tocubàju , nm: docubaju Definitzione ixorbedrama, genia de aparíciu chi girat e ue s'imbestit a caladura sa madassa po dha fàere a lómboru Sinònimos e contràrios acrolaju*, bíndhalu, chíndhalu Terminologia iscientìfica ts, ans.
todànu tadànu
tòdhere , vrb Definitzione
pigare cun is manos siat in su sensu de arregòllere (de terra, de sa mata) po chistire, pònnere in s'istrégiu, e siat in su sensu de istesiare / pps. tódhiu
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acoglire,
arragolli,
bòdhere,
bodhire,
leai,
todhire
| ctr.
lassai
Maneras de nàrrere
csn:
po si tòdhere su fàmene = pro si catzare sa gana, su fàmine; tòdhere s’obbrigassione = catzàresi un'óbbrigu, torrare unu piaghere
Frases
dae ogros tódhiche s'iscuru! ◊ pro si tòdhere sa nechidade cust'ómine si la cantat de gosi ◊ so cudhu de sos frutos de mal'oltu e todho inoghe indàtile pro figu ◊ chie ti los todhet sos pessamentos dae conca? ◊ custu mi nche todhet su sonnu ◊ si che at tódhiu sas ulleras dae cara ◊ carchi cosa che l'ant tódhia ca fit tropu
Ètimu
ltn.
tollere
Tradutziones
Frantzesu
enlever
Ingresu
to take away
Ispagnolu
quitar
Italianu
tògliere
Tedescu
abnehmen.
tódhida , nf Definitzione su tòdhere, arregorta (de frutuàriu o cosas deasi) Sinònimos e contràrios arragota, collia Ètimu srd.
todhidúra , nf Definitzione su todhire / èssere de t. = de iscartu, metzanu 2. unu cumandhait e s’àteru depiat ubbidire, unu fit cussiderau de gabbale e s’àteru de todhidura (G.Brocca) Ètimu srd.
todhíre , vrb: tudhire 1 Definitzione arregòllere, pinnicare de terra, pigare Sinònimos e contràrios tòdhere* Frases custas sont erbas beneitas todhidas sa note de santu Zubanne ◊ andhamus e tudhimus túnniu ◊ mi todhiant su sídiu ◊ sas zovanedhas andhant a todhire pisellu ca valanzant carchi sodhu Sambenados e Provèrbios prb: chi no betat no todhit.
todhócu , agt Definitzione chi camminat abbellu, a tzúnchios.
todinèra , nf: tudinera, todonera Definitzione tianu, istrégiu de terra po impastare sa farra a fàere su pane: sigomente si ndhe faet prus de unu manígiu, si narat fintzes in su sensu de cosa de papare, papada, pichetada / min. tuduenedha, fintzes istrégiu po fàere s'insalada; èssere unu/una todonera = (nau de ccn.) bucalloto, gingiorre, tolondro, pagu abbistu, tontatzu Sinònimos e contràrios ischivedha, tavania Frases poniat sa podha in sa todinera e cun s'abba calda e su fremmentarzu l'ammadrigaiat (C.Meridda) 2. sa todonera dh'ant incamminada Pastasciutta, Maglioredhu, Cociola e Conca de Procu… (G.Desogus) Terminologia iscientìfica stz.
todòce, todòci , agt, nm Definitzione chi o chie est persona grussatza e unu pagu fata e lassada.
todonèra todinèra
todonéri , nm Definitzione unu amantiosu de is pichetadas Sinònimos e contràrios picheteri, rebboteri Ètimu srd.
toèdha , nf: atuedha, tuedha, tuledha Definitzione orrughedhu de terrenu chi si sèmenat po fàere sa prantàgia e fintzes tretu prus mannu po ortalítzia; cosa naschia a meda in pagu tretu, totu impare, a mola (es. fintzes codrolinu) Sinònimos e contràrios agliola, argioledha / isca Frases su pranteri si ndi tirat de sa tuedha e si prantat de tretu in tretu in is surcus Ètimu srd.
toèdha 1 tabèdha
toédhu , nm Definitzione unu tovedhu, buidu Frases su conchinighedhu mi at reudau su nidu in su toedhu.
tòfa , nf, nm: tofu Sinònimos e contràrios
cofu,
forada,
fósciu,
fossa
Frases
su bechinu in campusantu at iscavadu sa tofa pro unu mortu ◊ sos caminos de como sunt paris, chena tzumbos e ne tofos ◊ fai una tofedha a ponni custa cassarola! ◊ ndhe aciapat de tofos s'automobbilista in custas istradas!…◊ za costat a ndhe bogare custas contonadas dae sa tofa, gosi mannas!…
2.
su tofu de s'olvidu mi che cheret ingúllere intreu (A.Piras)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fosse,
fossé
Ingresu
ditch
Ispagnolu
fosa,
foso
Italianu
fòssa,
fòsso
Tedescu
Graben.
tofèdha , nf: tzofedha Definitzione min. de tofa, fossighedhu.
tofedhàda , nf Sinònimos e contràrios abbugnadura, azumbonada, bugnu 1, tzulumbone Ètimu srd.
tofedhàre , vrb Definitzione fàere tofedha, a tofedha, a fossu Sinònimos e contràrios abbugnai, atzumbarare Ètimu srd.
toforànu tafarànu
tofósu , agt Definitzione nau de logu, camminu o istrada, chi est totu a fossos Ètimu srd.