àciu , agt Definizione nau de gente e de cosa, chi est cabosu, chi tenet abbiléntzia, chi est adatu po unu bisóngiu Sinonimi e contrari àbbile 1, abbistu / addatu Cognomi e Proverbi smb: Acciu Etimo itl. accio.
aciúa , nf: anciua,
antzua,
atzua Definizione
genia de pische pitichedhu de petza licante chi chistint in sale o in ógiu
Sinonimi e contrari
aixi,
anciova
Modi di dire
csn:
istare che atzua = in afissu; leare antzua (nadu in sensu irónicu)= leare cadha, pelea manna
Frasi
como sunt in abbolotu ca no podent campare, obbligados a istare che atzua in su caltinu (A.D.Migheli)
2.
l'apo leada s'antzua, faghindhe totu cussu caminu barriadu che àinu!…
Terminologia scientifica
psc, engraulis encrasicholus
Etimo
itl.l
anciua
Traduzioni
Francese
anchois
Inglese
anchovy
Spagnolo
boquerón,
anchoa
Italiano
acciuga
Tedesco
Sardine.
aciuài acioàe
aciuciudhàe, aciuciudhài , vrb: atzutzudhai Definizione ateterare is tzudhas, su pilu, pònnere sa tzudha de sa timória o de àteru: si narat fintzes de animales chi si afracant apare gherrandho (gatos, pudhos e àteru) e po cussu si narat fintzes po si afracare a gherrare, fintzes furriandhosi a unu mannu o a unu prus forte Sinonimi e contrari altudhare, altudhire, assunciudhai, aturtudhire, atzudhai, atzultzudhare / atzuntzudhare, incaboniscai Frasi citassí ca mi funt giai atzutzudhendi is pius! ◊ dogna borta chi dh'intendu mi atzutzudhant is pius ◊ mi ndi est atzutzudhara sa carri 2. si dhoi fustis aciuciudhaus bèni, gherrandu cun cussu ◊ de sa briga de cussas duas isciu ca si funt aciuciudhadas a tretu légiu! ◊ gei est unu caboniscu… deretu si atzutzudhat, bellu inchighiristau! 3. is piticus si atzutzudhant contra de is mannus Etimo srd.
aciudhài , vrb Definizione artzare, istentargiare, supesare, tirare in artu (fintzes pigandho cosa de carrigare apitzu) Sinonimi e contrari atuai Frasi ita s'intendit, mali? aciudhit, no fatzat aici! ◊ comenti podit dhi torrat a aciudhai sa conca, ma cudhu est arréndiu ◊ s'iat acuau sa faci asuta de is lentzorus, si fiat inténdiu unu plantu…: figuraisí comenti ci fiant aturaus candu iant aciudhau is lentzorus ◊ mi praxit a aciudhai apitzus de is matas po papai sa figu ◊ fatuvatu aciudhàt sa camisa po fai biri su trincu chi dh'iat lassau una balla in su costau (I.Murgia)◊ est aciudhendinci is liàunas de su lati asuba de su mobenti Etimo srd.
aciufàe, aciufài , vrb: aciufari,
aciuvai,
aciuvare,
atzufare 1,
atzuvai Definizione
intrare a s'abba, calàreche a fundhu (in s’abba o in àteru modhe deasi etotu o meda), afundhare una cosa / aciuvai su fundu a una carrada = bogarebbichelu
Sinonimi e contrari
afundae,
afangare,
afungai 1,
ammodhigare,
aputare,
atafai,
inciuviri,
intofare
Frasi
si nci aciuvat totu su chi no abarrat apitzus de s'àcua ◊ no passis me ingunis ca sa terra est tropu modhi e nci aciuvas ◊ nci seu aciuvau in sa ní ◊ is bòis atzuvant su bruncu in sa pica ◊ atzufat sos pódhighes in s'abba e si faet sa rughe ◊ nci ant atzuvau is navis comenti dhas ant bombardadas
2.
in custu matalafu tropu modhi nci aciuvu
Etimo
itl.
attuffare
Traduzioni
Francese
couler
Inglese
to sink
Spagnolo
hundir
Italiano
affondare,
immèrgere
Tedesco
versinken,
eintauchen.
aciufài 1 , vrb: atzofare,
atzufare Definizione
aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare
Sinonimi e contrari
acanciofai,
atzuntzudhare,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire
Frasi
l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
attraper
Inglese
to seize
Spagnolo
agarrar,
coger por el pelo
Italiano
acciuffare
Tedesco
beim Schopf fassen.
