alciadólzu , nm Definizione logu o fintzes genia de iscala po artzare, po istare in artu / a. de sas pudhas = cannita, pudharzu Etimo srd.
alcialivàla , avb: artiefala, artziecala Definizione istare a su a. = abarrai artziendi e calendi, artziai e calai tantis bortas, fatuvatu Sinonimi e contrari pighefala Frasi istat semper a s'artiefala dae sa térima Etimo srd.
alciàre , vrb: (al-ci-a-re)
altzai,
altzare,
altziare,
anciai,
antiare,
antziai,
antziare,
arciai,
arciare,
artiai,
artiare,
artzare,
artziai,
artziare,
asciare,
atziai Definizione
andhare o portare de unu logu o tretu prus bàsciu a unu prus in artu, andhare a in artu, prus in artu, fàere artu; si narat fintzes de is nues candho si firmant de pròere e si oberint unu pagu; de is prétzios si narat po incarire
Sinonimi e contrari
acadhai,
ampiai,
apicai,
apilicare,
apugiai,
fartziare,
pesai,
pigai 1
/
arteriare,
ufiare
/
illaschiare,
isclarire,
ispalaciae
/
abantai
/
mediare,
mezorare
| ctr.
abasciai,
calai,
falare
Modi di dire
csn:
artziare su fogu = acradiare su fogu; artziai is prétzius = incarire; artziare sa boghe = artziai sa boxi, faedhare prus in artu, fintzas a briga o pro arrennegu (si podet nàrrere fintzas de televisione, de aràdio, a manera de si pòderent intèdhere de prus); artziare in gradu = leare gradu prus artu, essire prus de importu; altzai sa conca, sa chighirista (nâdu de zente) = fàgheresi tostu, dàresi tropu importàntzia, crèresi prus importante, fàghere su barrosu
Frasi
randhas de fumu si àsciant in s'aera ◊ si sunt aciapados unu altzendhe e unu falendhe ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at antziau sos ocros a chelu ◊ atzidinci asuba de s'iscannu! ◊ s'astronavi iat pigau a artziai a sa dereta ◊ dade sa manu a mi ndhe altzare! ◊ sos fraigamuros àsciant sos muros pro fàghere sa domo ◊ fint arciandhe in sa trempa pro intrare a sa vidha ◊ in agustu soe artziata a Núgoro
2.
est proindhe, ma si àrtziat esso a campu ◊ si àltziat custa néula andhamus ◊ a manzanu fit proindhe ma a sero che at artziadu e bogadu su sole
3.
a sa muzere no li at antziau mancu ocros ◊ sos pastores àlciant s'oju e abbàidant su masone ◊ in tota die no li aiat asciadu de oju ◊ candu àrtziat su soli gei callentat!
4.
no ti arcis, ca tanti no tenis arrexoni! ◊ si àlciat e si falat, brighendhe ◊ como ti apo in manu, chi ti altzes o ti fales o carchedhes! ◊ su ti che altzare asie a sas istellas… no est moderascione!
5.
pustis de tale impresa podes fàghere mercantzia e sa tua genia artziare
6.
su salmoni dh'ant artiau de préssiu ◊ gei est artziada, custa cosa, a costai aici meda!…
Traduzioni
Francese
monter,
soulever
Inglese
to rise,
to lift
Spagnolo
subir,
levantar,
alzar
Italiano
salire,
ascéndere,
sollevare,
innalzare
Tedesco
hinaufsteigen,
heben.
alciólu , nm: Definizione genia de aina segante po istuvonare linna Frasi s'ata de s'alciolu Terminologia scientifica ans.
alciòne , nm: arcione, arcioni, artzone 1, orcioni Definizione arcu de sa sedha; genia de friscu o serru in is ghennas / èssere ómine, fémina, de artzone = coragiosu Sinonimi e contrari barcioni, facioni, ferrisciale, runtzone Cognomi e Proverbi smb: Alcioni Etimo itl.
alciòne 1 aciòne
àlciu , nm: altzu 1 Definizione genia de giogu chi si faet a cumpàngios ponendho una pedra, su mastredhu, a ue si betat dinare in moneda ponendhosi in d-una línia fata in terra a chimbe o ses metros: su binchidore (chie betat sa moneda prus acanta a su mastredhu) ndhe pinnigat totu su dinare, dhu iscutulat aintru de is manos serradas apare, narat crastu o rughe, dhu betat a terra e binchet totu is crastos (o totu is rughes), lassandho s’àteru a is cumpàngios, segundhu s'órdine de sa giogada, po chi fatzant sa matessi cosa Terminologia scientifica ggs.
alciúza , nf: asciuza,
ascruza,
assuza Definizione
bículu de linna, de pedra o de àteru chi ndhe andhat segandho a iscudidura, a cropos
Sinonimi e contrari
asciola,
àstua,
astúgia,
doladu,
gliesca,
iscata,
isciapa,
schedra
/
burrumballa
Frasi
segundhu su truncu s'àscia e dae s'àscia s'asciuza
Terminologia scientifica
upm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclat
Inglese
splinter
Spagnolo
astilla,
esquirla,
lasca
Italiano
schéggia
Tedesco
Splitter.
Alcorànu , nm Definizione
su líbberu sacru de is mussulmanos
Traduzioni
Francese
Coran
Inglese
Koran
Spagnolo
corán,
alcorán
Italiano
Corano
Tedesco
Koran.
alcòrtza acòtza
alcòva , nf: arcoba,
arcova Definizione
logu fatu po dormire, coment'e un’aposentedhu piticu aintru de unu prus mannu
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
spn.
alcoba
Traduzioni
Francese
alcôve
Inglese
alcove
Spagnolo
alcoba
Italiano
alcòva
Tedesco
Alkoven.
àlcu , nm: arcu Definizione
css. cosa a bisura de unu mesu cricu / genias de arcu: tundhu, a punta de mitra; arcu de sa sedha = onzunu de sos duos cantos de linna chi aunidos apare cun sas travedhas faghent una sedha o sedhone e setzint in s'ischina de un'animale, falendhe a parte e àtera; arcu de sa petorra = sa crae de su codhu; arcu de chelu, de sole = arcubbalenu; arcu voltàicu (de A. Volta) = su si tocare acostindho a lébiu de duos càbudos de filu cun currente, cosa chi serrat su circúitu ma bogat fogu e iscàgiat is filos: est mescamente unu métidu po assardare a currente a tensione bàscia acostindho sa punta de un’eletrodu a sa parte de assardare
Terminologia scientifica
dmo
Etimo
ltn.
arcus
Traduzioni
Francese
arc
Inglese
bow,
arch
Spagnolo
arco
Italiano
arco
Tedesco
Bogen.
alcubbalénu , nm: arcubbalenu Definizione genia de arcu tundhu chi essit in s'aera candho at cessau de pròere, totu a tiras de diferentes colores (sete) Sinonimi e contrari arcubaradu, arcunieri, arcuolla, circannoeu, circhiola, circuvòglia, circuvròngia.
alcumíssu alchemíssa
alcúsa acúsa 1
aldàre , vrb: aldiare,
ardiare Definizione
castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet
Sinonimi e contrari
aggordai*,
badrare
Frasi
fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu)
Traduzioni
Francese
préserver,
garder
Inglese
to guard,
to preserve
Spagnolo
guardar
Italiano
preservare,
custodire
Tedesco
bewahren.
àldia àdria
aldiàre aldàre
aldiaròbba , nm Sinonimi e contrari gardarobba.
aldiéri , nm Definizione cadheri chi andhat a s'àrdia Etimo srd.