tudài, tudàre , vrb: turai,
tutare Definition
carragiare su fogu, sa braxa, cun su chinisu, carragiare cun terra una css. cosa (mescamente su mortu, is sèmenes) e fintzes badrare, fàere a manera de iscabbúllere de unu cropu, de unu dannu
Synonyms e antonyms
abbuare,
acuae,
acucai,
acusciare,
afufai,
apatai,
atrabentare,
atracare,
cuerrai,
cutzicare,
frànghere,
impertusare,
interrai,
intuzare,
istichire,
istumponai
| ctr.
studai 1
Sentences
tuda su fogu, gai bi durat a cras!
2.
cun pàlia e piconi fiat aproliendi de campusantu anca iat tudau a unu ◊ cussu est coment'e a tutare a unu bibu! ◊ su male che l'at tudadu ◊ unu tempus su mortu lu tutabant in terra ◊ tutant su sèmene cun trazos de ozastru ◊ fait unu fossu e nci tudat su dinai
3.
ch'est rutu dae altu ma sas fàscias de linna chi bi fint suta l'ant tudadu su colpu
Surnames and Proverbs
prb:
a dhi nai biau, candu est mortu e tudau!
Etymon
ltn.
*tutare
Translations
French
enterrer
English
to bury
Spanish
enterrar
Italian
sotterrare,
seppellire
German
eingraben,
begraben.
tudàu , pps, agt: tutau Definition de tudare; chi est carragiau 2. acontzaiant su fogu tudau, bi poniant linna.
túdha , nf: (sa t. = nr. satúdha) artzudha
sudha 1,
tzudha Definition
(upm) su pilu grussu de unos cantu animales (mescamente de su porcu); su pilighedhu chi portat in dossu sa carena candho si artzat e intèterat po su fritu o timendho; fintzes cambu nou chi bogant is matas
Synonyms e antonyms
intzudha
/
pilurtza
/
brossa,
bullone,
froedha,
pigionatzu
/
tudhu
Idioms
csn:
pònnere sa t. = artziai is pilus (de su frius, de sa timoria); tudhas de sos pódhiches = pilisungras, piunga; giúghere tudhas in su coro = èssiri disapiadau, iscanidu, isferitzadu, fàghere male chentza sentire dolu perunu
Sentences
su porcu si uscrat o si sàmunat in abba budhindhe pro che li catzare sa tudha
2.
titia, mi est posta fintzas sa tudha cun totu cussu fritu! ◊ a mimme cussas paràgulas mi fachiant essire sa tudha (F.Satta)◊ odheu, cussa chistione ndhe ponet prammu de tudha fintzas a mie!
Scientific Terminology
crn
Etymon
srdn.
Translations
French
poil de porc,
soie
English
bristle
Spanish
cerda
Italian
sétola
German
Borste.
tudhídu , pps, agt: tudhiu Definition
de tudhire; chi at bogau sa tzeurra, naschindho; chi est istrantagiau che tzudha, firmu prantau
Synonyms e antonyms
intzeurrau,
siridu
2.
sa patata tudhida che cheret interrada
3.
ite li as a contare a cudha tzia chi t'isetat tudhia in s'anterile?
Translations
French
tallé
English
germinated
Spanish
germinado
Italian
tallito
German
gekeimt.
tudhidúra , nf Definition
su tudhire
Synonyms e antonyms
apillonadura,
ingrillimentu,
intzeurramentu,
rampudhidura,
siridura
Etymon
srd.
Translations
French
germination
English
germination
Spanish
germinación
Italian
germinazióne
German
Keimen.
tudhíre tidhíre
tudhíre 1 todhíre
tudhíu tudhídu
túdhiu , nm Definition cropighedhu de pagu contu Synonyms e antonyms túnciu Sentences no s'at intesu nudha, ne túdhiu e ne apédhida peruna.
tudhósu , agt: tzudhosu Definition
chi portat tzudha; chi dhi ponet sa tzudha ca sufrit su fritu
Synonyms e antonyms
apilurtiu,
piludu,
prilutziu
/
friturosu
Sentences
sunt tudhosos che polcrabu
Etymon
srd.
