A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

tzachepòni , nm Definizione iscude e pone, genia de giogu: chie ponet asuta, ma istandho prantau, ponet una manu in sa trempa, ma unu pagu prus ananti a manera de no bíere a cussa parte, e s’àtera manu cun su brúciu asuta de su subrecu, isprata e cun sa pranta a fora (e sèmpere a sa parte chi no depet bíere): unu de is àteros giogadores, chi istant impare apalas, iscudet un’immanada (isprutzigada, tzacada de manu aperta) a sa pranta de sa manu bàscia e totus faent unu zúmiu inartandho unu pódhighe a punta in artu; chie ponet asuta depet intzertare chie dhi at giau su cropu: si intzertat, cussu ponet asuta) Terminologia scientifica ggs Etimo srd.

tzachèta , nf: ciancheta, tzancheta, zangheta Definizione genia de bestimentu, prus che àteru grussu, de pònnere in pitzu a bestire in is bratzos e ammontare palas e petorras Frasi in sas sartorias festant e cosint tzanchetas de ómine ◊ béstidi sa tzacheta ca est faghindhe fritu! ◊ no andhes in mànigas de camisa, ca no ti deghet in logu gai: menzus pònedi sa tzacheta! Cognomi e Proverbi smb: Zanchetta Etimo itl. giacchetta Traduzioni Francese veste Inglese jacket Spagnolo chaqueta Italiano giacca Tedesco Jacke.

tzàchida , nf, nm: ciàchidu, tàchida, tzàchidu, tzàchiru Definizione genia de sonu a cropu o de moida puru, forte, sighia Sinonimi e contrari ciacu, iscópiu, itzàchidu, tracada, tzacarrada, tzacàrridu, tzàcurru, tzóchida, tzocu Modi di dire csn: tzàchida de dentes = traghedhu; tzàchidu de tronu = sciarrocada, traghidada; tzàchida de tonca = càntigu o boghe de tonca Frasi intendemu su tzàchidu de is ferrus acomenti fiast pudendi su sarmentu ◊ s'intendiat su tzàchidu de is ferrus de is cuadhus chi atobiamus ◊ apu inténdiu unu tzàchidu a is ossus ◊ s'intendit su tzàchidu de is bombas ◊ su tzàchidu de is tronus fait tremi is murus Etimo srd. Traduzioni Francese éclatement, craquement Inglese boom, creaking Spagnolo estallido, chasquido Italiano scòppio, scricchiolìo Tedesco Bersten, Geknister.

tzachidài, tzachidàre , vrb: tzachitare Definizione fàere tzàchidu, sonu o tzocu coment'e de cosa tostada àrrida o chídrina segandho, abbruxandho, iscopiandho / tz. sas dentes = traghedhare, tzacurrare Sinonimi e contrari tzacarrai, tzocai / isciopai Frasi bolos de pigas tzàchidant che foete in sas castanzas (G.Fiori)◊ su tzachitare de sa fiama no lassaiat intèndhere sas boghes ◊ chentza mancu avrèschere faghiant tzachidare su telarzu Etimo srd. Traduzioni Francese détoner Inglese to detonate Spagnolo detonar Italiano detonare Tedesco explodieren.

tzachidhàre tzachedhàre

tzàchidu, tzàchiru tzàchida

tzachitàre tzachidài

tzachitzàchi , avb Definizione sa manera de fàere de chie est de naturale tzacosu Frasi fait is cosas totu tzachitzachi ca dh'ant iscontroriau Etimo srd.

tzachitzàchi 1 tzacatzàca 1

tzacollíta , nf: cianculita, taculida, tzaculia, tzaculita, tzacullita, tzacuria, tzacurita, tzangulia, tzangulita, tzangullita, tzicullida, tzicuria, tzigulita, tzucurida, tzucurite, tzucurrita, tzuncullitu Definizione cropu chi giaet su parasàmbene candho s'intèterat totinduna e faet essire coment'e unu tzúnchiu a boghe curtza; a logos tzaculita fintzes po tzilighitu / pàrrere una tzaculita (nau de ccn.)= chi no citit nudha, chi istat sèmpere foedhandho Sinonimi e contrari ciucullita, súcuru 1, tzaculitata, tzicorrida, tzitzilicu, tzucu Frasi si ant bódiu su fiancu, istant sempre a tzacollitas ◊ papau crú, su frenugu faet passare sos bómbitos, sas tzangullitas 2. a iscacàglios de risu at natu: Agabbamila, mi ses fachenne sas tzaculitas! Etimo srd. Traduzioni Francese hoquet Inglese hiccup Spagnolo hipo Italiano singhiózzo Tedesco Schluckauf.

