A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

àlca , nf: arca Definitzione càscia de linna de castàngia, totu a mustras, figuras fatas a iscrapedhu a istuvonadura, impreada po chistire trastos, o pònnere pane (o, segundhu de ite si foedhat, genia de barca manna); sa pedra chi si ponet in fundhu de una funtana; capacidade de pòdere, de fortzare / min. acredha Sinònimos e contràrios bancale, càscia / foltza Frases Noè fit fachèndhesi su teju in s'arca mesu sorta 3. santus Patriarcas, fei chi dhi torrint fortzas e arcas! ◊ Deus ti torret sas arcas, sas arcas de su coro! ◊ non tengu arca de artziai is ogus, de sa bregúngia ◊ ti pòngiu is manus mias cun totus is tres Marias chi ti torrit is arcas Sambenados e Provèrbios smb: Alca, Arca, Architta Ètimu ltn. arca Tradutziones Frantzesu arche Ingresu ark Ispagnolu arca Italianu arca Tedescu Truhe.

alcansàre, alcantzài acanciàre

alchemíssa , nf, nm: alchimissa, alcumissu, alghemissa, archemissa, archimíscia, archimissa, archimissu Definitzione duas genias de erba: a) ambas calidades de s'archimissa, s'areste o archimíscia cadhina (o vóina), genia de erba linnosa chi lassat andhare fragu bellu, e sa prantada, b) erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda Sinònimos e contràrios abioi 1, comissu, ispicu, ispígula, putzema / abbruschiadinu, alluevogu, usciadina Frases terra de sutzamele e de alchimissas, de arveghes e porcos tentos bene, abbitada da'ómines chi crent in sas promissas! (S.Casu) Terminologia iscientìfica rbc, Lavandula latifolia, stoechas; rbl, rbc, Helichrysum italicum Ètimu ltn. arcus + artemisia Tradutziones Frantzesu lavande Ingresu lavender Ispagnolu cantueso, siempreviva olorosa, alhucema Italianu stècade Tedescu griechischer Lavendel.

alchèrmes , nm Tradutziones Frantzesu alkermès Ingresu alkermes Ispagnolu alquermes, licor de mesa Italianu alchèrmes Tedescu Alkermes.

alchibbúsu , nm: archibbusu, archipusu, archivusu Definitzione genia de fosile antigu / pesàresi che canna de archivusu = a tzérrius, mali arrennegau Sinònimos e contràrios fosile, scupeta Frases iscatat su grillet'e s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera, unu corpus a terra bideit rúere ◊ poniant fogos e calecunu poniat manu a s'archipusu contr'a sas lacanaduras 2. daghi at basi ascultadu, si est pesadu che canna de archivusu (Limbudu) Terminologia iscientìfica rms Ètimu itl. archibuso Tradutziones Frantzesu arquebuse Ingresu arquebus (h) Ispagnolu arcabuz Italianu archibùgio Tedescu Arkebuse.

àlchida , nf, nm: àlchidu, àrchidu, àrchita, àschida, àschidu Definitzione fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s'impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare Sinònimos e contràrios acru 1, archete, arpados, folteléntzia Frases no apesit àschidos de andhare ◊ a ndhe tenet de àrchidos, cuss'ómine! ◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ a solu no mi abbastant sos àschidos pro ti fàghere leare cussas camineras ◊ cussu no at àteras àrchitas ◊ no apeint sos àschidos de li frimmare sas peràulas in buca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu énergie, vigueur, autorité, prestige Ingresu authority, power, vigourprestige, arrogance Ispagnolu autoridad, poder Italianu autorità, potére, prestìgio Tedescu Macht, Ansehen.

alchidàre , vrb: aschidare Definitzione torrare àlidu, su si mòvere, coment'e tènnere fortza / no àere tempus mancu de a. = própriu nudha.

