Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

barducabídhu , nm Definition una genia de cardu chi narant puru canna de ruxi, corrus de crabiolu Synonyms e antonyms cardubbiancu 1 Scientific Terminology rba, Scolymus maculatus Translations French scolyme maculé, s. taché English spotted golden thistle Spanish cardillo, tagardina Italian cardoncèllo German Golddistel.

bistàcu, bistàculu , nm Definition mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas Translations French éphélide, tache de rousseur English a kind of skin disease, freckle Spanish efélide, cloasma Italian efèlide, cloasma German Sommersprosse, Ephelide, Chloasma, Leberfleck.

commissiòne , nf: commissioni, cummassioni, cumissioni Definition prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau Synonyms e antonyms cumandhu, masione Sentences sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos 2. mi depint torrai commissioni notesta Etymon itl. Translations French commission, tâche, chose à faire English commission, errand Spanish comisión, recado Italian commissióne German Kommission.

contibízu , nm: contifizu, contipitzu, contipizu, contivígiu, contivizu, contivixu, cuntivígiu Definition incuru, cabu, atentzione in su fàere o tènnere is cosas; cosas de fàere, impreu, cosas de atentzionare, de pentzare, fintzes pistighíngiu, pentzamentu / pònnere, parare c. Synonyms e antonyms atendéncia, atendimentu, contiverju, cunviu, fracongia, impíciu, imprastu, incuru, manígiu, oloidura, pensamentu / cdh. cuntivíciu | ctr. abbandhonu, irbandhonu, iscontipizu, trascura Sentences no est a pompiare su pizu de sa cara in sa fémina, ma sa salude, s'onestade, su contipizu in totu ◊ si no bi at contivizu, su dinari bolat che su fumu ◊ so andhadu cun grandhe contivizu chirchendhe ◊ contivizu apo a tenner de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ est ómine de grandhe contivizu ◊ in sas cosas bi cheret contivizu ◊ para contivígiu chi no si seghet sa soga chi filas!◊ sa maistredha dhue poniat contivixu po inditae is cosas a is piciochedhos 2. canno sa zustissa tocat a s’ispessata in domo tua, macari no apas furatu, carchi cuntipitzu ti assennet semper ◊ cumintzendhe a mancare s'oro candho ancora restait de fraigare su turrione, su zuighe rueit in contivizu mannu chi ndhe perdeit finas su sonnu ◊ fit ponendhe contipizu a sa muzere pro ammaniare su locu ◊ ghirabant a bidha e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a s'impreu 3. sa mancada de su babbu l'aiat lassadu bàrriu de contivizos ◊ est tribagliendhe e vivindhe in mesu a tantos duros contivizos ◊ su pitzinnu zuchet sa bússia a isticu de milli contipizos Surnames and Proverbs prb: chie at contivizu no dormit Etymon srd. Translations French diligence, soin, tâche English care, task, industry Spanish celo, esmero, encargo Italian diligènza, premura, operosità, incombènza German Fleiß, Eifer, Auftrag.

incumandhíscia, incumandhíssia , nf: incumandítzia Synonyms e antonyms arrecumandítzia / cumandhu, impérciu, incumandha Sentences nara "No!" a s'incumandhíssia de chie ti cheret pagare pro fàghere male! ◊ pro incumandhíssia divina, a totugantos devet dare su perdonu Translations French charge, tâche English commission Spanish recado, encargo Italian incombènza, incàrico German Auftrag.

ischécu , nm Definition pintirighinu de colore diferente, in sa pedhe Synonyms e antonyms pannuga, pibirinu, piga Etymon srd. Translations French petite tache, tache de rousseur English speck, freckle Spanish mancha, peca Italian macchiolina, lentìggine German Fleckchen, Sommersprossen.

màcia , nf: mància, mantza, marca, màrcia Definition tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe Synonyms e antonyms chéntria, guastu, màcua, navradura, pecu, prodha, taca 3 Idioms csn: mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella Sentences una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori 2. si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau! Surnames and Proverbs smb: Manza Etymon spn. Translations French tache English spot, macula Spanish mancha Italian màcchia German Fleck.