aciufàri aciufàe
aciufegài , vrb Definizione su si pigare a ispítzulos, a cropos, a pilos, s'unu cun s'ateru brigandho Frasi si ti pigu t'aciufegu! ◊ duas féminas si funt aciufegadas in mesu de s'arruga, certendi e benemindi! ◊ aciufegau siast!
aciufetài , vrb Sinonimi e contrari aciufai 1 Etimo srd.
aciufetàu , pps, agt Definizione de aciufetai; chi portat unu matucone de pilos, unu chirrione (in conca) Sinonimi e contrari cucurucianu.
aciúgnere , vrb: aciúngere,
aciúnghere,
aciunghi,
aciungi,
aciúngiri,
agiúnghere,
agiúngiri,
assungi,
atzúgnere,
atzúnghede,
atzúnghere,
atzúnghiri,
atzúnnere,
azúnghere Definizione
sighire a pònnere de sa matessi cosa, pònnere cosa in prus; aunire apare duas cosas; lòmpere a calecunu logu cun is manos o cun calecuna cosa
Sinonimi e contrari
aciuntai,
additzionare,
agiànghere,
agnànghere,
ammedare,
annatare,
annúnghere,
summai
/
arribbai,
lòmpere
| ctr.
bocare,
leai
Frasi
aciunghe una pariga de tzitzones a su fogu! ◊ si aciúngiat chi de sa lana ndi at fatu mígias bellas ◊ sa bestimenta dhi aciunghet bellesa a sa fémina ◊ male apitzu de male no mi as a cherre atzúnghede!◊ cheriu atzúnghiri una cosa a su chi as nau tue ◊ atzunghidhi sale a s'olia in sa brúina!◊ azunghindhe deghe bortas custu matessi tantu faghet suma manna!◊ pro lòmpere a s'àtera parte custos filos curtzos cherent azuntos
2.
boliat manigiai s'arau ma aciungiat apenas a is manutzas ◊ tui ses bascitedhu e no aciungis a pigai cussa cosa in artu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ajouter
Inglese
to add
Spagnolo
añadir,
incorporar
Italiano
aggiùngere,
integrare
Tedesco
hinzufügen.
aciumài , vrb: aciummai Definizione
bufare a meda, a cantu tirat cannada
Sinonimi e contrari
abbumbare,
acirrai,
atzuntzurrare,
bufae,
bufetare,
cionciare,
imbreacare,
inciummare,
ingúllere,
sorgonare,
trincai
Traduzioni
Francese
pinter
Inglese
to tipple
Spagnolo
empinar el codo
Italiano
sbevazzare,
tracannare
Tedesco
unmäßig trinken,
saufen.
aciumentài acimentài Etimo srd.
aciummài aciumài
aciumonàre , vrb Definizione giare o fàere tzacu / aciumonau (nau de birdura) = tuvonatu, a bisura de prumone, passau Sinonimi e contrari afelonare, aprummonare, imprumonare. 2. sa síndria est aciumonada candho mancari cota abbarrat làvida e chene gustu.
aciúmu , nm Definizione
su bufare a meda, imbriagandhosi
Sinonimi e contrari
cochera,
coichina,
coidura,
cota,
cotua,
imbreachera
Frasi
a su primu chi at fatu s'aciumu dh'as ispintu tanti a forti chi unu sonnu símili a sa morti in sa tenda dh'at isterrinau (Matta)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cuite
Inglese
tippling
Spagnolo
el beber mucho hasta emborracharse
Italiano
sbevazzata
Tedesco
Saufen.
aciunciulídu , pps, agt Definizione
de aciunciulire
Sinonimi e contrari
atzutzurradu,
pinnichedhau
Traduzioni
Francese
pelotonné,
recroquevillé
Inglese
curled up
Spagnolo
acurrucado
Italiano
rannicchiato
Tedesco
zusammengekauert.
aciunciulíre , vrb Definizione
su si pònnere o istare coment’e allorigaos
Sinonimi e contrari
acoconare,
aconcolai,
acuconare,
acuculiare,
acugutzare,
acuculiedhare,
aculigionai,
ammacionai,
pinnichedhare
Traduzioni
Francese
se pelotonner
Inglese
to crouch
Spagnolo
acurrucarse
Italiano
rannicchiarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
aciúngere, aciúnghere, aciúnghi, aciúngi, aciúngiri aciúgnere