ispalaciàe , vrb: ispalatare,
ispalatzare,
ispallatare,
ispallatzare Definition
su iscrarire de s'aera annuada, su che pesare is nues
Synonyms e antonyms
illaschiare,
iscampulare,
isclarire,
isgiannare,
ispartentare,
isparteulare
| ctr.
ammantare,
annuai 1
Sentences
su bentu chi si est pesadu at ispallatadu s'aera ◊ canno at ispalatzatu sas àgheras, si nch'est vessitu a passitzu
2.
su sole ispalatat su belu de sa memória ◊ ispalata sas nues de su male!
Etymon
ltn.
ex palatium
Translations
French
s'éclaircir
English
to clear up
Spanish
despejarse,
aclararse
Italian
rischiararsi
German
sich aufhellen.
ispàlghere , vrb: ispàrgere,
ispàrghere,
ispàrgiri,
ispràgere,
ispràghere,
ispraghi,
ispraxi,
spàrgiri Definition
pònnere, portare, betare peri su logu, atesu de pare, nau pruschetotu de cosa ammuntonada o meda; pònnere istérriu, ispratu, istirau, su si apèrrere de is frores / pps. ispaltu, ispartu
Synonyms e antonyms
ispabarare,
ispaghinare,
isparcinare,
istèrrere,
sparri
| ctr.
ammuntonai,
atuturae,
collire
Sentences
mi apo ispartu sos pannos ◊ dhoi at tupas de arrú po ispraxi s'arrobba ◊ sas berbeghes s'isparghent paschindhe ◊ isparghídebbos chirchendhe cosa pro aggurgare prus logu! ◊ su sonu de su ferru de su tàgiu s'ispraghet in totue ◊ ant ispartu sa zara in s'istrada ◊ si funt ispràxius cantendi e badhendi
2.
no b'isparghet prus frore in sa pastera
Etymon
ltn.
spargere
Translations
French
répandre
English
to spread
Spanish
esparcir
Italian
spàrgere
German
ausstreuen.
ispalimentàre , vrb: isparimentare,
isperimentai,
isperimentare,
sperimentai Definition
provare, bíere e connòschere cosas e fatos e fintzes pigare pràtiga a calecuna cosa, provare apostadamente a bíere coment'est o essit una cosa o una chistione, unu cumportamentu, unu fatu, un'efetu, pònnere apare duas cosas, o una cosa cun calecuna misura, po pòdere ischire cun precisione sa mannària, sa calidade o àteru
Synonyms e antonyms
iscumbatare
Sentences
at ispalimentadu cantu bi cheret a fàghere bàtoro sodhos triballendhe a contu anzenu ◊ si sa promissa tet àere efetu l'as a bídere isparimentadu ◊ su mundu isperimenta, no cretas a is naradas! ◊ custu no dh'apo domandau a nessunu: dh'apo isparimentau zeo in su bestiàmene
Translations
French
constater
English
to verify,
to test
Spanish
experimentar
Italian
sperimentare,
constatare
German
versuchen,
feststellen.
ispallaritzàre , vrb Definition
inartare is codhos, fàere de codhos coment'e po nàrrere chi de su chi at inténdhiu o dhi ant pediu no ndhe ischit, no ndhe dh'importat
Synonyms e antonyms
incodhare,
ingropire
Translations
French
hausser les épaules
English
to shrug
Spanish
encogerse de hombros
Italian
fare spallucce
German
die Achseln zucken.
ispallatzàda , nf Definition
genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia
Synonyms e antonyms
ispaliotada
Sentences
candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada
Etymon
srd.
