barducabídhu , nm Definizione
una genia de cardu chi narant puru canna de ruxi, corrus de crabiolu
Sinonimi e contrari
cardubbiancu 1
Terminologia scientifica
rba, Scolymus maculatus
Traduzioni
Francese
scolyme maculé,
s. taché
Inglese
spotted golden thistle
Spagnolo
cardillo,
tagardina
Italiano
cardoncèllo
Tedesco
Golddistel.
bistàcu, bistàculu , nm Definizione
mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas
Traduzioni
Francese
éphélide,
tache de rousseur
Inglese
a kind of skin disease,
freckle
Spagnolo
efélide,
cloasma
Italiano
efèlide,
cloasma
Tedesco
Sommersprosse,
Ephelide,
Chloasma,
Leberfleck.
commissiòne , nf: commissioni,
cummassioni,
cumissioni Definizione
prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau
Sinonimi e contrari
cumandhu,
masione
Frasi
sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos
2.
mi depint torrai commissioni notesta
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
commission,
tâche,
chose à faire
Inglese
commission,
errand
Spagnolo
comisión,
recado
Italiano
commissióne
Tedesco
Kommission.
contibízu , nm: contifizu,
contipitzu,
contipizu,
contivígiu,
contivizu,
contivixu,
cuntivígiu Definizione
incuru, cabu, atentzione in su fàere o tènnere is cosas; cosas de fàere, impreu, cosas de atentzionare, de pentzare, fintzes pistighíngiu, pentzamentu / pònnere, parare c.
Sinonimi e contrari
atendéncia,
atendimentu,
contiverju,
cunviu,
fracongia,
impíciu,
imprastu,
incuru,
manígiu,
oloidura,
pensamentu
/
cdh. cuntivíciu
| ctr.
abbandhonu,
irbandhonu,
iscontipizu,
trascura
Frasi
no est a pompiare su pizu de sa cara in sa fémina, ma sa salude, s'onestade, su contipizu in totu ◊ si no bi at contivizu, su dinari bolat che su fumu ◊ so andhadu cun grandhe contivizu chirchendhe ◊ contivizu apo a tenner de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ est ómine de grandhe contivizu ◊ in sas cosas bi cheret contivizu ◊ para contivígiu chi no si seghet sa soga chi filas!◊ sa maistredha dhue poniat contivixu po inditae is cosas a is piciochedhos
2.
canno sa zustissa tocat a s’ispessata in domo tua, macari no apas furatu, carchi cuntipitzu ti assennet semper ◊ cumintzendhe a mancare s'oro candho ancora restait de fraigare su turrione, su zuighe rueit in contivizu mannu chi ndhe perdeit finas su sonnu ◊ fit ponendhe contipizu a sa muzere pro ammaniare su locu ◊ ghirabant a bidha e abbarrabant su secherru, chin su contipizu de torrarent a s'impreu
3.
sa mancada de su babbu l'aiat lassadu bàrriu de contivizos ◊ est tribagliendhe e vivindhe in mesu a tantos duros contivizos ◊ su pitzinnu zuchet sa bússia a isticu de milli contipizos
Cognomi e Proverbi
prb:
chie at contivizu no dormit
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
diligence,
soin,
tâche
Inglese
care,
task,
industry
Spagnolo
celo,
esmero,
encargo
Italiano
diligènza,
premura,
operosità,
incombènza
Tedesco
Fleiß,
Eifer,
Auftrag.
incumandhíscia, incumandhíssia , nf: incumandítzia Sinonimi e contrari
arrecumandítzia
/
cumandhu,
impérciu,
incumandha
Frasi
nara "No!" a s'incumandhíssia de chie ti cheret pagare pro fàghere male! ◊ pro incumandhíssia divina, a totugantos devet dare su perdonu
Traduzioni
Francese
charge,
tâche
Inglese
commission
Spagnolo
recado,
encargo
Italiano
incombènza,
incàrico
Tedesco
Auftrag.
ischécu , nm Definizione
pintirighinu de colore diferente, in sa pedhe
Sinonimi e contrari
pannuga,
pibirinu,
piga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
petite tache,
tache de rousseur
Inglese
speck,
freckle
Spagnolo
mancha,
peca
Italiano
macchiolina,
lentìggine
Tedesco
Fleckchen,
Sommersprossen.
màcia , nf: mància,
mantza,
marca,
màrcia Definizione
tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe
Sinonimi e contrari
chéntria,
guastu,
màcua,
navradura,
pecu,
prodha,
taca 3
Modi di dire
csn:
mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella
Frasi
una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori
2.
si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau!
