'ala no ti rughent sas màchinas!
Etymon
ltn.
cruc(u)lare
Translations
French
rompre,
casser,
traverser,
heurter
English
to break,
to cross,
to run into
Spanish
partir,
cruzar,
atropellar
Italian
spezzare,
attraversare,
investire
German
brechen,
durchqueren,
überfahren.
rucighílla , nf Definition su collete artu in su bentone (camisa) de su costúmene Synonyms e antonyms torcighíglia Etymon spn. lechuguilla.
rúciu , agt Definition foedhandho de logu e manera de dhue passare, agiummai coment'e segau, nau in su sensu de atraessau, in andhare a sartu rúciu = andhare passandho no in su camminu ma segandho in curtzu, a rugadura Sentences s'àinu at iscassiadu caminu andhendhe fatu de sos campos a sartu rúciu (S.Cosseddu).
rucràda , nf: orrucrada,
rucrata,
rugada,
ruxada Definition
su rucrare o fàere a orrugos; orrugu, una parte de ccn. cosa e pruschetotu de gente, de bestiàmene; su passare de unu logu, de un'oru, a un'àteru (fintzes po incurtzare su camminu); fintzes tretu inue duas orrugas si atóbiant a grughe
Synonyms e antonyms
secada
/
arrogu
/
camarada,
fiotu,
grústiu,
rucru,
tropedhu,
trumada
/
cassiadorju,
gruxeri,
incultzatóriu,
ruciadura
Idioms
csn:
rujadas de dies = partes de sa die; in rucrata = a rugadura, colendhe fora de su caminu pro incurtziare
2.
totu istrintzadu, istaio ruxadas de manzana ifatu de carchi grígliu ◊ una rugada ’e zente navighendhe fit ifatu ’e sa lughe soberana
3.
nche colaimus in rucrata, in mesu de gurutinos e astrintòglios ◊ a pede colaiat in sas rucratas pro incurtziare su tretu
Etymon
srd.
Translations
French
cassure,
partie,
traversée
English
breaking,
crop,
crossing
Spanish
rotura,
trozo,
cruce
Italian
spezzatura,
spezzóne,
attraversata
German
Brechen,
Stück.
rucràdiles , avb Definition a r. = de rugadis, de tressu, a istúturu Etymon srd.
rucradínu , avb: rucratinu Definition a r., a rucradina = de rugadis, a rugadura, andhare chentza passare in su camminu prus bonu ma prus longu Sentences sas crapitas acamadas zuchent unu cantu de truntzu a rucradinu ◊ sos carabbineris si mi sunt postos in dainnantis a rucradina chin sa màchina pro mi firmare ◊ est asséndhitu a bidha colandhe in sos montes a rucratinu Etymon srd.
rucràdis rucàdis
rucradúra ruciadúra
rucràre ruciàre
rucràta rucràda