Translations
French
tape sur l'épaule
English
to slap on the shoulder
Spanish
palmada en la espalda
Italian
pacca sulle spalle
German
Klaps auf die Schulter.
ispalpedhàre , vrb: isprapedhai,
isprapiedhai,
isprepedhai,
isprepedhiare,
ispripiedhare,
sprapadhai Definition
isperriare deunudotu, apèrrere bene is ogos, is prabaristas, o fintzes àteru
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
irbarriolare,
ispamparinare,
ispamporionare,
isparpalociai,
ispitzulinare,
sparrancai
/
abberberedhare,
acrabionare,
allutzighinare,
sparrunchiai
/
allampare
Sentences
iat isprapedhau is ogus chi pariant duas làntias ◊ Bissentedhu furiat isprepedhendi is ogus po biri mellus ◊ ispripiedhat sos ogos po cumprènnere si est abbizu o drommidu
2.
est abarrau cun is ogus isprapedhaus de sa timoria ◊ est siciau cun is manus isprapiedharas in is ginugus
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand
English
to open wide
Spanish
abrir los ojos,
abrir de par en par
Italian
spalancare gli òcchi
German
die Augen aufsperren.
ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition
apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ilbarrizare,
imbarritzare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai,
scampaniai,
sparrancai
/
ismedhinare
| ctr.
serrai,
tancare
Sentences
luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand,
rouler les yeux
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare,
stralunare
German
aufreißen,
verdrehen.
ispampinàre , vrb: spampinai Definition
segare sa fògia (pàmpinu) de sa pértiga noa de sa bide po chi s'àghina pighet prus sole e ària
Synonyms e antonyms
immamare,
irfozare,
scirrai
Etymon
srd.
Translations
French
épamprer
English
to strip of its leaves (a vine)
Spanish
despampanar
Italian
spampanare
German
ablauben.
ispanàre , vrb Definition
nau prus che àteru de vites o cosas deasi, papare o consumare sa filetadura de no intrare prus sidhada e de no poderare ca no istringhet; pps coment’e agt., chi girat chentza istrínghere
Translations
French
foirer
English
to strip
Spanish
pasarse de rosca
Italian
spanare
German
überdrehen,
ausleiern.
ispannài, ispannàre, ispannàri , vrb: spannai Definition
apèrrere, ispràghere, nau de su butone de is erbas e matas; nau de àteru, coment'e apèrrere e giare o fàere lughe
Synonyms e antonyms
abbèrrere,
isclarire,
ispalaciae
/
allugare,
ilgiarare,
illuminai
Idioms
csn:
ispannai is abas = ispàrghere sas alas; ispannare su dolu = passai, allebiai, sciagai su dolori, su disprexeri
Sentences
un'arrosa est ispannada ◊ is froris funt cumentzendi a ispannai ◊ po no camminai in lentza sa buca tropu ispannas! (Pani)
2.
acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue! ◊ sas fritzas tébias de maltu che ant ispannadu sas aeras ◊ antiga domo mia, abblandhas sa tristia e ispannas su coro a su cuntentu (P.Fae)◊ s'at a ispannare su chelu piús luadu in ispijos de sole ◊ daghi ant ispannadu cussu velu, tandho sa Chéjia los afestat totu sos chi sunt dignos de istare in chelu ◊ su sole ispannat sas umbras ◊ sa luna lucorosa ispannat sas campuras
3.
pro t'ispannare su dolu pensa chi t'istimo!
Etymon
itl.
spannare
Translations
French
éclore,
se rasséréner
English
to blossom,
to brighten up
Spanish
abrirse,
desabotonarse,
despejarse
Italian
sbocciare,
rasserenarsi,
illuminare,
dissipare,
dissòlvere
German
aufblühen,
sich aufheitern,
erleuchten,
vertreiben.
ispantài , vrb: ispantare,
spantai Definition
istare o fàere coment'e chentza crèdere a su chi s'intendhet o si biet po calecuna cosa chi no paret beru, istraordinària, diferente meda de su chi s'ibertat o s'ischit; fintzes fàere a tímere, assicare
Synonyms e antonyms
atolondrai,
atordire,
atronai,
ispabajare,
istronae,
scilibriri
/
ammaraizare,
transire,
trassicare
/
abbalaucare,
abberelare,
asturdire,
isarcare,
iselentare,
stolondrai
Sentences
paghe a bois chi sezis ispantados e cuntentos de mi aer bidu! ◊ chini tenit unu pagu de sentiru depit cumprendi chi bivendi in custu mundu no si depit ispantai de nisciuna cosa ◊ a sa pessone abbista no la depet ispantare nudha
2.
