àlca , nf: arca Definizione
càscia de linna de castàngia, totu a mustras, figuras fatas a iscrapedhu a istuvonadura, impreada po chistire trastos, o pònnere pane (o, segundhu de ite si foedhat, genia de barca manna); sa pedra chi si ponet in fundhu de una funtana; capacidade de pòdere, de fortzare / min. acredha
Sinonimi e contrari
bancale,
càscia
/
foltza
Frasi
Noè fit fachèndhesi su teju in s'arca mesu sorta
3.
santus Patriarcas, fei chi dhi torrint fortzas e arcas! ◊ Deus ti torret sas arcas, sas arcas de su coro! ◊ non tengu arca de artziai is ogus, de sa bregúngia ◊ ti pòngiu is manus mias cun totus is tres Marias chi ti torrit is arcas
Cognomi e Proverbi
smb:
Alca, Arca, Architta
Etimo
ltn.
arca
Traduzioni
Francese
arche
Inglese
ark
Spagnolo
arca
Italiano
arca
Tedesco
Truhe.
alcansàre, alcantzài acanciàre
alchemíssa , nf, nm: alchimissa,
alcumissu,
alghemissa,
archemissa,
archimíscia,
archimissa,
archimissu Definizione
duas genias de erba: a) ambas calidades de s'archimissa, s'areste o archimíscia cadhina (o vóina), genia de erba linnosa chi lassat andhare fragu bellu, e sa prantada, b) erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda
Sinonimi e contrari
abioi 1,
comissu,
ispicu,
ispígula,
putzema
/
abbruschiadinu,
alluevogu,
usciadina
Frasi
terra de sutzamele e de alchimissas, de arveghes e porcos tentos bene, abbitada da'ómines chi crent in sas promissas! (S.Casu)
Terminologia scientifica
rbc, Lavandula latifolia, stoechas; rbl, rbc, Helichrysum italicum
Etimo
ltn.
arcus + artemisia
Traduzioni
Francese
lavande
Inglese
lavender
Spagnolo
cantueso,
siempreviva olorosa,
alhucema
Italiano
stècade
Tedesco
griechischer Lavendel.
alchèrmes , nm Traduzioni
Francese
alkermès
Inglese
alkermes
Spagnolo
alquermes,
licor de mesa
Italiano
alchèrmes
Tedesco
Alkermes.
alchibbúsu , nm: archibbusu,
archipusu,
archivusu Definizione
genia de fosile antigu / pesàresi che canna de archivusu = a tzérrius, mali arrennegau
Sinonimi e contrari
fosile,
scupeta
Frasi
iscatat su grillet'e s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera, unu corpus a terra bideit rúere ◊ poniant fogos e calecunu poniat manu a s'archipusu contr'a sas lacanaduras
2.
daghi at basi ascultadu, si est pesadu che canna de archivusu (Limbudu)
Terminologia scientifica
rms
Etimo
itl.
archibuso
Traduzioni
Francese
arquebuse
Inglese
arquebus (h)
Spagnolo
arcabuz
Italiano
archibùgio
Tedesco
Arkebuse.
àlchida , nf, nm: àlchidu,
àrchidu,
àrchita,
àschida,
àschidu Definizione
fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s'impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare
Sinonimi e contrari
acru 1,
archete,
arpados,
folteléntzia
Frasi
no apesit àschidos de andhare ◊ a ndhe tenet de àrchidos, cuss'ómine! ◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ a solu no mi abbastant sos àschidos pro ti fàghere leare cussas camineras ◊ cussu no at àteras àrchitas ◊ no apeint sos àschidos de li frimmare sas peràulas in buca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
énergie,
vigueur,
autorité,
prestige
Inglese
authority,
power,
vigourprestige,
arrogance
Spagnolo
autoridad,
poder
Italiano
autorità,
potére,
prestìgio
Tedesco
Macht,
Ansehen.
alchidàre , vrb: aschidare Definizione torrare àlidu, su si mòvere, coment'e tènnere fortza / no àere tempus mancu de a. = própriu nudha.
