A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tológiu teróju

toloíre , vrb Definitzione tènnere, poderare, abbaidare; furriare, fàere girare Frases sa muzere at curtu toloíndhesi sos pilos ◊ Zusepe mi fut bénniu toloindhe duos corros in sa manu, porrindhemilos 2. toloi sas erbeches!

tolòndro, tolóndru , nm, agt Definitzione chi o chie est tontatzu, pagu abbistu, pagu iscidu Sinònimos e contràrios babbalocu, toleo | ctr. abbistu, ispabillu Frases sa maghia esistit solu pro chie bi creet, pro sos tolondrones! ◊ cussas essitas parent tolondras a mie etotu! Ètimu spn. tolondro Tradutziones Frantzesu balourd Ingresu slow-witted, dullard Ispagnolu tolondro Italianu balórdo Tedescu dumm.

tolòpe, tolòpo talòpu

tolorànis tadharànu

toloría tiloría

tolótzu , nm Definitzione tauledha, orrughedhu de linna Ètimu srd.

tolózu teróju

toltóine, toltoínu testaínu

tóltu , agt, nm: doltu, tortu, trotu Definitzione chi no tenet una línia dereta; nau de ccn., chi no ndhe faet una adderetu, bona o bene o, nau de cosa, chi no andhat bene; nau de su logu, chi no est in paris, chi dhue at cúcuros, badhes, canales, pesadas e caladas; chi o cosa chi no torrat paris cun su giustu, cun sa beridade o cun s'arrexone Sinònimos e contràrios atrotoxau, bistónchinu, fàlchinu, trògolu / cumbessu, istolatzadu, locu, malu, rebessu, traessu | ctr. deretu, ténneru / paris / arraxoni, giustu Maneras de nàrrere csn: perricare su t. = abbetiai pretendendi de tènniri arrexoni candu est craru ca no si ndi tenit; andhare a deretu e a trotu = andhare a dortu e a rugadis; andhare, andai a trotu = male, comente no si depet; castiai a unu a trotu, a ocru tortu = dàreli un'ograda mala, coment'e a nàrrere chi est contràriu; ramu tortu = (in suspu) pessone mala; èssere tortu che oricrale, che càvaru, che a s'annada mala = dortu che anca de cane, meda, èssere revessu, chi no afilat mancu a fune; andai a pértias trotas = èssere dados a su víssiu, a sas diverteras, andhare a féminas; portai is ogus trotus = furriados a un'ala; portai cambas trotas = male fatas, dortas a farche; fai murrus trotus = irmurriada, zenia de inzestru cun sos murros pro cosa chi no piaghet; a trotu (fuedhai, mirai, andai, e aici)= male, chentza régula, chentza grabbu, faghindhe a biraorba Frases est tortu che colora morta a fuste ◊ mancu su cadhu forte faghet proa in logu tortu ◊ sos istradones chi deviat leare fint tortos 2. non ses cosa de tzou pro culpa de s'idea tolta! ◊ no ndhe morit mai de ramu tortu! (G.A.Solinas)◊ dogna flúmini andat a trotu ◊ de dónnia fuedhu trotu is óminis ant a torrai contu in sa dia de su giudítziu ◊ s'ómini trotu no fait a dh'assetiai 3. est isse chi mi che at furadu sa cosa e dades su tortu a mie! ◊ e sos contràrios dànnedhis su trotu, nanne ca no fuit beru! 4. sas cosas sunt annadas a trotu ◊ aiat sichitu a si mi apompiare a ocru tortu Sambenados e Provèrbios smb: Tortu Ètimu ltn. tortus Tradutziones Frantzesu tordu, idiot Ingresu foolish, crooked Ispagnolu torcido, tortuoso, necio, injusto Italianu stòrto, tortuóso, stólto, tòrto, ingiusto Tedescu krumm, gewunden, töricht, Unrecht.

toltúra , nf: tortura 1 Definitzione trummentu chi si giaet a ccn. po dhu fàere sufrire, po dhi fàere nàrrere fintzes su chi no bolet, po dhi fàere pagare ccn. fata; fintzes trummentu de s'ànima Sinònimos e contràrios cdh. tultura 2. a isse su tribàgliu li est tortura!◊ sentz’e meritai donant tortura a chini est onestu circhendi trabballu!

tólu , nm, agt: tou 1 Definitzione sa parte grussa de una ferramenta po segare, s'àtera bandha de s'atza / abbarrare tolu = abarrai istrantaxu Sinònimos e contràrios saldiscu | ctr. assa 1 Frases in bidha no si nat "tolu" s'óciu de sa istrale ma namus "intolau" pro nàrrere "mortu"◊ su tolu de sa bistrale, de s'aschiolu, de su leputzedhu, de sa càvana ◊ dh'ant iscutu a tolu de segure 2. cussa picioca mi parit ca portat atza… e tou! Sambenados e Provèrbios smb: Tolu Ètimu ltn. tolus Tradutziones Frantzesu dos Ingresu spine Ispagnolu recazo Italianu còstola (parte oppósta al tàglio) Tedescu Rücken.

tolúmba , nf Definitzione its Frases iseperta, iseperta cantu cheres dae su lozu e zúghelu a lu mòlere candho ti abbizas chi su granu est netu: tandho solu ndhe des aer su profetu, ma si faghes tolumbas pagu isperes! (G.Deriu)

tomarítu tamaríciu

tomàta tamàta

tomàtiga tamàtiga

tombachèra tabbachèra

tombàcu tabbàcu

tombedòmbe , avb Definitzione andhare t. = cun pagu seguresa che a un'imbriagu, a s'istòntona istòntona, a tómbias Frases a fortza de bufare che torras a domo tombedombe! Ètimu srd.

tòmbere , vrb: túmbere Definitzione camminare chentza seguresa, a s'istòntona istòntona, sèmpere apunta a orrúere che is imbriagos / pps. tómbiu, ger. tombindhe = parangau, incrubau a una parte Sinònimos e contràrios allancare, innaigai, tontonae.