A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nobichèntos , agt, nm: noeghentos, noexentos, noigentus, noighentos, novichentos, noixentus Definitzione chi est unu tanti de noe bortas chentu (in números àrabbos 900, in números romanos CM)/ su Noighentos = is annus de su 1901 a su 2000; coment'e agt. podet cuncordare cun su nm.; n. milla = noighenta miza, noeghenta mila Frases su milli e noighentos trinta duos, set'e santuaine pro memória, letore, pro l'atire a ògios tuos ndh'apo fatu sa trista e breve istória (A.Pinna)◊ dh’iant cungedau in su milli e noixentus coranta cincu ◊ cussu est pastore mannu abberu, tenet noighentas berbeghes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu neuf cents Ingresu ninehundred Ispagnolu novecientos Italianu novecènto Tedescu neunhundert, zwanzigstes Jahrhundert.

nobidàde , nf: novedade, novedadi, novidade, novidadi Definitzione cosa o chistione chi essit o s'intendhet sa primu borta, fata a nou, diferente de su chi si connoschiat Sinònimos e contràrios noa Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu nouveauté Ingresu novelty Ispagnolu novedad Italianu novità Tedescu Neuigkeit.

nobína nobèna

nobinàre nobenàre

nóbu , agt, nm: nou 1, novu Definitzione chi o cosa chi est fata de pagu, est un'àtera diferente de su chi si teniat o chi dhue fut innanti; chi no tenet perunu guastu, peruna neghe (nau de ccn., chi est un'àteru, chi dhu'est de pagu): pl. nobos, noos (nr. nos); f. noa, noba, nòua Sinònimos e contràrios bonu, càmbiu, giòvunu | ctr. béciu, consumidu, malandhadu Maneras de nàrrere csn: avb.: annu nou (Annunou) = prima dí de annu; Luna noa = sa luna candu si bit cummentzendi a crèsciri torra; èssere nou de... = no connòschere su…; a nobas = tempus ainnantis, s'annu chi benit; cojada noa, cojadu nou, cojados noos = cojaus de pagu; torrare una cosa a noa = arranzàrela, acontzàrela de pàrrere noa; (pagare, torrare cosa) a su nou = a s'iscunzada Frases sa cosa noa piaghet a totugantos ◊ custa tzacheta la tenzo unu muntone de annos, ma est noa noa ◊ domo noa, trastes noos! ◊ at àpiu pitzinnu nobu: fit isposada tres annos ◊ sa zente est totu cuntenta de su preíderu nou! ◊ modas nòuas in terras bècias ◊ dhoi fut un'ómini chi dhi fut morta sa mulleri, si fut torrau a cojai e sa mulleri noba teniat unu fillu mascu ◊ custu est su síndhigu nou 2. su betzu nachi fit menzus de su nou 3. so nou de su logu e tocat chi calicunu mi acumpanzet ◊ a nobas as a falare a sa festa ◊ chie l'ischit chi a nobas tue no ti ndhe ridas de totu custu? ◊ custa est moda chi ant vocadu como a novu Ètimu ltn. novus Tradutziones Frantzesu neuf Ingresu new Ispagnolu nuevo Italianu nuòvo Tedescu neu.

nòbu , avb: nou Definitzione risposta de nega, giada cun fortza: balet coment'e totu una fràsia Sinònimos e contràrios none, nossa, nòssada, nosse | ctr. eja, emmo Frases - Custa cosa tui dh'as fata?! - Nobu, apu nau!!! ◊ nou, Cicitu: essu dèu! ◊ nou, ca no est aici! Tradutziones Frantzesu non Ingresu no Ispagnolu no Italianu no Tedescu nein

nòce , nf Definitzione puzone de las noces = sa passalidorta o passaridroxa.

