A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

alciadólzu , nm Definitzione logu o fintzes genia de iscala po artzare, po istare in artu / a. de sas pudhas = cannita, pudharzu Ètimu srd.

alcialivàla , avb: artiefala, artziecala Definitzione istare a su a. = abarrai artziendi e calendi, artziai e calai tantis bortas, fatuvatu Sinònimos e contràrios pighefala Frases istat semper a s'artiefala dae sa térima Ètimu srd.

alciàre , vrb: (al-ci-a-re) altzai, altzare, altziare, anciai, antiare, antziai, antziare, arciai, arciare, artiai, artiare, artzare, artziai, artziare, asciare, atziai Definitzione andhare o portare de unu logu o tretu prus bàsciu a unu prus in artu, andhare a in artu, prus in artu, fàere artu; si narat fintzes de is nues candho si firmant de pròere e si oberint unu pagu; de is prétzios si narat po incarire Sinònimos e contràrios acadhai, ampiai, apicai, apilicare, apugiai, fartziare, pesai, pigai 1 / arteriare, ufiare / illaschiare, isclarire, ispalaciae / abantai / mediare, mezorare | ctr. abasciai, calai, falare Maneras de nàrrere csn: artziare su fogu = acradiare su fogu; artziai is prétzius = incarire; artziare sa boghe = artziai sa boxi, faedhare prus in artu, fintzas a briga o pro arrennegu (si podet nàrrere fintzas de televisione, de aràdio, a manera de si pòderent intèdhere de prus); artziare in gradu = leare gradu prus artu, essire prus de importu; altzai sa conca, sa chighirista (nâdu de zente) = fàgheresi tostu, dàresi tropu importàntzia, crèresi prus importante, fàghere su barrosu Frases randhas de fumu si àsciant in s'aera ◊ si sunt aciapados unu altzendhe e unu falendhe ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at antziau sos ocros a chelu ◊ atzidinci asuba de s'iscannu! ◊ s'astronavi iat pigau a artziai a sa dereta ◊ dade sa manu a mi ndhe altzare! ◊ sos fraigamuros àsciant sos muros pro fàghere sa domo ◊ fint arciandhe in sa trempa pro intrare a sa vidha ◊ in agustu soe artziata a Núgoro 2. est proindhe, ma si àrtziat esso a campu ◊ si àltziat custa néula andhamus ◊ a manzanu fit proindhe ma a sero che at artziadu e bogadu su sole 3. a sa muzere no li at antziau mancu ocros ◊ sos pastores àlciant s'oju e abbàidant su masone ◊ in tota die no li aiat asciadu de oju ◊ candu àrtziat su soli gei callentat! 4. no ti arcis, ca tanti no tenis arrexoni! ◊ si àlciat e si falat, brighendhe ◊ como ti apo in manu, chi ti altzes o ti fales o carchedhes! ◊ su ti che altzare asie a sas istellas… no est moderascione! 5. pustis de tale impresa podes fàghere mercantzia e sa tua genia artziare 6. su salmoni dh'ant artiau de préssiu ◊ gei est artziada, custa cosa, a costai aici meda!… Tradutziones Frantzesu monter, soulever Ingresu to rise, to lift Ispagnolu subir, levantar, alzar Italianu salire, ascéndere, sollevare, innalzare Tedescu hinaufsteigen, heben.

alciólu , nm: Definitzione genia de aina segante po istuvonare linna Frases s'ata de s'alciolu Terminologia iscientìfica ans.

alciòne , nm: arcione, arcioni, artzone 1, orcioni Definitzione arcu de sa sedha; genia de friscu o serru in is ghennas / èssere ómine, fémina, de artzone = coragiosu Sinònimos e contràrios barcioni, facioni, ferrisciale, runtzone Sambenados e Provèrbios smb: Alcioni Ètimu itl.

alciòne 1 aciòne

àlciu , nm: altzu 1 Definitzione genia de giogu chi si faet a cumpàngios ponendho una pedra, su mastredhu, a ue si betat dinare in moneda ponendhosi in d-una línia fata in terra a chimbe o ses metros: su binchidore (chie betat sa moneda prus acanta a su mastredhu) ndhe pinnigat totu su dinare, dhu iscutulat aintru de is manos serradas apare, narat crastu o rughe, dhu betat a terra e binchet totu is crastos (o totu is rughes), lassandho s’àteru a is cumpàngios, segundhu s'órdine de sa giogada, po chi fatzant sa matessi cosa Terminologia iscientìfica ggs.

alciúza , nf: asciuza, ascruza, assuza Definitzione bículu de linna, de pedra o de àteru chi ndhe andhat segandho a iscudidura, a cropos Sinònimos e contràrios asciola, àstua, astúgia, doladu, gliesca, iscata, isciapa, schedra / burrumballa Frases segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza Terminologia iscientìfica upm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclat Ingresu splinter Ispagnolu astilla, esquirla, lasca Italianu schéggia Tedescu Splitter.

Alcorànu , nm Definitzione su líbberu sacru de is mussulmanos Tradutziones Frantzesu Coran Ingresu Koran Ispagnolu corán, alcorán Italianu Corano Tedescu Koran.

alcòrtza acòtza

alcòva , nf: arcoba, arcova Definitzione logu fatu po dormire, coment'e un’aposentedhu piticu aintru de unu prus mannu Terminologia iscientìfica dmo Ètimu spn. alcoba Tradutziones Frantzesu alcôve Ingresu alcove Ispagnolu alcoba Italianu alcòva Tedescu Alkoven.

àlcu , nm: arcu Definitzione css. cosa a bisura de unu mesu cricu / genias de arcu: tundhu, a punta de mitra; arcu de sa sedha = onzunu de sos duos cantos de linna chi aunidos apare cun sas travedhas faghent una sedha o sedhone e setzint in s'ischina de un'animale, falendhe a parte e àtera; arcu de sa petorra = sa crae de su codhu; arcu de chelu, de sole = arcubbalenu; arcu voltàicu (de A. Volta) = su si tocare acostindho a lébiu de duos càbudos de filu cun currente, cosa chi serrat su circúitu ma bogat fogu e iscàgiat is filos: est mescamente unu métidu po assardare a currente a tensione bàscia acostindho sa punta de un’eletrodu a sa parte de assardare Terminologia iscientìfica dmo Ètimu ltn. arcus Tradutziones Frantzesu arc Ingresu bow, arch Ispagnolu arco Italianu arco Tedescu Bogen.

alcubbalénu , nm: arcubbalenu Definitzione genia de arcu tundhu chi essit in s'aera candho at cessau de pròere, totu a tiras de diferentes colores (sete) Sinònimos e contràrios arcubaradu, arcunieri, arcuolla, circannoeu, circhiola, circuvòglia, circuvròngia.

alcumíssu alchemíssa

alcúsa acúsa 1

aldàre , vrb: aldiare, ardiare Definitzione castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet Sinònimos e contràrios aggordai*, badrare Frases fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu) Tradutziones Frantzesu préserver, garder Ingresu to guard, to preserve Ispagnolu guardar Italianu preservare, custodire Tedescu bewahren.

àldia àdria

aldiàre aldàre

aldiaròbba , nm Sinònimos e contràrios gardarobba.

aldiéri , nm Definitzione cadheri chi andhat a s'àrdia Ètimu srd.