Translations
French
hirsute,
sétifère
English
bristly
Spanish
hirsuto
Italian
irsuto,
setolóso
German
borstig.
túdhu , nm: (su t. = sutúdhu)
Definition
puntighedha noa chi bogant is sèmenes mescamente in terra o in s'úmidu, naschindho, fintzes cosa (erba o àteru) fine e longa a bisura de pilu; pilu grussu mescamente de porcu; genia de essidura in sa carre, a puntighedhas piticas (essida de t. = papavarre)/ pònnere su t. de su fritu, de sa timoria = pònnere sa tzudha, inteterare su pilu in s'oru de s'arraighina
Synonyms e antonyms
grillu 1,
inseurru,
limbedha,
serione,
síriu
/
tudha
Sentences
sa chibudha at fatu su tudhu ◊ a fríere si ponet sa chibudha a tudhu, puru ◊ unu tudhu de erba, de pilu ◊ si la giogas cun megus, s'arva cana, a tudhu tudhu tota ti l'ispilo
2.
ndhe li tirat su pilu a tudhu a tudhu ◊ nos ndhe ponet pódhighe de tudhu in sa carena ◊ si bos naro sa mia, bos ndhe ponet su tudhu e su fritu
Scientific Terminology
rbr
Etymon
srd.
Translations
French
bourgeon,
brin d'herbe
English
blade (of grass),
sprout
Spanish
tallo,
brote,
brizna de hierba
Italian
tallo,
germòglio,
filo d'èrba
German
Thallus,
Trieb.
tudinèra todinèra
tudòne, tudòni , nm: dudone Definition genia de pigione mannu, coment'e unu culumbu Synonyms e antonyms tidone*, tidu Sentences che ant bogadu su tudone dae su nidu ◊ isbicadas de atacadorzas, lamentos de pediàinas, muizos de tudones Scientific Terminology pzn, columba palumbus.
tudòre , nm: tutore,
tutori Definition
prus che àteru, chie faet de babbu o de mama a unu minore chi no ndhe at o chi est coment'e chi no ndhe tèngiat: chie giaet amparu a ccn.
Synonyms e antonyms
amparadore,
bidori 1
Sentences
tue ses tutora premurosa de donzi ànima!
Etymon
itl.
Translations
French
tuteur
English
curator
Spanish
tutor
Italian
tutóre
German
Wahrer.
tuduenèdha , nf Definition todinera pitica, salatieri Scientific Terminology stz.
tudugài , vrb Definition lòmpere o atacare a unu, andhandhochedhi apitzu; fintzes su si trisinare in terra, murigare, cricare chistiones Synonyms e antonyms studugai Etymon srd.
tudugiàdu , agt Definition chi est ammontau, carragiau Synonyms e antonyms acarraxau, cucuzau | ctr. iscuguzadu Sentences sa fiuda fut totu tudugiada in dossu e in conca cun s'isciallu.
tudúgnu , nm Definition sa piluca, is pilos Synonyms e antonyms cabagliera.
tudúgu , nm Definition dúbbiu, duda / sentza de t. = decídiu, seguru, chentza istare duiddui a su pentza e torra Sentences su meistu iat tentu a tudugu is fuedhus chi dh'iat nau su piciochedhu, ma acoa dhi fiat passau ◊ po salvai palatzus benit marineris e carabbineris sentza de tudugu de s’àcua a tzugu genti a ndi salvai (F.Pusceddu) Etymon srd.
tudúmbaru , nm Definition a logos dhu narant a duas erbas: a sa travodha e a s'erba de santu Lenardu (Digitalis purpurea) Synonyms e antonyms cadrúmbulu, travodha, trogodhe, truvedha, túmbara / istodhicadore, podhiale, troodha, tzocatzoca Sentences in beranu is piciocas bagadias sellànt de andari a circari una mata de tudúmbaru po fàiri unu giogu cun su frori Scientific Terminology rba.