indrovigàre , vrb: indruvigare Definizione
fàere sa faina male, a improdhu, a atzorodhadura, po no èssere àbbiles o fintzes ca si faet a ingannu
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciarollai,
aciorobedhare,
acoredhai,
afioncai,
afrochedhare 1,
allarodhai,
inciapudhare,
inciapugliare,
indruvinzare
Etimo
ltn.
in + turbidare
Traduzioni
Francese
rafistoler
Inglese
to patch (up)
Spagnolo
chapucear
Italiano
raffazzonare
Tedesco
zusammenstoppeln.
indrucài, indrucàre , vrb: indruciai,
indulcai,
indulciai,
indurcai,
indurcare,
indurciai,
indurtzare,
undrucai Definizione
fàere druche, prus druche; pònnere a pèrdere su marigosore, s'aspore, s'arridore o calecuna àtera calidade mala / i. linnàmini, su linu = pònnere a modhe su linnàmine, impojare su linu
Sinonimi e contrari
addruchire,
addulcare,
ingruciai,
immelai,
indruchire,
melai
| ctr.
ammarigosae,
irranchidare
Frasi
su gafè s'indurcat cun su túcaru ◊ sas frútoras sunt totus indurcandhe ◊ porta cussus drucis… ca s'indruciaus! ◊ po t'indruciai sa buca piga un'incuedhu de tzúcuru!
2.
s'olia de cufetu trapada si ponet in abba a indurcare ◊ s'olia trapada s'indurcat in s'abba
3.
in sa noti de billa s'indúlciat s'arregordu de una boxi, de unu nòmini ◊ Antoni como s'est indrucau fintzes in su foedhare
Etimo
ltn.
indulcare
Traduzioni
Francese
sucrer,
adoucir
Inglese
to sweeten
Spagnolo
endulzar
Italiano
addolcire
Tedesco
süßen.
indruchíre , vrb: indruciri,
indulchire,
indurchire Definizione
fàere druche, prus druche, fintzes in cobertantza
Sinonimi e contrari
addruchire,
addulcare,
immelai,
indrucai*,
melai
| ctr.
ammarigosae,
irranchidare
Frasi
cúmpida sas intragnas odiosas po indruchire dogni ranchizore! ◊ su coru de s'ómini indrucit s'araxi de custu trumbullu
Traduzioni
Francese
sucrer
Inglese
to sweeten
Spagnolo
endulzar
Italiano
addolcire
Tedesco
süßen.
inducàre , vrb Sinonimi e contrari
acreantziare,
addestrare,
ammaistrae,
annestrare,
incalchetare
Frasi
issu fit istau inducau dae minore a sa cultura de sa gherra ◊ babbu mi at inducadu e ammaniadu pro sa vida
Traduzioni
Francese
inculquer
Inglese
to instil
Spagnolo
inculcar
Italiano
inculcare
Tedesco
einprägen.
indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli,
indúlliri,
indúxiri,
undúxiri Definizione
indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu
Sinonimi e contrari
abasciai,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
indrúchere,
indrughire,
indugi,
muciare
/
conchinare,
cumbínchere,
tzèdere
Modi di dire
csn:
i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas
Frasi
is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri
2.
mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista!
Etimo
ltn.
indulgere (indulgeo)
Traduzioni
Francese
fléchir,
céder
Inglese
to give in (way),
to flex
Spagnolo
doblar,
ceder
Italiano
flèttere,
cèdere
Tedesco
biegen,
sich ergeben.
induràe , vrb: indurai 1,
indurare,
indurari Definizione
fàere prus tostau, duru (indurari fintzes ponendho orrobba de rinfortzu in is oros)
Sinonimi e contrari
indolari,
indurèssiri,
intostai
/
orire,
orivetai,
orizare,
orulare 1
| ctr.
ammodhiae
2.
su bestiri est cun s'uru indurau a folludu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
durcir
Inglese
to harden
Spagnolo
endurecer
Italiano
indurire
Tedesco
verhärten.
industriàre , vrb Definizione
passare s'indústria a su cuadhu, a un'animale
Sinonimi e contrari
istrigliai
Traduzioni
Francese
étriller
Inglese
to curry
Spagnolo
almohazar
Italiano
strigliare
Tedesco
striegeln.
infachilàre , vrb: infacilai,
infacilare Definizione
pònnere su fachile, sa faciola; pònnere calecuna cosa a cuare sa cara
Sinonimi e contrari
acapuciai,
acubudhare,
acuguciai,
acugudhai,
fachilare,
incugudhai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir des œillères (fig.)