Cognomi e Proverbi
smb:
Manza
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
tache
Inglese
spot,
macula
Spagnolo
mancha
Italiano
màcchia
Tedesco
Fleck.
macràdu , pps, agt: ammargau,
macrau,
magradu Definizione
de macrare; chi est a magras o a marcos de diferente colore (nau fintzes de bentina de animale), chi est ammanciau, a tretos brutu de cosa chi no ndhe andhat
Sinonimi e contrari
incespiau,
ziziadu
/
ammarciau,
tacadu
2.
su gatu fit pili macradu e murri niedhu ◊ est una craba magrada
Traduzioni
Francese
tacheté,
taché,
tacheté
Inglese
stained
Spagnolo
manchado
Italiano
chiazzato,
macchiato
Tedesco
befleckt,
fleckig,
gesprenkelt,
scheckig,
gescheckt,
befleckt.
màcru , nm: malcu,
marcu Definizione
tretu de diferente colore, fintzes su singiale, genia de cosidura chi abbarrat de una segada, de una freadura in sa carre
Sinonimi e contrari
frincu,
leidora,
libidore,
lidigori,
pistadura,
sambellutau
Frasi
acantu arribbant, cussus peis lassant sempri unu bellu marcu biaitu ◊ chin sos ocros at sichitu sos macros biancos de sas erveches in turvontzu ◊ su sole de martu ponet marcu
Cognomi e Proverbi
smb:
Marcu, Marcus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque,
signe,
trace,
plaque,
tache
Inglese
stain,
mark
Spagnolo
marca,
mancha
Italiano
màrchio,
ségno,
imprónta,
chiazza
Tedesco
Zeichen,
Marke,
Spur,
Fleck,
Mal,
Striemen.
màcua, màcula , nf: màgula Definizione
prus che àteru, pecu de sa salude o fintzes de su cumportamentu de sa persona, neghe, curpa de s'ànima; tretighedhu de colore diferente coment'e de imbrutadura
Sinonimi e contrari
defeta,
mendha,
neche,
nésica,
peca 1
Frasi
beneigo sas òperas de Deu chi no bi at ne màgula ne neu ◊ at de prata unu bestire sentza màcula peruna
Cognomi e Proverbi
smb:
Maguledda
Etimo
itl.
macula
Traduzioni
Francese
tache,
défaut
Inglese
stain
Spagnolo
mancha,
defecto
Italiano
màcchia,
mènda,
difètto morale o della salute
Tedesco
Fleck,
Fehler,
Mangel.
nècia , nf Definizione
genia de male, guastu (segada, iscarràfiu), cosa mala o fintzes intzimia de male
Sinonimi e contrari
defeta,
nece,
neche,
mància,
nésica,
nítzia
Frasi
est andhadu a vísita, si tenet calchi nècia, gai faghet cura ◊ si unu at calchi nècia naturale oe podet fàghere sa cura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tache,
tare
Inglese
macula,
imperfection
Spagnolo
mancha,
falla
Italiano
màcchia,
magagna
Tedesco
Fehler,
Gebrechen,
Faulen.
pibirínu , nm: pipirina,
piperinu,
pirpirinu Definizione
pintirighinu chi essit in sa pedhe, de colore diferente e a logos fintzes porru, essidura a guronedhu in sa carre; fintzes su calagasu / sèdere a pirpirinu = apispirinados, apataus, apipiredhaos
Sinonimi e contrari
ischecu,
pannuga,
piga,
pintirina
/
bellacasu,
carravarina,
lepilepi,
maniposa,
pabedha,
pibiritu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tache de rousseur
Inglese
freckle
Spagnolo
peca
Italiano
lentìggine
Tedesco
Sommersprosse.
pintílla , nf Definizione
marchighedhu de diferente colore
Sinonimi e contrari
tidha
Traduzioni
Francese
macule,
tache
Inglese
macula,
drop
Spagnolo
mancha,
pizca
Italiano
màcula
Tedesco
Fleckchen.
sparlàcia, sparlàciu , nf, nm: spralàciu,
sprallàcia,
sprallàciu,
sprallaxu,
sprelàcia,
sprelàciu,
sprellàciu Definizione
mància, marcu de colore diferente chi essit in sa pedhe segundhu sa genia de sa maladia (fintzes a ispilidura), de sàmbene pistau (ma fintzes comente ndhe podet fàere addenote sa lughe); marcu mescamente in cambas nuas aparadas a meda a su fogu; fintzes tretu de terrenu chi no dhue at matedu, logu campu; iscórriu in s'orrobba
Sinonimi e contrari
càricas,
pudhérigas
/
màcia,
spragàrgia
/
iscórriu
Frasi
su sprallàciu dhu lassat su bàsidu a sutzu ◊ su no mi èssi aguantau su cotoni, prémiu a sa vena mi at fatu unu sprallaxu niedhu ◊ portat sprallàcius in dónnia logu: a cantu parit dh'at mussiada un'arréxini ◊ ita tenit chi portat sa faci a spralàcias?◊ in sa porta su noti intrat una sprelàcia de luxi
3.
