línta , nf Definizione
su línghere, pentzau coment'e cosa fata, passada
Sinonimi e contrari
lincuara,
lintura
Frasi
sa mama li at dadu una linta, a su batulinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de langue
Inglese
lick
Spagnolo
lamedura
Italiano
leccata
Tedesco
Lecken.
marràda , nf: marrara Definizione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinonimi e contrari
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Modi di dire
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frasi
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Inglese
blow with a paw
Spagnolo
azadazo,
coz
Italiano
rampata
Tedesco
Scharren.
matzucàda , nf Definizione
su matzucare, su iscúdere a matzucu, a fuste
Sinonimi e contrari
banzu 1,
matzocadura,
mazada,
mazadina,
mazucada,
surra
Frasi
sas matzucadas a s'àinu li benint che incumandhadas, candho est reberde
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de bâton
Inglese
beating
Spagnolo
bastonazo,
leñazo
Italiano
bastonata
Tedesco
Stockschlag.
nerbiàda , nf: nervada Definizione
cropu, iscutulada de nérbiu, de foete
Sinonimi e contrari
innerbiada,
ischirriolada,
iscorriada
Frasi
a sos iscraos los leaiant a nerbiadas si proaiant a ndhe arritzare s'ischina triballendhe
Traduzioni
Francese
coup de cravache
Inglese
whipping
Spagnolo
latigazo
Italiano
scudisciata
Tedesco
Peitschenhieb.
ociàda 1 , nf: (o-cia-da) ocrada
ocrata,
ocriata,
oghiada,
ogiada,
ograda,
ojada,
orghiada,
oxada,
uciada 1 Definizione
castiada, furriada de ogos po bíere impresse; castiada mala, lègia, coment'e po nàrrere cosa in contràriu, fintzes arrennegaos
Sinonimi e contrari
abbaidada,
castiada,
mirada,
oghia,
oghidura,
ojizada
Modi di dire
csn:
donai un'oghiada a unu líbburu = dare un'abbaidada; crèschere a s'ojada = chi si bit meda, chi si bit crescendi, crèsciri meda
Frasi
un'ocrada de s'amorada baliat prus de una note de sonnu pérdia ◊ sunt ómines chin s'ojada bia ◊ chèrgio sa luche de sas campagnas chi abbivat sas ociadas ◊ si connoschet a s'ogiada chi est pessone bona ◊ faedhas cun s'ojada franca ◊ tue as in s'ojada incantamentu ◊ dona un'oghiada a biri comenti est sa cosa! ◊ ghetàndheche un'ocrada che apo distintu deretu su mere ◊ onzi tantu mi faghiat un'oxada
2.
de malu gromone, at dau un'ocrata mala a totus ◊ bastàt un'oghiada de babbu po si firmai!
3.
Pinedhu fit pessamentosu ca su nare li fit creschendhe a s'ojada (G.Addis)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup d'œil
Inglese
look
Spagnolo
mirada
Italiano
sguardo,
occhiata
Tedesco
Blick.
pedràda , nf Definizione
pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra
Frasi
si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de pierre
Inglese
blow with a stone
Spagnolo
pedrada
Italiano
sassata
Tedesco
Steinwurf.
pinnegósu , nm: pinnigosu,
pugnigosu,
punnigosu,
punnugosu Definizione
sa manu cun is pódhighes serraos a istrintu; cropu chi si giaet cun sa manu serrada deasi
Sinonimi e contrari
bucicone,
ilbrunzigone,
ispubusada,
puini,
punzigone,
prunzu
Frasi
iat artziau sa boxi e pistau su pinnigosu a sa mesa
2.
dhi dòngiu una betuada de pinnigosus, nci dhu forbicu a su muru! ◊ mi dha seu scallara fendi largu a pugnigosus ◊ pigàt a pinnigosus gennas e fentanas
Traduzioni
Francese
poing,
coup de poing
Inglese
fist
Spagnolo
puño
Italiano
pugno
Tedesco
Faust,
Faustschlag.
pinzellàda , nf Definizione
frigada o passada de pinzellu (nau fintzes in su sensu de cosa fata bene meda), sa tinta de comente ant passau pinzellu
Sinonimi e contrari
impignellada
/
apipiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de pinceau
Inglese
brush-stroke
Spagnolo
pincelada
Italiano
pennellata
Tedesco
Pinselstrich.
pugnalàda , nf: apugnalada,
pugnolada,
pungelada,
pungialada,
pungiolada,
punniolada,
punnolada Definizione
istichia de pugnale, nau fintzes cun afuta e a frastimu
Sinonimi e contrari
abbudhada,
issacada,
istocada
Frasi
in sa furca chi andit e una pugnolada chi dhis papit! ◊ bi at giustíssia, e carabbineris e barracellus e pungioladas! ◊ ita punniolada si ndi fait de su dinai?! ◊ punnolada, epuru l'est piàghida sa cosa chentza la triballare!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
coup de poignard
Inglese
stab
Spagnolo
puñalada
Italiano
pugnalata
Tedesco
Dolchstoß.
