sansínu , nm Definizione genia de terramíngiu, de terra albinata, lugiana Sinonimi e contrari albinu Etimo srd.
sànsu , nm, agt: sassu Definizione
s'ossighedhu cun totu su chi abbarrat de s'olia mólia apustis prentzada / funtana sansa = funtana de abba minerale; sansu de pedra = genia de pedra modhe
Sinonimi e contrari
uriuri
Etimo
ltn.
sansa
Traduzioni
Francese
marc d'olives
Inglese
olive residues
Spagnolo
orujo
Italiano
sansa
Tedesco
Preßrückstände.
santacída , nf: santatzida Definizione
dannu mannu a su bestiàmene, mortu a bochidura o fintzes de maladia mala; carraxu, burdellu mannu cun boghes e tzérrios
Sinonimi e contrari
degógliu,
mortalidade
/
abbatúliu,
biuldu,
budrellu,
carralzu,
chimentu,
intatzida*
2.
candho andhaimus a iscola, isetendhe a intrare bi fit sa santatzida: bi naschiat murrunzos, istrampadas, punzos e àteru
Traduzioni
Francese
massacre d'animaux par vengeance,
mortalité
Inglese
beasts slaughter by revenge or murrain
Spagnolo
mortandad de reses
Italiano
strage di béstie per vendétta o moría
Tedesco
Tiermassaker (aus Rache oder Seuche).
santàju , nm Definizione pedidore chi andhat in giru cun sa cona de unu santu Sinonimi e contrari conaju, mazinarju Etimo srd.
santàle , agt Definizione santu, nau de ccn. in su sensu de giustu, acabadu, giuditziosu Sinonimi e contrari benatinau, cabosu | ctr. irzudissiadu Etimo srd.
santaluchía, santalughía , nf Definizione tzicamariola, santaluchiedha, bobboitedhu cun is alas orrúbias a pintirighinos niedhos, a forma de mesa luna Sinonimi e contrari abbajola, mammajola, mandioba, mariapesabola, mariola Frasi in su chelu bolant is santalughias currendhosi s'una cun s'àtera: su beranu est arribbau Terminologia scientifica crp Etimo srd.
santamaría , nf Definizione erba, frore de Santa Maria o de Santu Zuvanne, genia de erba linnosa, fragosa meda, fine, bona po allúere fogu, auscare porcos Sinonimi e contrari abbruschiadinu, alchemissa, calecasu, mortidhus, muntedhos, murgueus, simu Frasi chi ant betiu santamaria est intzínniu de bocimentu de procu (G.Mura)◊ sa santamaria dha pòngiu po abbruschiai is procedhedhus Terminologia scientifica rbl.
santandría , nm Definizione
su de úndighi meses de s'annu; úrtima die de su mese innanti, genia de costuma de andhare in giru is piciochedhos peri sa bidha apustis iscurigau cun d-una crocoriga manna buida cun istampos de pàrrere una cara cun is ogos e una candhela alluta aintru, tzerriandho A Santandria! e arregollendho druches e fruta chi dhis donat sa gente
Sinonimi e contrari
donniasantu
Frasi
sos porcos los bochint in s'upore de santandria ◊ su duus de su mesi de santandria est sa dí de is mortus
2.
mi gridant totu in coro "A Santandria!" e mi ponent in cara su trofeu, sa corcoriga, ite aspetu feu… mi paret un'ispetru, a fide mia! (D.Ena)
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
novembre
Inglese
november
Spagnolo
noviembre
Italiano
novèmbre
Tedesco
November.
santarràfa , nf Definizione nau in cobertantza, fura, su istare furandho.
santarrànza , avb Definizione su si arrangiare / fàghere a s. = arrangiaisí, fai acomenti si podit Etimo srd.
santatzída santacída
santichédhu , agt, nm: santixedhu Definizione min. de santu, nau de una cona pitichedha o fintzes de ccn. a disprétziu Sinonimi e contrari santitu, santutzu.
santícu , agt, nm Definizione
chi o chie est atacau a tropu a cosas de crésia, ma chentza dhue crèdere meda o de una manera pagu séria
Sinonimi e contrari
apontziadori,
basamatone,
moitzu 1,
satrapone
Frasi
santica za est ma est peus de chie a crésia no bi andhat ◊ custos santicos no los cretedas, ca sunt satrapones! ◊ no fatzas sa santica, ca ses cadhotza e lègia! ◊ cussu no fit tantu santicu e ndhe faghiat a cadhu e a pè
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bigot
Inglese
bigot
Spagnolo
beato
Italiano
santòcchio,
bigòtto,
beghino
Tedesco
bigott,
scheinheilig.