coràgiu, non ti lesses, Lene mia, dae tronos e lampos ispantare! (P.Mossa)
Etymon
spn.
espantar
Translations
French
étonner
English
to astonish
Spanish
asombrar,
asustar
Italian
stupire,
meravigliare,
trasecolare
German
verwundern,
staunen.
ispantamàre , vrb Definition
fàere a tímere meda
Synonyms e antonyms
acicai,
apupurrare,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ispramai,
isturdinare,
stremessiri
Etymon
srd.
Translations
French
terrifier
English
to terrify
Spanish
aterrorizar,
aterrar
Italian
terrificare
German
erschrecken.
ispantumàre , vrb: ispentimai,
ispentumai,
ispentumare,
spentumai Definition
betare o fuliare in calecuna péntuma o iscrébigu, giagarare atesu, fàere fuire; rfl. andhare de unu logu a s'àteru cricandho a sa disisperada, currendho in perígulu de s'iscollare, a cara a giosso
Synonyms e antonyms
atrabentare,
chisterrare,
inculungionae,
iscarvatare,
isperrumai,
issussiare
/
betae
Sentences
nci dh'ant ispentimau ◊ ancu s'ispéntimit in d-unu carropu!◊ bae, ispantumadiche chi no ti bia prus!
2.
isciapant a fughire, cada brincu iscudiant una ruta: ndhe sunt ispentumaos a inoche! ◊ sos trainos falant muindhe ispentumandhe a sa badhe ◊ ispantumamichelu dae nanti!
Etymon
srd.
Translations
French
précipiter
English
to hurl down
Spanish
despeñarse
Italian
dirupare
German
abstürzen.
ispanzolàre , vrb: isprunzolare,
ispunzolare Definition
fàere s'asperges, ispergiare, betare s'abbasanta giaendho sa beneditzione, betare apitzu fintzes àteru coment'e ispergiandho
Synonyms e antonyms
babbiscare,
crispiai,
iscongiuai,
ispergiare,
isprendhulare
Sentences
at fatu vatire abba frita e lia at ispanzolada in fatze
2.
su logu fit isprunzoladu de nie
Etymon
srd.
Translations
French
asperger
English
to sprinkle
Spanish
asperjar,
hisopear
Italian
aspèrgere
German
besprengen.
ispaporàre , vrb: ispoporare,
ispuporare,
isvaporare,
spaporai Definition
essire a papore, pèrdere o fàere essire vapore o fintzes calore, pigare aera, pèrdere fragu, lassare andhare arrancu; in cobertantza, passare s'arrennegu, s'airu, s'afuta
Synonyms e antonyms
ibentiare,
irbobborrare,
ispaporedhare,
ispaporicare,
ispomporai,
ispopare,
poporare
Sentences
como nos ispaporat atufos de velenu, isse! ◊ pro no s'ispoporare s'àrculu, s'isterzu si tancat a mortu
2.
sa conca sua no fit fata pro sos pessamentos e si nch'essiat a giru a ispaporare
Etymon
srd.
Translations
French
s'évaporer
English
to evaporate
Spanish
evaporar
Italian
evaporare
German
verdunsten.
isparài , vrb: isparare,
sparai Definition
betare unu tiru, tirare sa balla o sa càrriga de is armas de fogu; nau de is matas, brotare, apèrrere is ogos bogandho cambos noos (nau prus che àteru de is linnas chi perdent sa fògia in s’ierru); nau de animales, tzucare a cúrrere, currendho, pònnere a cúrrere; nau de gente, essire currendho, mòvere a cúrrere totinduna; nau de unu sorigàgiu, de un’artana, su si tancare a cropu, totinduna
Synonyms e antonyms
fusilai
/
brotare
/
illorare
Idioms
csn:
isparare a s'isticada = de acanta meda, itl. a bruciapélo; i. minas = fàghere iscopiare sas minas
2.
gighet sos ojos che de madrepella e sa buca che rosa isparendhe ◊ in beranu bona parte de sas àrbures isparant e torrant a crèschere
3.
is cuadhus si funt isparaus a cúrriri ◊ apo paradu su sorigarzu ma no bi at isparadu ◊ su tenedope s'est isparau
Etymon
itl.