nòcere , vrb: nòchere, nòciri, nògere, nòghere, nògiri, noxi 1, nòxiri Definitzione fàere dannu o male, pònnere neghe a sa salude, a sa nedidesa de su cristianu, de sa cosa, de s'animale o matedu / pps. nóchidu, nóciu, nógiu (nó-ci-u, nó-gi-u) Sinònimos e contràrios addagnai, danneficai, indomaxai, scalabrai | ctr. giuai, rechèdere Frases is mortos no podent nògere a nemos ◊ ello chie ti est nochendhe chi no ti podes irbojare? ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ a isse no li noghet ne caldu e ne fritu ◊ no si at a noxi prus nisciunu ingannu ◊ su mufore noghet a sas binzas ◊ a sa màchina li noghet a la dassare fora ◊ no ti pighis ferenu ca ti nocit!◊ cust'ària ti nogit!◊ su chi apu fatu no mi est nóciu 2. fuo zente connota e logos mios, mi noghet su tocu ’e sas campanas (A.Spano) Ètimu ltn. nocere Tradutziones Frantzesu nuire Ingresu to harm Ispagnolu perjudicar, dañar Italianu nuòcere, pregiudicare Tedescu schaden.

nòche , avb Definitzione in custu logu, in custu tretu, in custa cosa, in custu chistionu o argumentu / a noche, in noche = annoche, innoche; dae noche = de, dae inoghe Sinònimos e contràrios indhenongi, ineco, inècondhe, innoce*, nongi | ctr. cue, icudhei, innei Frases ite cheres chi sient custos pacos dimoniedhos de noche?! ◊ rema ca ti remo che semus bénnios anòchendhe.

nòche 1 , prn, avb Definitzione nos + che: prn. pl. su primu (nos = nois, nosatrus, a nois), e avb. de logu indefiniu su che (apustis de su vrb. si podet méngius pònnere totu a unu) = si nci Frases a noche leades in màchina a bidha? ◊ a noche la ghirades custa cosa? ◊ como noche andhamus ◊ torramunnoche a domo ca est tardu! ◊ prima chi noche furent terra e mare est menzus a contipizare ◊ acradiade su passu ca sinono noche daet a tardu! ◊ sas berbeghes noche sunt essidas de su cunzadu.

nòchere nòcere

nóchidu , pps: nóchiu, nóghidu, nógiu, nóxiu Definitzione de nòchere e var.; nóchiu est fintzes nm., noghimentu Frases a sa cosa prantada s'abba a tropu li at nóghidu e si ch'est andhada male ◊ est a tússiu ca si che at bogadu pizu e li at nóghidu! ◊ est zente chi no at mai nóchiu a nisciune ◊ a tie ti at nógiu custu tempus! Tradutziones Frantzesu nui Ingresu harmed Ispagnolu perjudicado Italianu nociuto Tedescu geschadet.

nochimòre , nm Definitzione su èssere innóchidos, pagu abbistos, trotos puru Sinònimos e contràrios balossímini, dortidúdine, isapidoria, travessura Ètimu srd.

nóchimu , agt Definitzione chi est innóchidu, pagu abbistu Sinònimos e contràrios ballalloe, balossu, trevessu Ètimu srd.

nóchiu nóchidu

nócidu , agt Definitzione chi est debbiledhu, nau prus che àteru cun denghe a is pipios.

nòciri nòcere

nocorónzu , agt Definitzione nau de ccn., chi est pagu abbistu, tontatzu Sinònimos e contràrios innóchidu.

nocuridàde , nf Definitzione pagu contivígiu, farta de incuru, coment'e chi sa cosa o chistione no importet Sinònimos e contràrios fridura 1, incroga Tradutziones Frantzesu indifférence Ingresu indifference Ispagnolu indiferencia Italianu indifferènza Tedescu Gleichgültigkeit.

nocúru , agt Definitzione nau de ccn., chi no tenet contivígiu, chi dhi fartat s'incuru, coment'e chi sa cosa o chistione no dh'importet / fàghere a sa n. = chentza incuru Sinònimos e contràrios iscontipizau | ctr. apensamentau, contipizosu Ètimu srd.