abbadèra , nf Definizione genia de istrégiu fatu po pigare abba de pòdere betare ispainada a frores o àtera cosa pitica prantada; fintzes genia de mobbíliu cun istrégiu adatu de dhue pònnere abba po si samunare is manos, sa cara, cun s'isprigu ananti Sinonimi e contrari abbadore, arrisciadore Etimo srd.
abbadèssa , nf: badèscia Definizione
sa superiora in su cunventu de is mòngias
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
abbesse
Inglese
abbess
Spagnolo
abadesa
Italiano
badéssa
Tedesco
Äbtin.
abbadhàre , vrb Definizione
su si fàere a badhu, intostare coment’e callu o corgiolu
Sinonimi e contrari
acorgiare,
acorzolare,
aggadhare,
incallire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir calleux
Inglese
to harden
Spagnolo
encallecerse,
curtir
Italiano
incallirsi
Tedesco
schwielig werden,
sich verhärten.
abbadharinàdu , agt Definizione
si narat de unu chi est a illuinamentu, chi est che imbriagu
Sinonimi e contrari
abbadhinadu,
abbatzinadu,
iscimingiau,
sculubiau
/
atolondrau
Frasi
intendhendhe chi sa Sardigna tenet setemiza nuraghes bi arreei abbadharinadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étourdi
Inglese
dazed
Spagnolo
aturdido
Italiano
stordito
Tedesco
betäubt.
abbadherigadúra , nf Definizione su si abbadherigare Sinonimi e contrari abbedhérigu Etimo srd.
abbadherigàre , vrb: abbedherigare Definizione
intostare, nau de frutuàriu chentza lómpiu, o fintzes tostau de su fritu (e deosi de su pane cruo puru); prnl. nau de una persona candho no torrat àlidu de su dispraxere o fintzes de s’errisu, e in cobertantza si narat fintzes po mòrrere
Sinonimi e contrari
ammustèlchere,
dilmagiare,
disimainai,
ingortigai,
sdemmaniai
/
intostai
Frasi
addaghi at ischidu chi fit mortu su fizu, sa mama si ch'est abbadherigada ◊ a ndhe tenes de risu: mih no ti che abbadhérighes, mih! ◊ male chi dh'abbadhérighet!
2.
custa cosa no est lómpida: est abbadherigada ◊ bi ndhe aiat de s'abbadherigare, de su risu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu, su pitzinnu ◊ su pane cheret cuguzadu bene ca sinono si che abbadhérigat, no bi pesat
3.
candho mi che abbadhérigo faghide comente cherides, ma fintzas a candho abbarro biu inoghe cumandho deo!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'évanouir
Inglese
to faint
Spagnolo
desmayarse
Italiano
cadére in delìquio
Tedesco
in Ohnmacht fallen.
abbadhinaméntu , nm Sinonimi e contrari abbatzinamentu, ammolighinzu, atambainamentu, bacinedha, batzinu 1, imbatzinamentu, insimíngiu, loinu, luinore Etimo srd.
abbadhinàre , vrb Sinonimi e contrari abbatzinare, ammolighinare, atambainare, ibbadhinare, imbatzinare, ingadhinae, scimingiai Etimo srd.
abbadía , nf: abbatzia Sinonimi e contrari
cumbentu,
monastériu
Frasi
pesant pretu paret su bene de s'abbadia!
Traduzioni
Francese
abbaye
Inglese
abbey
Spagnolo
abadía
Italiano
abbazìa
Tedesco
Abtei.
abbadiàda , nf: abbaidada Definizione
su castiare, su furriare is ogos a castiare, su castiare a sa lestra
Sinonimi e contrari
annotada,
castiada,
cumpassada,
mirada,
ocrada
Frasi
dàeli un'abbaidada a cussa cosa! ◊ l'at sighida cun s'abbaidada e l'at bida bolendhesiche ◊ bi aiat totu unu troboju de abbaidadas pro fàghere a cumprèndhere a su cumpanzu su vàgliu e rivàgliu, zoghendhe a cartas ◊ s'abbaidada de cussu corvu naraiant chi batiat disaura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup d’oeil
Inglese
glance,
peep,
check
Spagnolo
ojeada,
mirada,
vistazo
Italiano
guardata,
scórsa,
sbirciata,
contròllo
Tedesco
Durchsicht.
abbadiài, abbadiàre , vrb: abbaidae,
abbaidare,
abbaitare,
badiare Definizione
castiare, apèrrere e girare is ogos po bíere sa cosa; giare atentzione, atèndhere a una cosa o a unu; abbarrare ammammalucaos coment’e timendho, chentza fàere nudha, chentza de ischire ite fàere; castiare o pentzare a una cosa ibertandhodha, agiummai coment’e domandhandhodha, o, si est cosa de giare, èssere coment’e dispràxios, no tènnere su coràgiu de dha giare (ma dhu narant sèmpere cun sa nega po nàrrere su ctr.: no l'abbàidat, no si abbàidat, a./no a. s'ispesa/a s'ispesa, su perígulu/a su perígulu, su sacrifítziu/a su sacrifítziu); tènnere arrespetu / impr. abbà!
Sinonimi e contrari
allutzare,
annotare,
apompiai,
badrare,
cadebai,
castiai,
colbiare,
isperare 1,
labai,
mirai
/
apitare
Modi di dire
csn:
a. a unu a carrones = abbaidare cun tropu rispetu a unu, istàreli in dainanti unu pagu guvardu, coment'e timindhe; abbaidaresindhe = castiaisí apari in faci coment'e po bòlliri isciri o cumprèndiri ccn. cosa; a. una fémina, una màchina, una bestimenta = iscioberai, decídiri cali pigai; no bi ndhe at unu de abbaidare = funt unu peus o prus légiu de s'àteru, mancunu bonu; abbàida a tie = fai comenti creis!