macràdu , pps, agt: ammargau, macrau, magradu Definition de macrare; chi est a magras o a marcos de diferente colore (nau fintzes de bentina de animale), chi est ammanciau, a tretos brutu de cosa chi no ndhe andhat Synonyms e antonyms incespiau, ziziadu / ammarciau, tacadu 2. su gatu fit pili macradu e murri niedhu ◊ est una craba magrada Translations French tacheté, taché, tacheté English stained Spanish manchado Italian chiazzato, macchiato German befleckt, fleckig, gesprenkelt, scheckig, gescheckt, befleckt.

màcru , nm: malcu, marcu Definition tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre Synonyms e antonyms frincu, leidora, libidore, lidigori, pistadura, sambellutau Sentences acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu Surnames and Proverbs smb: Marcu, Marcus Etymon srd. Translations French marque, signe, trace, plaque, tache English stain, mark Spanish marca, mancha Italian màrchio, ségno, imprónta, chiazza German Zeichen, Marke, Spur, Fleck, Mal, Striemen.

màcua, màcula , nf: màgula Definition prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura Synonyms e antonyms defeta, mendha, neche, nésica, peca 1 Sentences beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna Surnames and Proverbs smb: Maguledda Etymon itl. macula Translations French tache, défaut English stain Spanish mancha, defecto Italian màcchia, mènda, difètto morale o della salute German Fleck, Fehler, Mangel.

nècia , nf Definition genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male Synonyms e antonyms defeta, nece, neche, mància, nésica, nítzia Sentences est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura Etymon srd. Translations French tache, tare English macula, imperfection Spanish mancha, falla Italian màcchia, magagna German Fehler, Gebrechen, Faulen.

pibirínu , nm: pipirina, piperinu, pirpirinu Definition pintirighinu chi essit in sa pedhe, de colore diferente e a logos fintzes porru, essidura a guronedhu in sa carre; fintzes su calagasu / sèdere a pirpirinu = apispirinados, apataus, apipiredhaos Synonyms e antonyms ischecu, pannuga, piga, pintirina / bellacasu, carravarina, lepilepi, maniposa, pabedha, pibiritu Etymon srd. Translations French tache de rousseur English freckle Spanish peca Italian lentìggine German Sommersprosse.

pintílla , nf Definition marchighedhu de diferente colore Synonyms e antonyms tidha Translations French macule, tache English macula, drop Spanish mancha, pizca Italian màcula German Fleckchen.

sparlàcia, sparlàciu , nf, nm: spralàciu, sprallàcia, sprallàciu, sprallaxu, sprelàcia, sprelàciu, sprellàciu Definition mància, marcu de colore diferente chi essit in sa pedhe segundhu sa genia de sa maladia (fintzes a ispilidura), de sàmbene pistau (ma fintzes comente ndhe podet fàere addenote sa lughe); marcu mescamente in cambas nuas aparadas a meda a su fogu; fintzes tretu de terrenu chi no dhue at matedu, logu campu; iscórriu in s'orrobba Synonyms e antonyms càricas, pudhérigas / màcia, spragàrgia / iscórriu Sentences su sprallàciu dhu lassat su bàsidu a sutzu ◊ su no mi èssi aguantau su cotoni, prémiu a sa vena mi at fatu unu sprallaxu niedhu ◊ portat sprallàcius in dónnia logu: a cantu parit dh'at mussiada un'arréxini ◊ ita tenit chi portat sa faci a spralàcias?◊ in sa porta su noti intrat una sprelàcia de luxi 3. ant pigau cudh'ómini, chini a bratzus chini a peis, e dh'ant postu in d-unu sparlàciu puliu, in su mòri (F.Pilloni) 4. su frius nc'intràt in sprelàcius de is cratzonis e de sa camisedha istraciulada (Sanna/Lai) Translations French tache English spot Spanish mancha Italian chiazza, sprazzo German Fleck.