retàda , nf: arretzara*,
retzada Definizione
betada de arretza; su tanti chi si pigat cun d-una betada de arretza
Sinonimi e contrari
arraciada
Frasi
su piscadori ndi at tirau a foras una bella retzada de pisci
Traduzioni
Francese
coup de filet
Inglese
haul,
roundup
Spagnolo
redada
Italiano
retata
Tedesco
Netzwurf,
Fang.
sconcorràda , nf Definizione
su sconcorrai; cropu, atumbada de conca a calecunu logu, ma fintzes cropu giau a conca / s. de tronu = tronada, iscratzada, tzacarrada de tronu; s. de prantu = imbucada a prànghere
Sinonimi e contrari
sconcorru,
scorrociada
/
iscaputzone,
istuturrone
Frasi
apu tentu una sconcorrada in su corru ’e su portellitu de magasinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de tête
Inglese
butt (head)
Spagnolo
cabezazo
Italiano
capata
Tedesco
Stoß mit dem Kopf.
sfrigongiàda , nf Definizione
su sfrigongiai, una bella passada de istràciu o de àteru a frigadura
Sinonimi e contrari
friada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de chiffon,
frottement
Inglese
rub
Spagnolo
pasada
Italiano
strofinata,
stropicciata
Tedesco
Reiben,
Scheuern.
sigorràda , nf: sucorrada,
sucorrata Definizione
cropu giau cun is corros, iscaviada, sa ferida fata incorrandho
Sinonimi e contrari
incorrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de corne
Inglese
butt
Spagnolo
cornada
Italiano
cornata,
cozzata
Tedesco
Hörnerstoß.
spíciu , nm: ispítzulu,
spitzu,
spíssulu,
spítzulu Definizione
istrinta chi si giaet cun sa punta de duos pódhighes a sa carre, cropu de bicu chi giaent is pigiones, genia de puntura (o fintzes de mossighedhu) chi faent is bobbois; biculedhu piticu o apenas de cosa chi si segat o si pigat cun sa punta de is pódhighes, parte pitica de calecuna cosa / min. spitzulitu
Sinonimi e contrari
bicada,
pítiche 1,
puntura
/
arroghedhu,
pimpirina,
piticada,
pítzolu
Modi di dire
csn:
basai a spítzulus = basare muntenindhe s'àteru a càvanos cun sos pódhighes; fai sa cosa a spitzuledhu a spitzuledhu, a spítzulus e a móssius = a pagu a pagu, a arrogus e a mússius; consumai sa cosa a spitzuledhu = a retentu, a pagu a pagu, a régula
Frasi
comenti si curat su spítzulu de s'àrgia? ◊ unu spitzu de carroga si minescit, e no unu spitzu de babballoti! ◊ su spítzulu de s'àrgia fait bènni iscimíngius de conca e malacaducu ◊ seu totu a alluinadura de ogus e a spitzus a brenti
2.
cussu frori s'est sicau totu: no ndi at abarrau mancu unu spíciu! ◊ cussus no funt bonus a trabballai unu spitzu de bíngia!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pincée,
coup de bec
Inglese
pinch,
bite
Spagnolo
pellizco,
picotazo
Italiano
pízzico,
beccata
Tedesco
Kniff,
Schnabelhieb.
sticàda , nf: isticada* Definizione
istichia, segada fata a lepedha, cropu de cosa puntuda (mescamente segante) giau a punghidura (ma fintzes s. de pei)
Sinonimi e contrari
arrasogiada,
istocada
Frasi
cussus si buscant una sticada de gortedhu a piturras, chi si ponint in mesu ◊ dona una sticada de istrúmbulu a su bòi!
Traduzioni
Francese
coup de couteau
Inglese
stab
Spagnolo
cuchillada
Italiano
coltellata
Tedesco
Messerstich.
súrra , nf Definizione
cropos a meda giaos a unu, o a un'animale, po su male chi at fatu o àteru, fintzes múngia, pelea manna; cosa meda / donai, pigai una s. = giare, pigare cropos a meda, atripare
Sinonimi e contrari
apiossa,
apodhada,
assurrada,
banzu 1,
cabossa,
carda,
catatripa,
dobbe,
pista,
sussa,
zongada
/
antua,
cària,
mugna
Frasi
no si ndi boliat andai e mi dhi donant una bella surra ◊ dh'at iscutu una surra cun sa màniga de su marroni, a burrincu ◊ mellus cussu chi non una surra de fusti! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! ◊ si ti domandhant cun chie as cantadu, lis naras chi as cantadu cun Cugurra; si ti domandhant "Ite as balanzadu po prémiu?" "Unu 'anzu e una surra!"(Cugurra)
2.
l'apo leada sa surra in cussa pigada mala!…
3.
cussus funt una surra de piscinàrgius ◊ tèngiu una surra manna de cosa de fai ◊ su piciochedhu portat in sa bussa una surra de gioghitus
Etimo
ctl.
