ingaliàre , vrb Sinonimi e contrari
abbumbare,
acirrai,
bufae,
ingúllere trincai
Traduzioni
Francese
avaler d'un trait
Inglese
to gulp down
Spagnolo
tragar
Italiano
tracannare
Tedesco
hinuntergießen.
inganàre , vrb: inganiare Definizione
batire sa gana, pònnere gana, disígiu
Sinonimi e contrari
inganasare,
inganatzire,
inganie,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to tempt
Spagnolo
dar ganas
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
ingangulissài , vrb: ingangulitzae,
ingrangullitzai,
ingrunguitzai,
ingrungullitzai Definizione
batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbozare,
arrengolitzai,
imbozare,
imbozitare,
imbrebigliare,
inganatzire,
ingolosinare,
ingrangugliare,
ingrillietare,
ingringhillitai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner envie
Inglese
to tempt
Spagnolo
meter ganas,
animar
Italiano
invogliare
Tedesco
anregen.
ingannài , vrb: ingannare,
inganniare Definizione
pigare a ingannu, cun ingannia, faendho a crèdere una cosa po un'àtera; rfl. fadhire, ibballiare
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbuvonare,
arrebbusai,
caramboliai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
furcare 1,
imbaucare,
imbelecare,
imbusterai,
imbuvonare,
impastociare,
improsae,
ingannisciare,
istusciare,
scafai,
trampai,
transare
Modi di dire
csn:
i. una fémina = ingraidare e lassare sa fémina chentza isposada, impringiai una fémina e istorraisí; i. unu giuramentu = afartzare, zurare una cosa e fàgherendhe un'àtera
Frasi
bido su frade ch'ingannat su frade, fide vera no pràticat niunu (S.Paulesu)◊ onzunu, mancari inganniendhe, chircaiat de si leare sa parte manna ◊ malaritus siais, óminis cantus seis… sa fémina ingannais sa mirara chi feis!
2.
e si deo t'inganno, gioja mia, in s'ora chi lu giuro mortu sia! ◊ la depet àere ingannada unu furisteri, ca zente nostra candho fachet cussu passu bi abbarrat in mesu pro sèmpere ◊ apoi de tres annus isposus a claru de no m'ingannai dh'iast giurau! (Lai)◊ chi unu ingannat sa pitzoca no bandhat mai bene in su mundhu!
3.
unu giuramentu pigau no si podit ingannai!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tromper
Inglese
to swindle
Spagnolo
engañar
Italiano
ingannare,
sedurre
Tedesco
täuschen,
verführen.
ingargàre , vrb Definizione
betare ingargos, tzérrios
Sinonimi e contrari
abberriare,
abbochinare,
abboigare,
aboriai,
atzerriai,
berchidai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier
Inglese
to shout
Spagnolo
gritar
Italiano
urlare
Tedesco
schreien.
ingastài , vrb Definizione
fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant)
Sinonimi e contrari
galtare,
ispèndhere
| ctr.
balanzare,
gadangiai
Frasi
nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!…
Cognomi e Proverbi
prb:
fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépenser
Inglese
to spend,
to put in a good word
Spagnolo
gastar
Italiano
spèndere
Tedesco
ausgeben.
ingendrài , vrb: ingendrare,
inzendrare Definizione
giare princípiu a sa vida biológica, nau mescamente de s'ou, de sa céllula fémina chi intrandho apare cun sa céllula mascu cumènciat sa vida de su fedu nou chi si format; nau de css. cosa, pentzare, immaginare, fàere naschire, cumenciare calecuna cosa noa
Sinonimi e contrari
ingenerai
/
clocire,
grogonire
/
penciai,
immaginai
Frasi
pabilu no s'iscriet chena pinna, no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna (Còntene)◊ su pudhighinu est inzendradu candho sa pudha at crochidu s'ou ◊ Nostra Segnora est ingendrada sentza pecadu ◊ sa Vírgini at meréssiu de ingendrai a Gesugristu in is intragnas suas
2.
sas limbas sunt inzendradas dae su coro de sa zente (C.Puddu)◊ sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores e inzendrant peràulas
Etimo
spn.
engendrar
Traduzioni
Francese
concevoir,
engendrer
Inglese
to beget,
to conceive
Spagnolo
concebir
Italiano
concepire,
generare
Tedesco
empfangen,
zeugen,
hervorbringen.
ingenerài , vrb: ingennerai,
inzenerare,
inzennerare Definizione
giare o cumenciare sa vida a un'èssere nou, fàere su fedu, fàere naschire (nau fintzes de un'efetu, unu fàere, unu cumportamentu)
Sinonimi e contrari
ingendrai
Frasi
no timas de ti cojai cun Maria, s'isposa tua, poita su chi est ingenerau in issa benit de s'Ispíridu Santu (Ev)◊ sos isposos inzènerant sa vida ◊ mammas biatzas ant a ingennerai beranus cumprius ◊ Cristos si est inzeneradu in su sinu de Maria ◊ apenas inzenneradu in s'intragna, mamma tua curriat pro ti abbèrrere sos àidos de sa vida ◊ sos fizos chi ant ingeneradu giughent sàmbene malu intro de sas venas
2.
totu custu malu fàiri si fiat ingenerau po curpa sua
3.
sa mama chi dh'at ingenerau, chi dh'agatu!…◊ su santu chi dh'at ingenerau!…
Traduzioni
Francese
engendrer,
procréer
Inglese
to procreate
Spagnolo
engendrar
Italiano
generare,
procreare
Tedesco
zeugen.
ingeniài , vrb: ingeniare,
ingignai,
inginnai,
inginniai,
inzeniare Definizione
andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa
Sinonimi e contrari
geniare
/
abbirtiai,
arragnare,
imbentai,
indeletare,
inteltiare
/
cuncodrai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
indeosare
Frasi
a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau)
2.