tàca 3 , nf Definition maga, mància de colore diferente, fintzes de male, de maladia, de imbrutadura; foedhandho de sa cusciéntzia, de su fàere de unu, de sa numenada, cosa male fata, atzione mala chi guastat sa bona fama, imbrutat s'onore Synonyms e antonyms aciàchidu, màcia, prodha / curpa, disonore, neche Idioms csn: pònnere o lassare t. = lassare neghe, dannu, male; tacas de betzesa = màncias in color'e castàngia chi essint in sa pedhi de is antzianus; tacas biaitas = marcos biaitos, mescamente sos chi essint a su mortu; no timire taca = nadu de css. cosa, chi no si ruinzat, chi no li essit taca, neghe: nadu de pessone, chi no si lassat bínchere a fàghere male, chi no s'imbrutat sa cusséntzia; t. de fundu = zenia de pische mannu Sentences totu tacas est, cussu traste ◊ zughet taca a prummones ◊ mancari la sàmunes, custa taca no che andhat! 2. si arruis t'imbrutas e ti ponis taca! ◊ pro isse est una taca chi no che li andhat ◊ sentza taca, onestu in fàcia a totu, sa vida at tribbuladu pro su pane (A.Dettori)◊ samunadebbolla, sa limba: oro netu no timet taca, però! ◊ sezis contr'a mie e mi ponides taca in s'onore! ◊ su male chi apo fatu est una taca niedha in sa cussénsia mia Surnames and Proverbs prb: sa limba mala ponet sa taca che a s'ozuermanu Etymon ctl. taca Translations French tache English spot, macula Spanish mancha Italian màcchia, chiazza German Flecken.

tacàdu , pps, agt: tacatu, tacau, tzacadu Definition de tacare, -are 1, tacai, -ai 1; chi portat taca, fintzes mància de male in sa carena Synonyms e antonyms ammarciau / guastu, mantzadu, punciau, puntu / aciacosu, magagnosu, maladióngiu, malesanu, temósigu, tunconidu, tzimiliosu | ctr. líaru, sanu 2. portat su dentímini tacau Translations French taché, tacheté English stained Spanish manchado Italian macchiato German befleckt.

tarèa , nf Definition faina de cantidade determinada chi si giaet a fàere; iscopu, cosa o logu a ue si bolet lòmpere Synonyms e antonyms afainu, afare, berza, faina, impreu, òpera, trabàgiu Idioms csn: signalai sa t. = nàrrere ite si depet fàghere; fai sa t. = fàghere sa faina chi li ant postu a fàghere Sentences sa tarea nostra est de gherrare pro sos àteros puru ◊ sa prima tarea de su dotori est de allebiai su mali ◊ dh'iant obbligau a sa tarea de plantai matas (A.Purqueddu) Etymon spn. Translations French tâche, devoir, arrivée English task, goal Spanish tarea Italian cómpito, impégno, traguardo German Aufgabe, Verpflichtung, Ziel.

tídha , nf: tilla, tille, tíllia, tzilla 1 Definition genia de mància pitichedha, istídhigu de ógiu in su brodu, ma fintzes de css. cosa; orrughedhu, parte pitica, un'apenas de css. cosa / no mi at fatu mancu tilla = própiu nudha Synonyms e antonyms luneta, pintilla / botiu, ghema 1, gutiu, istídhigu, làmbria, lútiu, paspia, silla, stídhia / incuedhu, pitzuedhu, tanchedhu Sentences custu no est si no una tilla, unu puntu ◊ si custu est una tilla, ite det èssere su riu! ◊ si los aiant puntos no lis aiat essidu tilla de sàmbene!◊ no bi mancat una tíllia!◊ nessunu at tocadu unu tille ca chie bi aiat proadu fit mortu! Surnames and Proverbs smb: Tidda Etymon ltn. *stillia Translations French macule, tache English macula, drop Spanish mancha, pizca Italian téccola, màcula German Fleckchen.