surra
Traduzioni
Francese
coup,
rossée
Inglese
blows
Spagnolo
zurra
Italiano
percòsse,
busse
Tedesco
Schläge,
Hiebe.
telefonàda , nf Definizione
su telefonare, foedhada in telèfono
Frasi
innanti de imbiare sa lítera, bos faghet puru una telefonada ◊ apu inténdiu sa telefonada chi at fatu a mulleri mia
Traduzioni
Francese
coup de téléphone
Inglese
call (phone)
Spagnolo
llamada telefónica
Italiano
telefonata
Tedesco
Anruf.
tócu , nm: togu Definizione
su tocai; sa capacidade de sapire e connòschere sa cosa tocandhodha; tzàcurru o sonu de acropadura; mescamente sonada, sonu de campana; fintzes bículu, crantu, orrugu / min. tochitu, tochedhu
Sinonimi e contrari
tocada,
tocamentu
/
apalpu
/
corpedhu,
tochedhu
/
addópiu,
arrapicu,
asséchiu,
lassa 1
/
tancu
Modi di dire
csn:
tocos de manu = genia de saludu, itl. strette di mano; andhare a togu = a s'apàrpidu, a su toca toca che a chie no bidet; su t. de reapare = de fèrrere apare, de si ndhe pesare e dare tentu, su chi faghent in crésia avertindhe sa zente chi est essindhe su preíderu pro nàrrere sa missa; su t. de s'agonia = tocu in chenàbura santa pro ammentu de sa morte de Cristos; intrai unu t. a ccn. = sonare s'ispiru pro calicunu; no ndi bòlliri duus tocus de… = chèrrerendhe s'iscusa pro…, fàghere carchi cosa apenas chi si tenet pagu pagu sa manera, no istare a si lu fagher nàrrere duas bortas; pigai, portai o pònniri a unu a t. = leàrelu in ziru, fàgherelu a befe, a birgonza, dàreli a subra a boghes; èssere totu a t. de… = a fortza de…; leare a unu a t. de pedra = a corpos de pedra; segau a tochedhus = fatu a cantos, a bículos; fàchere su t. (zoghendhe)= ischitire, tirai a sorti po biri a chini tocat a fai una parti me is giogus, tra cumpàngius; ge dhi est in tocus!… = est arrennegadu meda
Frasi
sa síndria cota si connoscit a tocu ◊ sa cosa mancai no dha bia dh'agatu a tocu
2.
intè, ant tocau s'enna abbellu abbellu: tocu de pòburu, po no nd'iscidai is canis drommius! ◊ candu s'intendiat su tochitu aberiaus s'enna
3.
sa campana sonat sos tocos de sa fremmaria ◊ is campanas fiant sonendi is primus tocus ◊ pro sa missa faghet tres tocos ◊ soneit su tocu de s'ispiru ◊ ant intrau unu tocu: iscieis e chini est su mortu? ◊ su noti de Missa de pudhus si fait unu tocu meda prus longu e bellu: su tocu de centu (A.Garau)
4.
sa cosa como est totu a tocu de dinari! ◊ dh'at arrespostu a tocu de frore, in poesia ◊ est a tocu de pelea pro balanzare duos sodhos ◊ cussa no ndi at bólliu mancu duus tocus e si ndi est pesada che una píbera ◊ a su sirboni dhu portant is canis a tocu ◊ andhe pedra de tocu sa chi ses! ◊ piciocus, no seu beniu a innòi po èssi postu a tocu! ◊ fatuvatu poniat a tocu is cumpàngius e si ndi arriiat ◊ pro ischire a chie tocaiat a fàchere sa faina amus dépiu fàchere su tocu
Cognomi e Proverbi
smb:
Toccu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup,
tintement
Inglese
touch,
toll
Spagnolo
toque
Italiano
tócco,
rintócco
Tedesco
Berührung,
Schlag.
tostòre , nm Definizione
su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda
Sinonimi e contrari
cidrinori,
duresa,
tetericore,
titirigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de froid,
rigidité,
obstination
Inglese
frostbite,
tenacity,
rigidity
Spagnolo
aterimiento,
tenacidad
Italiano
assideraménto,
rigidità,
pertinàcia
Tedesco
Erfrierung,
Starrsinn.
tríncu , nm
arresorzada,
frincu,
ischingiada,
secada,
sinnolu,
trínchisi
/
tzulumbone
Definizione
segada a lepedha, gurtedhu, trintzete, o àteru, fintzes pistadura ufrada de cropu a conca, giúmburu
Frasi
portàt unu trincu ca su babbu dh'iat donau una surra a pompa ◊ custu mangallu de piciochedhu si at fatu unu trincu in conca ◊ Bachisedhu est rutu in terra, chin d-unu trincu in conca
Etimo
ctl.
trenc
Traduzioni
Francese
coup de rasoir
Inglese
razor slash,
wound
Spagnolo
navajada,
herida,
golpe
Italiano
rasoiata,
ferita da tàglio o da còrpo contundènte,
tràuma
Tedesco
Schnittwunde.