tológiu teróju
toloíre , vrb Definizione tènnere, poderare, abbaidare; furriare, fàere girare Frasi sa muzere at curtu toloíndhesi sos pilos ◊ Zusepe mi fut bénniu toloindhe duos corros in sa manu, porrindhemilos 2. toloi sas erbeches!
tolòndro, tolóndru , nm, agt Definizione
chi o chie est tontatzu, pagu abbistu, pagu iscidu
Sinonimi e contrari
babbalocu,
toleo
| ctr.
abbistu,
ispabillu
Frasi
sa maghia esistit solu pro chie bi creet, pro sos tolondrones! ◊ cussas essitas parent tolondras a mie etotu!
Etimo
spn.
tolondro
Traduzioni
Francese
balourd
Inglese
slow-witted,
dullard
Spagnolo
tolondro
Italiano
balórdo
Tedesco
dumm.
tolòpe, tolòpo talòpu
tolorànis tadharànu
toloría tiloría
tolótzu , nm Definizione tauledha, orrughedhu de linna Etimo srd.
tolózu teróju
toltóine, toltoínu testaínu
tóltu , agt, nm: doltu,
tortu,
trotu Definizione
chi no tenet una línia dereta; nau de ccn., chi no ndhe faet una adderetu, bona o bene o, nau de cosa, chi no andhat bene; nau de su logu, chi no est in paris, chi dhue at cúcuros, badhes, canales, pesadas e caladas; chi o cosa chi no torrat paris cun su giustu, cun sa beridade o cun s'arrexone
Sinonimi e contrari
atrotoxau,
bistónchinu,
fàlchinu,
trògolu
/
cumbessu,
istolatzadu,
locu,
malu,
rebessu,
traessu
| ctr.
deretu,
ténneru
/
paris
/
arraxoni,
giustu
Modi di dire
csn:
perricare su t. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni candu est craru ca no si ndi tenit; andhare a deretu e a trotu = andhare a dortu e a rugadis; andhare, andai a trotu = male, comente no si depet; castiai a unu a trotu, a ocru tortu = dàreli un'ograda mala, coment'e a nàrrere chi est contràriu; ramu tortu = (in suspu) pessone mala; èssere tortu che oricrale, che càvaru, che a s'annada mala = dortu che anca de cane, meda, èssere revessu, chi no afilat mancu a fune; andai a pértias trotas = èssere dados a su víssiu, a sas diverteras, andhare a féminas; portai is ogus trotus = furriados a un'ala; portai cambas trotas = male fatas, dortas a farche; fai murrus trotus = irmurriada, zenia de inzestru cun sos murros pro cosa chi no piaghet; a trotu (fuedhai, mirai, andai, e aici)= male, chentza régula, chentza grabbu, faghindhe a biraorba
Frasi
est tortu che colora morta a fuste ◊ mancu su cadhu forte faghet proa in logu tortu ◊ sos istradones chi deviat leare fint tortos
2.
non ses cosa de tzou pro culpa de s'idea tolta! ◊ no ndhe morit mai de ramu tortu! (G.A.Solinas)◊ dogna flúmini andat a trotu ◊ de dónnia fuedhu trotu is óminis ant a torrai contu in sa dia de su giudítziu ◊ s'ómini trotu no fait a dh'assetiai
3.
est isse chi mi che at furadu sa cosa e dades su tortu a mie! ◊ e sos contràrios dànnedhis su trotu, nanne ca no fuit beru!
4.
sas cosas sunt annadas a trotu ◊ aiat sichitu a si mi apompiare a ocru tortu
Cognomi e Proverbi
smb:
Tortu
Etimo
ltn.
tortus
Traduzioni
Francese
tordu,
idiot
Inglese
foolish,
crooked
Spagnolo
torcido,
tortuoso,
necio,
injusto
Italiano
stòrto,
tortuóso,
stólto,
tòrto,
ingiusto
Tedesco
krumm,
gewunden,
töricht,
Unrecht.
toltúra , nf: tortura 1 Definizione trummentu chi si giaet a ccn. po dhu fàere sufrire, po dhi fàere nàrrere fintzes su chi no bolet, po dhi fàere pagare ccn. fata; fintzes trummentu de s'ànima Sinonimi e contrari cdh. tultura 2. a isse su tribàgliu li est tortura!◊ sentz’e meritai donant tortura a chini est onestu circhendi trabballu!
tólu , nm, agt: tou 1 Definizione
sa parte grussa de una ferramenta po segare, s'àtera bandha de s'atza / abbarrare tolu = abarrai istrantaxu
Sinonimi e contrari
saldiscu
| ctr.
assa 1
Frasi
in bidha no si nat "tolu" s'óciu de sa istrale ma namus "intolau" pro nàrrere "mortu"◊ su tolu de sa bistrale, de s'aschiolu, de su leputzedhu, de sa càvana ◊ dh'ant iscutu a tolu de segure
2.
cussa picioca mi parit ca portat atza… e tou!
Cognomi e Proverbi
smb:
Tolu
Etimo
ltn.
tolus
Traduzioni
Francese
dos
Inglese
spine
Spagnolo
recazo
Italiano
còstola (parte oppósta al tàglio)
Tedesco
Rücken.
tolúmba , nf Definizione its Frasi iseperta, iseperta cantu cheres dae su lozu e zúghelu a lu mòlere candho ti abbizas chi su granu est netu: tandho solu ndhe des aer su profetu, ma si faghes tolumbas pagu isperes! (G.Deriu)
tomarítu tamaríciu
tomàta tamàta
tomàtiga tamàtiga
tombachèra tabbachèra
tombàcu tabbàcu
tombedòmbe , avb Definizione andhare t. = cun pagu seguresa che a un'imbriagu, a s'istòntona istòntona, a tómbias Frasi a fortza de bufare che torras a domo tombedombe! Etimo srd.