A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

àlca , nf: arca Definizione càscia de linna de castàngia, totu a mustras, figuras fatas a iscrapedhu a istuvonadura, impreada po chistire trastos, o pònnere pane (o, segundhu de ite si foedhat, genia de barca manna); sa pedra chi si ponet in fundhu de una funtana; capacidade de pòdere, de fortzare / min. acredha Sinonimi e contrari bancale, càscia / foltza Frasi Noè fit fachèndhesi su teju in s'arca mesu sorta 3. santus Patriarcas, fei chi dhi torrint fortzas e arcas! ◊ Deus ti torret sas arcas, sas arcas de su coro! ◊ non tengu arca de artziai is ogus, de sa bregúngia ◊ ti pòngiu is manus mias cun totus is tres Marias chi ti torrit is arcas Cognomi e Proverbi smb: Alca, Arca, Architta Etimo ltn. arca Traduzioni Francese arche Inglese ark Spagnolo arca Italiano arca Tedesco Truhe.

alcansàre, alcantzài acanciàre

alchemíssa , nf, nm: alchimissa, alcumissu, alghemissa, archemissa, archimíscia, archimissa, archimissu Definizione duas genias de erba: a) ambas calidades de s'archimissa, s'areste o archimíscia cadhina (o vóina), genia de erba linnosa chi lassat andhare fragu bellu, e sa prantada, b) erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda Sinonimi e contrari abioi 1, comissu, ispicu, ispígula, putzema / abbruschiadinu, alluevogu, usciadina Frasi terra de sutzamele e de alchimissas, de arveghes e porcos tentos bene, abbitada da'ómines chi crent in sas promissas! (S.Casu) Terminologia scientifica rbc, Lavandula latifolia, stoechas; rbl, rbc, Helichrysum italicum Etimo ltn. arcus + artemisia Traduzioni Francese lavande Inglese lavender Spagnolo cantueso, siempreviva olorosa, alhucema Italiano stècade Tedesco griechischer Lavendel.

alchèrmes , nm Traduzioni Francese alkermès Inglese alkermes Spagnolo alquermes, licor de mesa Italiano alchèrmes Tedesco Alkermes.

alchibbúsu , nm: archibbusu, archipusu, archivusu Definizione genia de fosile antigu / pesàresi che canna de archivusu = a tzérrius, mali arrennegau Sinonimi e contrari fosile, scupeta Frasi iscatat su grillet'e s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera, unu corpus a terra bideit rúere ◊ poniant fogos e calecunu poniat manu a s'archipusu contr'a sas lacanaduras 2. daghi at basi ascultadu, si est pesadu che canna de archivusu (Limbudu) Terminologia scientifica rms Etimo itl. archibuso Traduzioni Francese arquebuse Inglese arquebus (h) Spagnolo arcabuz Italiano archibùgio Tedesco Arkebuse.

àlchida , nf, nm: àlchidu, àrchidu, àrchita, àschida, àschidu Definizione fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s'impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare Sinonimi e contrari acru 1, archete, arpados, folteléntzia Frasi no apesit àschidos de andhare ◊ a ndhe tenet de àrchidos, cuss'ómine! ◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ a solu no mi abbastant sos àschidos pro ti fàghere leare cussas camineras ◊ cussu no at àteras àrchitas ◊ no apeint sos àschidos de li frimmare sas peràulas in buca Etimo srd. Traduzioni Francese énergie, vigueur, autorité, prestige Inglese authority, power, vigourprestige, arrogance Spagnolo autoridad, poder Italiano autorità, potére, prestìgio Tedesco Macht, Ansehen.

alchidàre , vrb: aschidare Definizione torrare àlidu, su si mòvere, coment'e tènnere fortza / no àere tempus mancu de a. = própriu nudha.

