níu nídu
níu 1 nídu 1
niúdhu neúdhu
niúne, niúnu neúne
niútu , nm Definizione moidedha chi si faet cun is peis camminandho Sinonimi e contrari ispisinzu, apeutu, piotinu.
níva , nf Definizione su chi unu faet po si ndhe pagare de unu dannu, de un'ofesa chi dhi ant fatu Sinonimi e contrari bindhita, mendhita, revesa, vangàntzia Frasi unu dannu aici mannu si dhu podint àiri fatu isceti po niva! ◊ ant iscardancilau cussus cuadhus po niva.
nivàda niàda 1
nivàre niàe
níve ní
nivéllu , nm Sinonimi e contrari livellu.
nivèra nibèra
niviàda nerviàda
nívidu níbidu 1
nivósu , agt Definizione
chi faet o chi dhue at nie meda
Sinonimi e contrari
cdh. niosu
Etimo
ltn.
nivosus
Traduzioni
Francese
neigeux
Inglese
snowy
Spagnolo
nevado,
nevoso
Italiano
nevóso
Tedesco
Schnee…,
schneebedeckt.
nixèdha , nf Definizione pagu pagu de cosa, una pitzigada, nau mescamente de laores, frutuàriu.
nizòla , nf Definizione genia de nodu chi si faet in is cambúcios de su cuadhu.
no , avb: non,
nu Definizione
foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi…
Modi di dire
csn:
(in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha
Frasi
no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali
2.
cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau)
3.
no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere?
4.
bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu!
5.
ballit prus su no miu chi no su si tuu
Etimo
ltn.
non
Traduzioni
Francese
ne… pas,
point,
non
Inglese
not
Spagnolo
no
Italiano
non
Tedesco
nicht,
kein.
nòa , nf: noba,
nova Definizione
cosa, chistione, nada chi no s'ischiat, chi s'intendhet a primu borta / min. novedha
Sinonimi e contrari
nobidade
/
moventu,
sceda,
segurtànsia
Modi di dire
csn:
bonas novas = zenia de seisei bellu chi si cret de bonas uras; malas novas = porchedhu de sant'Antoni, una zenia de seisei chi essit a denote, chi si cret de malas uras; novas de piscadori = àcua meda e pisci pagu!, nudha de nou
Frasi
ita novas dhue at in bidha? ◊ fatu o no fatu, sa nova essit e curret dae carrela in carrela ◊ no timas chi ti màcule sas alas po custa nova falsa chi est essida ◊ preguntare novas ti cheria ◊ sas campanas a morte malas noas ant sonadu ◊ a prepósitu de novedhas, inténdhiu dh'ais it'est sutzédiu?
Traduzioni
Francese
nouvelle
Inglese
news
Spagnolo
noticia
Italiano
notìzia
Tedesco
Nachricht.
noàdile , agt, nm: nobàdile,
novàdile Definizione
nau pruschetotu de is cambos de is matas, chi funt noos, giòvonos, o fintzes de sa mata chi cumènciat a portare frutu; a logos, pigionatzu
Sinonimi e contrari
noale,
nobedhu
/
bullone,
froedha,
irbrossa
| ctr.
becru,
casale
Frasi
nobàdiles froghedhas creschindhe ◊ fruedhas noàdiles no faghent a padente acurtzu a tie!◊ depiant cumbidare in sacrifísciu una cropa de túrturas o de culumbos novàdiles
Etimo
ltn.
*novatilis
Traduzioni
Francese
nouveau
Inglese
spring
Spagnolo
brote
Italiano
novèllo
Tedesco
frisch,
jung,
neu.
noàle , agt: nobale Definizione
chi tenet pagu tempus, chi est nou, chi est essiu o fatu de pagu / binza n. = pàstinu, bíngia noedha; terra n. = chentza prena, mai arada e semenada
Sinonimi e contrari
noàdile,
nobedhu,
nobu 1,
noiciolu,
núvulu
Frasi
brillendhe che cometa in s'oriente, bidas de oro sa tua era noale! ◊ aperide su coro a su bentu de froghedhas nobales!
Cognomi e Proverbi
smb:
Noale
Etimo
ltn.
novalis, -e
Traduzioni
Francese
nouveau
Inglese
new
Spagnolo
recién hecho,
nuevo
Italiano
novèllo
Tedesco
neu,
jung.