tzaconèta , nf Definizione genia de orrobba Terminologia scientifica ts.

tzacoràre , vrb: atzacorare Definizione pigare o tènnere tzacoradura, èssere malaidóngiu, ingòllere calecuna maladia Sinonimi e contrari ammagangiai, magunire, tacare, tunconire Frasi su fritu s'intendhet intro de carre punghicosu che fritza, tzacorandhe intas su sàmbene 2. est tzacorau a prummones ◊ fintzas in crésia pessabat a cussu budhone tzacorau (S.Spiggia) Traduzioni Francese abattre Inglese to crush Spagnolo abollar, magullarse, debilitarse Italiano acciaccare Tedesco schwächen.

tzacoràu , pps, agt: atzacorau Definizione de tzacorare; chi est malandhau de salude, malacariu Sinonimi e contrari aciacosu, demadu, ferosu, magagnosu, maladióngiu, malesanu, scanniu, tacadu, temósigu, temosu, tunconidu, tzimiliosu Traduzioni Francese maladif Inglese crushed Spagnolo debilitado Italiano acciaccato Tedesco schwach.

tzacósu , agt Definizione nau de ccn., chi si tzacat, chi acostumat a si tzacare, a si ofèndhere e arrennegare po dónnia cosa, fintzes chi poderat s'arrennegu, chi abbarrat a primma Sinonimi e contrari airósigu, airosu, arrabbiaditu, arrennegosu, inchietosu, sutzuliu, tràchidhu / ttrs. altariosu / aschiolu 1, cravosu, felosu, terriosu Frasi tzacosu, at postu male in versos dulches chi pagu at cumpresu Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese irritable Inglese prickly Spagnolo irritable Italiano irritàbile, stizzóso Tedesco reizbar.

tzacòta , nf: ciacota* Definizione befa de erríere meda, bregúngia, cosa chi si narat o chi si faet a ccn. po erríere, po dhu fàere a bregúngia Sinonimi e contrari allera, arréula, atrecu, befa, ciasconu, cionfra, dríngula, iséria, mofa, siera Frasi apustis de su dannu sa tzacota!

tzacotàre , vrb: ciacotai* Definizione istare a ciacotos, pigandho a befa, a brulla e fintzes ofendhendho a ccn. Sinonimi e contrari befai, bufonai 2. su fizu a líbberos in su suircu e tzacotendhe sa mama!…

tzàcu tzàca

tzàcu 1 , nm Sinonimi e contrari brínchidu, sàltidu Frasi in s’oru de su mare at iscutu unu bete tzacu comente a cudhos chi iscutent sas ranas e nche est tzocheatu a modhe (A.Pau)◊ iscutu unu tzacu, nche fit brincatu a supra de su carru.

tzaculàre , vrb Definizione istare e mòvere a modhe in mesu de s'abba / tzaculare sas manos = tzacurrare is manos, fàere su tzacarramanu Sinonimi e contrari abbanzulicare Frasi como tzàculo tra pischinas e ludraos in mesu de ischifosos erribios ◊ a bívere in mare s'istat che sennore: àera, sole, locos de incantare, tzaculandhe e godindhe su calore ◊ mentres mamma tua est lavandhe, tue tzàculas in pitus de s'abba Etimo srd. Traduzioni Francese barboter Inglese to wallow Spagnolo chapotear Italiano sguazzare Tedesco planschen.

tzaculedhàre , vrb Definizione mòvere a isciaculadura, a cropos Sinonimi e contrari assucare, igiucare, isciucare, sciaculai, sciampuinai, tzuculai Frasi tzaculedhendhe sa lamita de su late at fatu su botinu Etimo srd.