Frasi
cussus antzianus passant oras e oras in cumpannia a abbadiai sa zenti chi passat ◊ abbàida a bídere si b'at zente, chi apo intesu una boghe! ◊ abbàida candho faghes sa cosa, abberi sos ogros si no cheres fàghere abbunzos! ◊ deo abbàido a mie, a bídere si est zustu su chi fato, no ponzo fatu de sos àteros ◊ abbàida sos pecos tuos, cantu chi chircas sos anzenos! ◊ ite ses abbadiandhe a ogos trotos?!
2.
ancu ti calet tronu: m'abbàida a bídere ite at fatu!…◊ abbaidade a non bos lassare ingannare!
3.
bètali francas a su triballu, no ti lu abbàides! ◊ no mi lu abbàido ca isse est síndhigu, no: su chi tenzo de nàrrere bi lu naro! ◊ no sento ca andho sordau: solu sento sa pitzinna chi mi apo abbadiau
4.
cherent combidados a chenare, sos amigos tuos, ca l'abbàidant ◊ a sos cojados noos lis cheret fatu unu bellu donu, ca l'abbàidant, ca issos puru ndhe ant fatu a nois ◊ compare si ndhe tenet, dinari, sos chentu miza no los abbàidat: lu daet e toca! ◊ como istamus abbaidèndhennos su dinari: ispesu cheret, candho tocat, za bi est!
5.
imbarendhe sa peta, ma cudha peta no arriviat ancora: tandho comintzant a si ndhe abbaidare apare e a fàghere sos pensamentos piús istrambos
Etimo
itl.
guaitare
Traduzioni
Francese
regarder
Inglese
to look,
to watch
Spagnolo
mirar
Italiano
guardare
Tedesco
ansehen,
schauen.
abbadinàre , vrb Definizione
arrennèscere a bínchere, a cumandhare una fortza, su dha superare cun àtera fortza
Sinonimi e contrari
abbotinare,
acacigai,
bíncere,
craspuare,
destrui
Frasi
candho no podes abbadinare su cabadhu matzucas sa sedha ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos ◊ aiat prantu a sa muda abbadinau dae unu disisperu prus nighedhu de sa morte ◊ cudhas maladias chi eris no si resessiat a las abbadinare oe las sanant chin una suposta ◊ potas abbadinare s'iscuru!
Traduzioni
Francese
soumettre
Inglese
to subdue,
to win
Spagnolo
someter
Italiano
sottométtere,
víncere
Tedesco
unterwerfen,
besiegen.
abbadinàrgiu , nm: abbadrinalzu Definizione logu de abbadrinu, de benatzu, inue sumit abba Sinonimi e contrari abbadrinosu Frasi sunt pianuras de abbadrinalzu, ricas de pischinas mannas de abba ◊ no fait a dhui passai in s'abbadinàrgiu Terminologia scientifica slg. Etimo srd.
abbadínu , nm, nf, agt: abbadrinu, abbardinu, abbatrina Definizione logu de benatzu, inue dhue at abba meda Sinonimi e contrari abbàgliu, bràdinu, bràina, ifustura, tónchine Frasi cun s'aradura sas terras mesu mortas torrant bias e s'abbadrinu benit bonificadu ◊ Aritzo fiat bivindho in s'abbadinu, dae s'alluvione 2. trazant una rughe in ficada pedrosa e abbadrina Terminologia scientifica slg.
abbadítzu , agt Definizione
nau de terra, de logu, chi si podet abbare, chi faet a dhue passare s'abba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
irrigable
Inglese
irrigable
Spagnolo
regadío
Italiano
irrigàbile
Tedesco
bewässerbar.
abbadógiu, abbadógliu, abbadólzu , nm, nf: abbadòrgia,
abbadorju,
abbadorzu,
abbatógliu,
abbatórgiu,
acuadórgiu 1,
acuadroxa,
acuadroxu Definizione
logu inue bufat o si faet bufare su bestiàmene, fintzes funtana
Sinonimi e contrari
biberadóriu,
bidorzu,
peberadóriu,
umiadroxu
Frasi
sos tazos si sunt atrumados in s'abbadolzu ◊ sont annatos a li luvare s'abbatógliu de su bestiàmene ◊ su bestiàmini si àcuat in s'acuadroxu ◊ su carretoneri si est firmau in s'acuadroxa po fai bufai su cuadhu
Etimo
ltn.
aquatorium
Traduzioni
Francese
abreuvoir
Inglese
trough (drinking)
Spagnolo
abrevadero
Italiano
abbeveratóio
Tedesco
Tränke.
abbadòre , nm Definizione
genia de istrégiu fatu po ingòllere abba de pòdere betare ispainada a frores o àtera cosa pitica prantada
Sinonimi e contrari
abbadera,
arrisciadore,
bagnarola
Terminologia scientifica
stz
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
arrosoir
Inglese
watering can
Spagnolo
regadera
Italiano
innaffiatóio
Tedesco
Gießkanne.
abbadòrgia, abbadórju, abbadórzu abbadógiu
abbadrína , nf Definizione bubburuca prena de abbadúgia in sa carre bia; a logos si narat fintzes a is piringiones Sinonimi e contrari bubbulica, buciuca, fiodha, ilfiodha / filinzone, maninzone, pedinzone, pilinzone 2. no fato che ratare, cun custas abbadrinas! Etimo srd.
abbadrinàlzu abbadinàrgiu