Translations
French
tirer,
faire feu
English
to shoot
Spanish
disparar
Italian
sparare
German
schießen.
isparcinàre , vrb: isparsinai,
isparsinare,
ispartinai,
ispartinare,
ispartzinai,
ispartzinare,
ispracinai,
sparsinai Definition
istèrrere, betare o ispainare peri su logu, in diversas partes, nau pruschetotu de cosa ammuntonada, istesiare de pare in su logu comente faet su bestiàmene paschendho
Synonyms e antonyms
illaizare,
ispadhiciare,
ispàlghere,
ispaltzighinare,
isparminare,
isprabinare,
spampasullai,
spartilliai
| ctr.
ammuntonae
Sentences
sos istedhos sunt totu ispartzinados in s'aera ◊ comente est coladu mi che at ispartinadu s'arga ammuntonada ◊ mi ant postu a ispartinare zara in s'istrada ◊ s’ispàrtinat sa braxa po fai callentai su fundu de su forru ◊ ant isparcinau sa cosa pariant semenannodha!◊ arregolle is follos ci funt isparsinaos in sa mesa!
Etymon
srd.
Translations
French
répandre
English
to strew
Spanish
esparcir
Italian
spàrgere,
disseminare
German
ausstreuen.
isparèssiri , vrb: sparèssiri Definition
essire o irghelare de sa vista, ighilliare, a manera de no si pòdere bíere
Synonyms e antonyms
ingalare 1,
irghelare
| ctr.
aparèschere,
apàrrere,
cumpàrrere
Sentences
issa pariat cosa de no tocare ca solu a la tocare isparessiat (S.Baldino)◊ Cristus s'est isparéssiu lassendidhis su coru prenu de amori
Etymon
spn.
desparecer
Translations
French
disparaître
English
to disappear,
to disperse
Spanish
desaparecer
Italian
scomparire,
dileguare
German
verschwinden.
isparminàre , vrb: ispramminare Definition
istèrrere peri su logu, ispràghere, ispainare
Synonyms e antonyms
ispadhiciare,
ispaghinare,
isparcinare,
isprabinare,
istèrrere
| ctr.
acoglire,
ammuntonae
Sentences
su massaju ispràmminat su sèmene in sa terra ◊ est ispramminendhe sa pedrighina, annotamala de l'ammuntonare ◊ su masone s'est isparminadu paschindhe ◊ bido sàmbene ispramminendhe in terra a rios ◊ daghi s'ojada aunit chelu e mare m'ispràmmino in su nudha che fioca (G.Fiori)
Etymon
srd.
Translations
French
éparpiller
English
to disseminate
Spanish
desparramar,
esparcir
Italian
sparpagliare,
disseminare
German
verstreuen.
isparpedhàre , vrb: isperpedhare Definition
bogare de pare sa lana tibbia meda; foedhandho, cricare o cunsiderare totu bene a fine a fine una chistione, fintzes arrennèscere a nàrrere, a bogare foedhu (iscapai a fuedhu, nau de is pipios)
Synonyms e antonyms
balminare,
carminai,
irgardare,
isgraminare,
laminare
/
ispeltare,
spetedhai
2.
no resessit a isperpedhare paràgula dae s'assustru, de sa birgonza ◊ ite de isperpedhare già n'acatat, cussu, in dontzi cosa!
Translations
French
carder
English
to card
Spanish
cardar
Italian
cardare
German
hecheln.