àlchidu àlchida

alchíle, alchíli , nm: archibi, archile, archili, arcili, aschile Definitzione su tretu de sa camba in su benugu a parte de apalas, sa pinniga chi faet sa camba in mesania Sinònimos e contràrios cianchile, gàdhia, néschia / carrone Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu muscle poplité Ingresu popliteus Ispagnolu corva Italianu pòplite Tedescu Kniekehle.

alchilidúra , nf Definitzione sa bisura de is cambas po comente funt fatas (bellas, deretas e àteru) Terminologia iscientìfica crn.

alchilivoscigàdu , agt Definitzione nau de ccn., chi portat cambas trotas, male fatas Sinònimos e contràrios anchidortu Ètimu srd.

alchimía , nf Tradutziones Frantzesu alchimie Ingresu alchemy Ispagnolu alquimia Italianu alchimìa Tedescu Alchimie.

alchimína , nm Definitzione mina principale, sa prus fundhuda Sinònimos e contràrios | ctr. patarru.

alchiminàda , nf Definitzione iscópiu, tzacarrada de alchimina / a.! = arràbiu, gi est nudha!

alchimíssa alchemíssa

alchimissàrju , nm Definitzione logu de archimissa, inue dhue faet archimissa meda Ètimu srd.

alchimísta , nm Definitzione chie ammesturat cosas diferentes cun ingannu, a trampa, agiummai coment'e unu chi si avertet de chímica Frases oe su mere de su buteghinu est diventadu perfetu alchimista: cun abba bruta e drogas faghet binu (Testoni) Tradutziones Frantzesu alchimiste Ingresu alchemist Ispagnolu alquimista Italianu alchimista Tedescu Alchimist.

alchítu , nm Definitzione min. de alcu, arcu piticu Tradutziones Frantzesu petit arc Ingresu small arch Ispagnolu arco pequeño Italianu archétto Tedescu kleiner Bogen.

àlcia , nf: àscia, ascra Definitzione prus che àteru, crantu de linna mannu, longu, de truncu, bogau o segau de longu, a isperradura; parte fintzes pitica de calecuna cosa Sinònimos e contràrios àstua, escra / cdh. sciapa / perrone Maneras de nàrrere csn: àscia ’e raju = lampu, camba de lampu; fàgheresi in àscias = isascruzàresi, andharesiche a àstulas, astulaisí; essíreche che ascra = bulliare atesu a corpu (che ascruza seghendhe linna), essíreche che lampu Frases truncu bolat ascra ◊ su truncu cheret bogadu a ascra ◊ sa linna a cannone est menzus de s’ascra ◊ un'àscia de ossu l'arrezet in bula ◊ eo so dura e mala a mastigare, àlcia de una roca marmarina (Farina) 2. cudhu corvu istaiat fichidu subra de duas ancas deretas che àscia de raju ◊ sos cadhos si funt arrempellados, ammutighinendhe che àscias de rajos ◊ fuesit che àlcia de raju 3. pro fàghere festa gai no bos damus ascra de tzentésimu! Sambenados e Provèrbios prb: segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza Ètimu ltn. asc(u)la Tradutziones Frantzesu éclat Ingresu splinter Ispagnolu astilla, esquirla Italianu schéggia Tedescu Splitter.

alciàda , nf: altzada, antiada, antziada, arciada, artiada 1, artzada, artziada, asciada, atzada, atziada Definitzione su artzare a unu logu prus in artu, su mòvere de bàsciu a pitzu, a in artu; tretu, logu chi faet andhandho e faendhosi prus artu / min. arciaredha, cdh. altzatedha Sinònimos e contràrios altzadòglia, ampuada, apilicada, ficada, muntada, petorru, picada, pigadorza, pontinsusu, pugiada / pesada | ctr. cabada, falada Maneras de nàrrere csn: arciara, artziada de ogru, artziata de cara = castiada, ocrada (tempus: unu sinnu); atziada de ingéniu = bella pessada, bona; fàghere o fai una cosa in d-un'artzada de oju = in d-unu sinnu, in lestresa meda; alciada de conca, de sàmbene = acucada, idea mala, cosa pagu sàbia detzisa de un'improntu Frases a s'altzada de s'Udrone fut s'oràriu de lòmpere ◊ a s'alciada de sa fiama lughiat totu ◊ una màchina est arratulendhe in s'arciada 3. ispendhiat su dinari in d-un'artzada de oju ◊ dexi dis passant in d-un'artziada de ogus ◊ custu cane cumprendhet totu a s'artziada de s'ocru ◊ dogni altzada de oju ti pienat su coro de dolore ◊ it'est cust'alciada de bigirria?!…◊ s'istajone fiorida in d-un'asciada de oju est isparida! (A.Porcheddu) Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu montée Ingresu ascent Ispagnolu subida Italianu ascésa, levata, salita Tedescu Aufstieg, Aufgehen.