santidàde, santidàdi, santidài , nf Definizione
su èssere santos; títulu chi si giaet a su Papa
Etimo
spn.
santidad
Traduzioni
Francese
sainteté
Inglese
holiness,
His Holiness
Spagnolo
santidad
Italiano
santità
Tedesco
Heiligkeit.
santídu , nm: sentidu,
sentiru,
sentitu,
sentiu,
sintidu Definizione
sa capacidade chi sa carena tenet de sapire totu is cosas mescamente de su mundhu de fora chi cun is nérbios intrant a su crebedhu; sa capacidade de s'ànima o de sa mente de provare una fortza chi punnat a s'àteru o chi dhi andhat in favore o in contràriu (e deasi fintzes a totu is cosas); sa capacidade de arrexonare, bíere e cunsiderare is cosas comente funt, su giustu, comente faet unu chi portat is atuamentos / is chimbe sentidos: sa vista, s'oidu, su palpu, su sabore, s'arrastu (o fintzes: bídere, intèndhere, tocare, tastare, nuscare)
Sinonimi e contrari
sensu
/
sentimentu
/
atuamentu,
giudísciu,
tinnu
Modi di dire
csn:
leare, boltare, furriare, pèrdere su s. = ammachiai, dimajai, fintzas essiri iscimpru; èssere de bonu sentidu = àere sentidos bonos, de istima, de dolu; èssere chena sentidu = dimajadu, o fintzas chentza coro, chentza amore e ne dolu, disapiadau; tènniri frimu sentidu = èssere bene a s'avértida de una cosa o chistione, atuare cun pertzisione e a fundhu a una cosa; abbèrrere sos sentidos = abbituare a istimare, a chèrrere bene; basare sos sentidos a ccn. = èssere riconnoschente; sentidu sanu = bonu, zustu, sàbiu; bènniri o torrai a su sentidu de… = bènnere a conca, bènnere s'idea de…; ponnerebbei totu sos sentidos (in carchi cosa o chistione) = fàghere sa cosa o sa chistione cun totu sas fortzas, chentza rispàrmiu de contivizu
Frasi
dhi andat unu fragu bellu… chi nc'intrat in su santidu! ◊ s'intendint tzérrius chi c'imbucant in is sentidus ◊ che apo pérdidu su sentidu, so tzurpu, no bio e no intendho ◊ issu at patiu in totu is cincu sentidus ◊ unu corpus mortu aturat sentza sentidu
2.
Deus si lessit sanus is sentidus! ◊ sos ojos sunt chi l'ant fatu incantu e chi l'ant fatzelladu su sentidu (G.Sini)◊ ses unu ciorbedhu sena de sentidu! ◊ deo fatu a issa innamoradu che perdia caltzones e sentidu ◊ pariat chi perdiat su sentidu, po su disprexeri de èssi pérdiu unu fillu ◊ su sonu de dogni festa ponet in dillíriu e iscàscios: leat su sentidu ◊ chini tenit sentiru depit cumprendi chi bivendi in custu mundu no si depit ispantai de nisciuna cosa ◊ custa filla est s'adoru de su babbu e de sa mamma, chi dh'ant pesara cun totu is sentirus ◊ fit ómine onestu e de sentiu sanu ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau! ◊ duas dies su mundhu a tremuleu: cantos ant furriadu su sentidu! ◊ in beranu s'amare li leat dogni sentidu! ◊ cussas tassas de cosa mi leant su sentitu e mi annéulant sos ammentos ◊ su fragu de su binu dhi fait perdi su sentiru!
3.
manera de tempus mau: no tenit sentidu de iscampiai! ◊ mai prus dhi est torrau a su sentidu de intrai in cussa domu ◊ no ti torrit a benni mai prus a su sentidu de fai cussu!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
sens,
sentiment
Inglese
sense,
sentiment
Spagnolo
sentido,
sentimiento
Italiano
sènso,
sentiménto
Tedesco
Sinn,
Gefühl.
santifassòne saltifasciòne
santificadòre, santificadòri , agt Definizione chi faet a santu, chi faet essire santu.
santificài, santificàre , vrb Definizione fàere a santu, fàere essire santu.
santigàda , nf Definizione su fàere su sinnale de sa grughe, sinnandhosi Etimo spn. santiguada.
santíssimu , agt, nm Definizione calidade de su gradu prus artu chi si narat de Deus: coment'e nm. si narat de Cristos sacramentau, de s'óstia sagrada Frasi siat po sempri alabau su Santíssimu Sacramentu! ◊ a sas barantoras ponent su Santíssimu in s'artare tota die.