àlchidu àlchida

alchíle, alchíli , nm: archibi, archile, archili, arcili, aschile Definizione su tretu de sa camba in su benugu a parte de apalas, sa pinniga chi faet sa camba in mesania Sinonimi e contrari cianchile, gàdhia, néschia / carrone Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese muscle poplité Inglese popliteus Spagnolo corva Italiano pòplite Tedesco Kniekehle.

alchilidúra , nf Definizione sa bisura de is cambas po comente funt fatas (bellas, deretas e àteru) Terminologia scientifica crn.

alchilivoscigàdu , agt Definizione nau de ccn., chi portat cambas trotas, male fatas Sinonimi e contrari anchidortu Etimo srd.

alchimía , nf Traduzioni Francese alchimie Inglese alchemy Spagnolo alquimia Italiano alchimìa Tedesco Alchimie.

alchimína , nm Definizione mina principale, sa prus fundhuda Sinonimi e contrari | ctr. patarru.

alchiminàda , nf Definizione iscópiu, tzacarrada de alchimina / a.! = arràbiu, gi est nudha!

alchimíssa alchemíssa

alchimissàrju , nm Definizione logu de archimissa, inue dhue faet archimissa meda Etimo srd.

alchimísta , nm Definizione chie ammesturat cosas diferentes cun ingannu, a trampa, agiummai coment'e unu chi si avertet de chímica Frasi oe su mere de su buteghinu est diventadu perfetu alchimista: cun abba bruta e drogas faghet binu (Testoni) Traduzioni Francese alchimiste Inglese alchemist Spagnolo alquimista Italiano alchimista Tedesco Alchimist.

alchítu , nm Definizione min. de alcu, arcu piticu Traduzioni Francese petit arc Inglese small arch Spagnolo arco pequeño Italiano archétto Tedesco kleiner Bogen.

àlcia , nf: àscia, ascra Definizione prus che àteru, crantu de linna mannu, longu, de truncu, bogau o segau de longu, a isperradura; parte fintzes pitica de calecuna cosa Sinonimi e contrari àstua, escra / cdh. sciapa / perrone Modi di dire csn: àscia ’e raju = lampu, camba de lampu; fàgheresi in àscias = isascruzàresi, andharesiche a àstulas, astulaisí; essíreche che ascra = bulliare atesu a corpu (che ascruza seghendhe linna), essíreche che lampu Frasi truncu bolat ascra ◊ su truncu cheret bogadu a ascra ◊ sa linna a cannone est menzus de s’ascra ◊ un'àscia de ossu l'arrezet in bula ◊ eo so dura e mala a mastigare, àlcia de una roca marmarina (Farina) 2. cudhu corvu istaiat fichidu subra de duas ancas deretas che àscia de raju ◊ sos cadhos si funt arrempellados, ammutighinendhe che àscias de rajos ◊ fuesit che àlcia de raju 3. pro fàghere festa gai no bos damus ascra de tzentésimu! Cognomi e Proverbi prb: segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza Etimo ltn. asc(u)la Traduzioni Francese éclat Inglese splinter Spagnolo astilla, esquirla Italiano schéggia Tedesco Splitter.

alciàda , nf: altzada, antiada, antziada, arciada, artiada 1, artzada, artziada, asciada, atzada, atziada Definizione su artzare a unu logu prus in artu, su mòvere de bàsciu a pitzu, a in artu; tretu, logu chi faet andhandho e faendhosi prus artu / min. arciaredha, cdh. altzatedha Sinonimi e contrari altzadòglia, ampuada, apilicada, ficada, muntada, petorru, picada, pigadorza, pontinsusu, pugiada / pesada | ctr. cabada, falada Modi di dire csn: arciara, artziada de ogru, artziata de cara = castiada, ocrada (tempus: unu sinnu); atziada de ingéniu = bella pessada, bona; fàghere o fai una cosa in d-un'artzada de oju = in d-unu sinnu, in lestresa meda; alciada de conca, de sàmbene = acucada, idea mala, cosa pagu sàbia detzisa de un'improntu Frasi a s'altzada de s'Udrone fut s'oràriu de lòmpere ◊ a s'alciada de sa fiama lughiat totu ◊ una màchina est arratulendhe in s'arciada 3. ispendhiat su dinari in d-un'artzada de oju ◊ dexi dis passant in d-un'artziada de ogus ◊ custu cane cumprendhet totu a s'artziada de s'ocru ◊ dogni altzada de oju ti pienat su coro de dolore ◊ it'est cust'alciada de bigirria?!…◊ s'istajone fiorida in d-un'asciada de oju est isparida! (A.Porcheddu) Terminologia scientifica slg Etimo srd. Traduzioni Francese montée Inglese ascent Spagnolo subida Italiano ascésa, levata, salita Tedesco Aufstieg, Aufgehen.