A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

níu nídu

níu 1 nídu 1

niúdhu neúdhu

niúne, niúnu neúne

niútu , nm Definitzione moidedha chi si faet cun is peis camminandho Sinònimos e contràrios ispisinzu, apeutu, piotinu.

níva , nf Definitzione su chi unu faet po si ndhe pagare de unu dannu, de un'ofesa chi dhi ant fatu Sinònimos e contràrios bindhita, mendhita, revesa, vangàntzia Frases unu dannu aici mannu si dhu podint àiri fatu isceti po niva! ◊ ant iscardancilau cussus cuadhus po niva.

nivàda niàda 1

nivàre niàe

níve ní

nivéllu , nm Sinònimos e contràrios livellu.

nivèra nibèra

niviàda nerviàda

nívidu níbidu 1

nivósu , agt Definitzione chi faet o chi dhue at nie meda Sinònimos e contràrios cdh. niosu Ètimu ltn. nivosus Tradutziones Frantzesu neigeux Ingresu snowy Ispagnolu nevado, nevoso Italianu nevóso Tedescu Schnee…, schneebedeckt.

nixèdha , nf Definitzione pagu pagu de cosa, una pitzigada, nau mescamente de laores, frutuàriu.

nizòla , nf Definitzione genia de nodu chi si faet in is cambúcios de su cuadhu.

no , avb: non, nu Definitzione foedhu de nega impreada prus che àteru coment'e avb. (ma fintzes coment'e nm.) po giare a cumprèndhere sèmpere su contràriu de su chi si narat cun su vrb.; in d-unas cantu nadas, su no podet bàlere po adduire, fàere a cumprèndhere chi eja / a/c., impare cun su vrb. in forma de cong. si ponet sèmpere po fàere su modu de cumandhu negativu: no bi andhes!, no fuedhis aici!, no bos isarchedas!, no contedas fàulas!, no cumences!, no fatzais giura!, no ti pighis pentzamentu!, no dias curpas a su mastru!; si manígiat meda in is pregontas po ischire ma nau in su sensu precisu de bòllere su contràriu: Cudhu líbberu no mi l'as buscadu?, No l'as fatu ancora su cumandhu chi ti apo nadu?, No bi la ses morighendhe sa bagna in su fogu?; no + cong. = a bortas chi…, de is bortas chi… Maneras de nàrrere csn: (in prop. dipendhentes) no… + vrb. a su cong. = a bortas chi…, no siat chi…, a manera chi…, pro chi no…; no est a (+ vrb. inf. o cong.) = no tocat de…; no est chi… (+vrb.)? = de is bortas, (vrb.)?; dae su no no si tinghet paperi = si rispondhes totu chi nono, a sas dimandhas chi ti faghent (in su porrogu), no ischint e no iscrient nudha Frases no podia annare nen carru a innanti e nen carru ifatu ◊ no est cosa de tocares tue ◊ chin cussa nos istimamus, ma su babbu, no de mi la dare, no diat chèrrere mancu chi cole in su camminu issoro ◊ nu apu acutu a pigai su postali 2. cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas ◊ bae a bídere no li bisonzet cosa! ◊ s'inghinúciant fachendhe oratzione no los cumbincat sa tentatzione (T.Ziranu)◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ custu dolore de conca so pessendhe no siant sos ogros chi mi lu sunt faghindhe ◊ at a esse mellus a nosi ndi andai, non mutat is carabbineris abberu! ◊ bazi e no che torredas!◊ intrate chi b'at fritu, non bos refrietas! (A.Pau) 3. no est gai, no, a fàghere a sa maconatza: dae tentu e fàghela bene, sa cosa! ◊ a nois no est a nos bierezas in gala: est a bíere ite bi at intro de su coro! ◊ no est a lu bídere gai, a cussu, no: cussu est professore de s'universidade, fintzas si no paret! ◊ no est chi comporais lissa bella? ◊ no est chi mi podes fàghere custu piaghere? 4. bi at ómine chi est una die cun s'una, una die cun s'àtera: e no faghent gai sos mascros berbeghinos puru?!…◊ ih, ello nono, no faghent totugantos gai, a si che collire sa linna chi at segadu àtere?!… Ponide cue e segadebbondhe, si ndhe cherides! ◊ custu no est fritu… lampu! 5. ballit prus su no miu chi no su si tuu Ètimu ltn. non Tradutziones Frantzesu ne… pas, point, non Ingresu not Ispagnolu no Italianu non Tedescu nicht, kein.

nòa , nf: noba, nova Definitzione cosa, chistione, nada chi no s'ischiat, chi s'intendhet a primu borta / min. novedha Sinònimos e contràrios nobidade / moventu, sceda, segurtànsia Maneras de nàrrere csn: bonas novas = zenia de seisei bellu chi si cret de bonas uras; malas novas = porchedhu de sant'Antoni, una zenia de seisei chi essit a denote, chi si cret de malas uras; novas de piscadori = àcua meda e pisci pagu!, nudha de nou Frases ita novas dhue at in bidha? ◊ fatu o no fatu, sa nova essit e curret dae carrela in carrela ◊ no timas chi ti màcule sas alas po custa nova falsa chi est essida ◊ preguntare novas ti cheria ◊ sas campanas a morte malas noas ant sonadu ◊ a prepósitu de novedhas, inténdhiu dh'ais it'est sutzédiu? Tradutziones Frantzesu nouvelle Ingresu news Ispagnolu noticia Italianu notìzia Tedescu Nachricht.

noàdile , agt, nm: nobàdile, novàdile Definitzione nau pruschetotu de is cambos de is matas, chi funt noos, giòvonos, o fintzes de sa mata chi cumènciat a portare frutu; a logos, pigionatzu Sinònimos e contràrios noale, nobedhu / bullone, froedha, irbrossa | ctr. becru, casale Frases nobàdiles froghedhas creschindhe ◊ fruedhas noàdiles no faghent a padente acurtzu a tie!◊ depiant cumbidare in sacrifísciu una cropa de túrturas o de culumbos novàdiles Ètimu ltn. *novatilis Tradutziones Frantzesu nouveau Ingresu spring Ispagnolu brote Italianu novèllo Tedescu frisch, jung, neu.

noàle , agt: nobale Definitzione chi tenet pagu tempus, chi est nou, chi est essiu o fatu de pagu / binza n. = pàstinu, bíngia noedha; terra n. = chentza prena, mai arada e semenada Sinònimos e contràrios noàdile, nobedhu, nobu 1, noiciolu, núvulu Frases brillendhe che cometa in s'oriente, bidas de oro sa tua era noale! ◊ aperide su coro a su bentu de froghedhas nobales! Sambenados e Provèrbios smb: Noale Ètimu ltn. novalis, -e Tradutziones Frantzesu nouveau Ingresu new Ispagnolu recién hecho, nuevo Italianu novèllo Tedescu neu, jung.