Inglese
to put blinkers
Spagnolo
poner anteojera
Italiano
méttere il paraòcchi
Tedesco
Scheuklappen aufsetzen.
infaltzàre , vrb Definizione
coment'e bogare in falsu o fàere falsu, nau in su sensu de bènnere mancu a unu giuramentu, a su foedhu
Sinonimi e contrari
afalsare,
disfrassai,
traíchere
Traduzioni
Francese
fausser,
déformer
Inglese
to distort
Spagnolo
faltar
Italiano
falsare
Tedesco
verfälschen.
infarraciài, infarratzài , vrb: infarrutzae,
infarrutzari,
infarrussai Definizione
nau de sa linna bècia, agiummai coment'e fàere o essire a farra, guasta, totu istampada; foedhandho de fruta chistia, tzucorare a sola
Sinonimi e contrari
afarratzai,
afarrixedhai,
afarruciare,
irfarinare,
pipionire
Frasi
est fatu de linna bècia chi no infarratzat ◊ crepau siat, che doga infarraciara!
2.
sa figu sicà si papat candu est bene infarrutzà
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm-eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
infeíre , vrb Definizione
fàere feu, légiu
Sinonimi e contrari
afeai,
illegiri,
illegiare,
sbisuriai
| ctr.
imbellichinare,
imbellire
Frasi
in sa tana fiama tremulante t'infeit sa figura cadavérica (P.Casu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enlaidir
Inglese
to make ugly
Spagnolo
afear
Italiano
imbruttire
Tedesco
häßlich machen.
infelài , vrb Definizione
pigare o giare fele, arrennegu meda, tzacu
Sinonimi e contrari
abbetiae,
acroconai,
afelonare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
imbirdinare,
inchietae,
infelonae,
infelonire,
inferronai,
renignai
| ctr.
allegrare,
prexai
Frasi
seis narendindi, de tontesas, po mi acabbai de infelai, oi!…◊ a chini no faint infelai, pigadas a mandronia!… ◊ infelendi po is fillus seu, ca funt dimónius!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to get angry
Spagnolo
irritarse,
enfadarse
Italiano
adirarsi
Tedesco
sich ärgern.
infelloníri , vrb rfl: infelonire Definizione
pigare fele, arrennegu meda, a s'airada, su si fàere a una píbera de s'arrennegu
Sinonimi e contrari
afelonare,
imbirdinare,
infelai,
infellonai,
trenesci
Frasi
si fuant infellonius ancora de prus e dhus boliant cundennai a morti ◊ s'infeloniat e sa mente sua no ischiat decídere su comente ◊ abarrit calmu ca no serbit chi s'infelonit!
Traduzioni
Francese
devenir furieux
Inglese
to become furious
Spagnolo
enfurecerse
Italiano
inviperirsi
Tedesco
sich erbosen.
infendiài , vrb: infindhiare,
infindhigare,
isfindhigare,
sfendiai Definizione
nau de sa fémina, naschire su fedu nou
Sinonimi e contrari
iglierare,
insinnigare,
iscendiai,
palturire,
springiai
| ctr.
imprignare
Frasi
chi impríngias ge as a infendiai!
Etimo
ltn.