ant pigau cudh'ómini, chini a bratzus chini a peis, e dh'ant postu in d-unu sparlàciu puliu, in su mòri (F.Pilloni)
4.
su frius nc'intràt in sprelàcius de is cratzonis e de sa camisedha istraciulada (Sanna/Lai)
Traduzioni
Francese
tache
Inglese
spot
Spagnolo
mancha
Italiano
chiazza,
sprazzo
Tedesco
Fleck.
tàca 3 , nf Definizione
maga, mància de colore diferente, fintzes de male, de maladia, de imbrutadura; foedhandho de sa cusciéntzia, de su fàere de unu, de sa numenada, cosa male fata, atzione mala chi guastat sa bona fama, imbrutat s'onore
Sinonimi e contrari
aciàchidu,
màcia,
prodha
/
curpa,
disonore,
neche
Modi di dire
csn:
pònnere o lassare t. = lassare neghe, dannu, male; tacas de betzesa = màncias in color'e castàngia chi essint in sa pedhi de is antzianus; tacas biaitas = marcos biaitos, mescamente sos chi essint a su mortu; no timire taca = nadu de css. cosa, chi no si ruinzat, chi no li essit taca, neghe: nadu de pessone, chi no si lassat bínchere a fàghere male, chi no s'imbrutat sa cusséntzia; t. de fundu = zenia de pische mannu
Frasi
totu tacas est, cussu traste ◊ zughet taca a prummones ◊ mancari la sàmunes, custa taca no che andhat!
2.
si arruis t'imbrutas e ti ponis taca! ◊ pro isse est una taca chi no che li andhat ◊ sentza taca, onestu in fàcia a totu, sa vida at tribbuladu pro su pane (A.Dettori)◊ samunadebbolla, sa limba: oro netu no timet taca, però! ◊ sezis contr'a mie e mi ponides taca in s'onore! ◊ su male chi apo fatu est una taca niedha in sa cussénsia mia
Cognomi e Proverbi
prb:
sa limba mala ponet sa taca che a s'ozuermanu
Etimo
ctl.
taca
Traduzioni
Francese
tache
Inglese
spot,
macula
Spagnolo
mancha
Italiano
màcchia,
chiazza
Tedesco
Flecken.
tacàdu , pps, agt: tacatu,
tacau,
tzacadu Definizione
de tacare, -are 1, tacai, -ai 1; chi portat taca, fintzes mància de male in sa carena
Sinonimi e contrari
ammarciau
/
guastu,
mantzadu,
punciau,
puntu
/
aciacosu,
magagnosu,
maladióngiu,
malesanu,
temósigu,
tunconidu,
tzimiliosu
| ctr.
líaru,
sanu
2.
portat su dentímini tacau
Traduzioni
Francese
taché,
tacheté
Inglese
stained
Spagnolo
manchado
Italiano
macchiato
Tedesco
befleckt.
tarèa , nf Definizione
faina de cantidade determinada chi si giaet a fàere; iscopu, cosa o logu a ue si bolet lòmpere
Sinonimi e contrari
afainu,
afare,
berza,
faina,
impreu,
òpera,
trabàgiu
Modi di dire
csn:
signalai sa t. = nàrrere ite si depet fàghere; fai sa t. = fàghere sa faina chi li ant postu a fàghere
Frasi
sa tarea nostra est de gherrare pro sos àteros puru ◊ sa prima tarea de su dotori est de allebiai su mali ◊ dh'iant obbligau a sa tarea de plantai matas (A.Purqueddu)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
tâche,
devoir,
arrivée
Inglese
task,
goal
Spagnolo
tarea
Italiano
cómpito,
impégno,
traguardo
Tedesco
Aufgabe,
Verpflichtung,
Ziel.
tídha , nf: tilla,
tille,
tíllia,
tzilla 1 Definizione
genia de mància pitichedha, istídhigu de ógiu in su brodu, ma fintzes de css. cosa; orrughedhu, parte pitica, un'apenas de css. cosa / no mi at fatu mancu tilla = própiu nudha
Sinonimi e contrari
luneta,
pintilla
/
botiu,
ghema 1,
gutiu,
istídhigu,
làmbria,
lútiu,
paspia,
silla,
stídhia
/
incuedhu,
pitzuedhu,
tanchedhu
Frasi
custu no est si no una tilla, unu puntu ◊ si custu est una tilla, ite det èssere su riu! ◊ si los aiant puntos no lis aiat essidu tilla de sàmbene!◊ no bi mancat una tíllia!◊ nessunu at tocadu unu tille ca chie bi aiat proadu fit mortu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Tidda
Etimo
ltn.
*stillia
Traduzioni
Francese
macule,
tache
Inglese
macula,
drop
Spagnolo
mancha,
pizca
Italiano
téccola,
màcula
Tedesco
Fleckchen.