àlchidu àlchida
alchíle, alchíli , nm: archibi,
archile,
archili,
arcili,
aschile Definizione
su tretu de sa camba in su benugu a parte de apalas, sa pinniga chi faet sa camba in mesania
Sinonimi e contrari
cianchile,
gàdhia,
néschia
/
carrone
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
muscle poplité
Inglese
popliteus
Spagnolo
corva
Italiano
pòplite
Tedesco
Kniekehle.
alchilidúra , nf Definizione sa bisura de is cambas po comente funt fatas (bellas, deretas e àteru) Terminologia scientifica crn.
alchilivoscigàdu , agt Definizione nau de ccn., chi portat cambas trotas, male fatas Sinonimi e contrari anchidortu Etimo srd.
alchimía , nf Traduzioni
Francese
alchimie
Inglese
alchemy
Spagnolo
alquimia
Italiano
alchimìa
Tedesco
Alchimie.
alchimína , nm Definizione mina principale, sa prus fundhuda Sinonimi e contrari | ctr. patarru.
alchiminàda , nf Definizione iscópiu, tzacarrada de alchimina / a.! = arràbiu, gi est nudha!
alchimíssa alchemíssa
alchimissàrju , nm Definizione logu de archimissa, inue dhue faet archimissa meda Etimo srd.
alchimísta , nm Definizione
chie ammesturat cosas diferentes cun ingannu, a trampa, agiummai coment'e unu chi si avertet de chímica
Frasi
oe su mere de su buteghinu est diventadu perfetu alchimista: cun abba bruta e drogas faghet binu (Testoni)
Traduzioni
Francese
alchimiste
Inglese
alchemist
Spagnolo
alquimista
Italiano
alchimista
Tedesco
Alchimist.
alchítu , nm Definizione
min. de alcu, arcu piticu
Traduzioni
Francese
petit arc
Inglese
small arch
Spagnolo
arco pequeño
Italiano
archétto
Tedesco
kleiner Bogen.
àlcia , nf: àscia,
ascra Definizione
prus che àteru, crantu de linna mannu, longu, de truncu, bogau o segau de longu, a isperradura; parte fintzes pitica de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
àstua,
escra
/
cdh. sciapa
/
perrone
Modi di dire
csn:
àscia ’e raju = lampu, camba de lampu; fàgheresi in àscias = isascruzàresi, andharesiche a àstulas, astulaisí; essíreche che ascra = bulliare atesu a corpu (che ascruza seghendhe linna), essíreche che lampu
Frasi
truncu bolat ascra ◊ su truncu cheret bogadu a ascra ◊ sa linna a cannone est menzus de s’ascra ◊ un'àscia de ossu l'arrezet in bula ◊ eo so dura e mala a mastigare, àlcia de una roca marmarina (Farina)
2.
cudhu corvu istaiat fichidu subra de duas ancas deretas che àscia de raju ◊ sos cadhos si funt arrempellados, ammutighinendhe che àscias de rajos ◊ fuesit che àlcia de raju
3.
pro fàghere festa gai no bos damus ascra de tzentésimu!
Cognomi e Proverbi
prb:
segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza
Etimo
ltn.
asc(u)la
Traduzioni
Francese
éclat
Inglese
splinter
Spagnolo
astilla,
esquirla
Italiano
schéggia
Tedesco
Splitter.
alciàda , nf: altzada,
antiada,
antziada,
arciada,
artiada 1,
artzada,
artziada,
asciada,
atzada,
atziada Definizione
su artzare a unu logu prus in artu, su mòvere de bàsciu a pitzu, a in artu; tretu, logu chi faet andhandho e faendhosi prus artu / min. arciaredha, cdh. altzatedha
Sinonimi e contrari
altzadòglia,
ampuada,
apilicada,
ficada,
muntada,
petorru,
picada,
pigadorza,
pontinsusu,
pugiada
/
pesada
| ctr.
cabada,
falada
Modi di dire
csn:
arciara, artziada de ogru, artziata de cara = castiada, ocrada (tempus: unu sinnu); atziada de ingéniu = bella pessada, bona; fàghere o fai una cosa in d-un'artzada de oju = in d-unu sinnu, in lestresa meda; alciada de conca, de sàmbene = acucada, idea mala, cosa pagu sàbia detzisa de un'improntu
Frasi
a s'altzada de s'Udrone fut s'oràriu de lòmpere ◊ a s'alciada de sa fiama lughiat totu ◊ una màchina est arratulendhe in s'arciada
3.
ispendhiat su dinari in d-un'artzada de oju ◊ dexi dis passant in d-un'artziada de ogus ◊ custu cane cumprendhet totu a s'artziada de s'ocru ◊ dogni altzada de oju ti pienat su coro de dolore ◊ it'est cust'alciada de bigirria?!…◊ s'istajone fiorida in d-un'asciada de oju est isparida! (A.Porcheddu)
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
montée
Inglese
ascent
Spagnolo
subida
Italiano
ascésa,
levata,
salita
Tedesco
Aufstieg,
Aufgehen.