*exfendicare
Traduzioni
Francese
accoucher
Inglese
to be delivered of
Spagnolo
parir,
alumbrar
Italiano
partorire
Tedesco
gebären.
infèrrere, infèrri , vrb: infèrriri,
insèrrere Definizione
imbàtere, lòmpere o andhare a calecunu logu (e si podet nàrrere fintzes de tempus), essire de sa làcana e intrare in àteros terrenos; foedhandho de matas, pònnere is ifertas in is truncos immuciurraos po fàere matedu méngius, o, foedhandho de meighinas, giare o fàere su vacinu po no pigare una maladia / pps. infertu / maneras de infèrriri una mata: a ogu, a cambu intr'e su croxu e su truncu, a pértia in su truncu isperrau
Sinonimi e contrari
afèrrere,
imbàtere
/
atumbae
/
iferchire,
ifèrrere,
incirai
/
aciúgnere
Frasi
ch'est infertu in Gavoi a si comporare brocas ◊ custa borta parit ca nci dha inferrit: est sa de tres bortas chi donat s'esami! ◊ tuviduvi c'est infertu a incudheni ◊ l'at infertu un'istocada a petorras ◊ aundi nc'inferrit custu camminu? ◊ candu un'abi nc'inferit in logu chi dhoi at frori bandat a su casidhu e avisat is àteras ◊ apo infertu sos murros a su muru!◊ sa pompa inferrit s'àcua atesu, si dhui at pressioni ◊ chini no tenit funtana si depit inferri a un'àtera domu po s'àcua
2.
nci at a inferri apustis de s'arragorta a torrai a acorrai su cuntzillu comunali ◊ a passai su cumbidu nci at a inferri a cras a merí
3.
cussa mata de pirastu est chena de inferri ◊ is pillonàcius dhus inferint
4.
si podet insèrrere una murga de orrobba a sa fardeta
Etimo
ltn.
inferre
Traduzioni
Francese
joindre,
greffer
Inglese
to reach,
to graft
Spagnolo
llegar,
injertar
Italiano
giùngere,
innestare
Tedesco
ankommen,
veredeln.
infertzíre 1 , vrb: isfertzire Definizione
pònnere su prenimentu a unos cantu papares
Sinonimi e contrari
fartziri,
impreni
Etimo
itl.
infarcire
Traduzioni
Francese
farcir
Inglese
to stuff
Spagnolo
rellenar,
embutir
Italiano
farcire
Tedesco
füllen.
infestàre , vrb Definizione
giare infestu, fàere istrobbu
Sinonimi e contrari
agiorridare,
ammaciocai,
annischissai,
ifadare,
ifastizire,
malifestai,
strobbai,
suberiare
Frasi
baediche dae cue, chi mi ses infestendhe!
Etimo
ltn.
infestare
Traduzioni
Francese
déranger
Inglese
to bother
Spagnolo
importunar
Italiano
importunare
Tedesco
belästigen.
infilipàre , vrb Definizione
pigare a unu de mala manera, foedhare o pigare sa gente a foedhos malos, ponendhodha a brigare
Sinonimi e contrari
afierare
Frasi
custas ciàciaras infilipant sas discórdias e sos ódios tra famíllias
Traduzioni
Francese
s'acharner,
fomenter
Inglese
to act cruelly,
to foment
Spagnolo
encarnizarse,
provocar
Italiano
infierire,
fomentare
Tedesco
wüten,
anfeuern.
infinigàe, infinigài, infinigàre , vrb Definizione
fàere prus fine, torrare o menguare sa grussària de sa cosa, ma fintzes is capacidades de sa carena, de sa persona
Sinonimi e contrari
afinai,
afinicare,
assilingare,
assutighilare,
conciumire,
fragiare,
ifiniare,
insutiligai,
irrussare,
isgumentare
| ctr.
ingrussai
2.
at a bivi turmentau de su surrúngiu fintzas chi at a mòrriri infinigau ◊ portu is manus infinigadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réduire,
user
Inglese
to thin,
to wear out
Spagnolo
adelgazar
Italiano
assottigliare,
logorare
Tedesco
feiner machen,
verbrauchen.
infiochitàre , vrb: inflochitai,
infrochetari,
infrochitai Definizione
pònnere frocos, fàere bella una cosa ponendhodhi frocos
Sinonimi e contrari
aflochitai,
afrochedhare
Traduzioni
Francese
enrubanner
Inglese
to tassel
Spagnolo
adornar con lazos
Italiano
infioccare
Tedesco
mit Bändern schmücken.