at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!…
3.
mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu
4.
tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura)
Cognomi e Proverbi
prb:
chie no s'inzéniat no campat
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
plaire,
faire un peu de tout,
s'arranger
Inglese
to try hard,
to go down well
Spagnolo
caer bien,
ingeniárse
Italiano
andare a gènio,
ingegnarsi,
industriarsi
Tedesco
gefallen,
sich bemühen.
ingenugài, ingenuglàre, ingenugràe, ingenugrài, ingenungài , vrb rfl: ingianungai,
ingionigai,
ingionugai,
inginugai,
ingiunigare,
inzenugiare,
inzenujare,
inzinugrare,
inzunigrare Definizione
indrúchere is cambas ponendho is benugos in terra (o in àtera cosa bàscia)/ a sa inginugara = imbrenugados
Sinonimi e contrari
gianungai,
imbannugai,
imbenuciare,
indenugiare,
ingrenucare
Frasi
bidet sa poténtzia de su Segnore e s'inzenujat dimandhendhe perdonu ◊ s'inzenúgiant a gridos inue sunt sos fossos a piànghere sos ossos consumidos ◊ si sunt ingiunigados totu ◊ totus is mannus si funt a tui ingionugaus, santu poberitu!(M.Atzori)◊ ingionigadí a pregai!◊ cust'omixedhu no si fiat postu impari cun is àteras autoridadis, ma si fiat ingenungau adoru de su paoi (G.P.Salaris)◊ a Tie m'inzinugro, Deus meu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'agenouiller
Inglese
to kneel
Spagnolo
arrodillarse
Italiano
inginocchiarsi
Tedesco
niederknien.
ingertài , vrb: ingestare,
ineltare,
insertai 1,
intretzai,
intretzare,
intzeltare,
intzertai,
intzertare,
intzetai,
inzertare Definizione
nàrrere su giustu, sa cosa comente est, ma faendho a pentzamentu, chentza ndhe ischire; fàere bene una cosa fintzes chentza ndh'èssere seguros, fàere a corpu malu feri ’ene
Sinonimi e contrari
addeinare,
atzertai,
deinare,
inciviri,
indeinare,
intzichire,
intzocai,
istifinzare
| ctr.
fadhie,
ibbagliare
Frasi
intretza a chi apu biu! ◊ donnamanna mia at nadu chi cussa majarza intzerteit sempre totu ◊ dèu puru nd'intzertu e nd'isbàgliu, ma nc'est chini no nd'intzertat una! (G.Moi)◊ candho m'infundhent su nare ingesto onzi cosa
2.
si est postu a fai cumérciu ma no nd'insertat una ◊ gei dh'as intretzada sa dí de mi portai a mari, fillu miu!…◊ si no ingertas su forru, su pani no essit cotu bèni ◊ chi abarràt in domu iat a èssi cosa prus intzertada!◊ nos est essidu bene su pane, l'amus intzeltadu!
3.
iat tirau su martedhu a su grillu: forsis creiat de no dhu ingòlliri, ma po disgràtzia dh'iat intzertau a conca
Etimo
ctl.
encertar
Traduzioni
Francese
deviner
Inglese
to guess
Spagnolo
adivinar,
acertar
Italiano
indovinare,
azzeccare
Tedesco
erraten,
raten.
inghetàre , vrb Definizione
fàere ingheta, freadura, cumenciare a consumare, a iscorgiolare sa carre o àteru (candho custu si faet a cropu si narat betare, es. a sa ruta si che at betadu sos benugros = si at iscorzoladu sos benugros)
Sinonimi e contrari
friai,
piticare,
tocare
Frasi
sos sórighes ant inghetadu su casu ◊ sas iscarpas mi ant inghetadu ◊ sa sedha at inghetadu su cadhu ◊ sos armigodhos mi ant inghetadu sas palas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entamer,
corroder,
ronger
Inglese
to corrode
Spagnolo
corroer
Italiano
intaccare,
corródere
Tedesco
angreifen.
inghijàre , vrb: inghisai,
inghisare,
inghisciai Definizione
fàere o pònnere su ghisu
Sinonimi e contrari
inghisire,
inzessare
Frasi
s'isfortunadu santu Simone (ch'in cussa ocasione fit ebbia pro l'inghisare a nou in sagristia) si tupat sas orijas cun lestresa (P.Mossa)
Etimo
ctl.
enguixar
Traduzioni
Francese
plâtrer
Inglese
to plaster
Spagnolo
enyesar,
escayolar
Italiano
ingessare
Tedesco
eingipsen.
inghiràre , vrb: inghiriare,
ingiriai,
irghiriare Definizione
pònnere in mesu una cosa o a unu (fintzes po dhu cassare, po dhu bínchere de ccn. manera) o istare a inghíriu, passare a inghíriu; fàere su giru, passare de un'àtera parte po lòmpere a unu tretu, a unu logu; abbarrare andhandho e torrandho, in giru, po bíere, o fintzes perdendho tempus
Sinonimi e contrari
acircai,
afurriare,
arrodeare,
incircai,
mobietai,
vorriare,
zirare
/
aggrucare,
atraessare,
inghiriotare
Frasi
falat sa néula de sa sorte inghirandhe sas élighes ◊ sa tràbila de s'impinnu l'at fata inghiriare a intundhu de sa créjia ◊ burrincu est abbituau a ingiriai in sa mola ◊ si ant inghiradu a nois in mesu ◊ sa famíllia s'inghiriabat su focu ◊ los at inghiriados su fogu, azummai che los aiat brusiados in mesu ◊ si l'ant inghiriadu fintzas chi che l'ant cumbintu ◊ fit fachendhe carchi zestru chin sas manos irghiriandhe a fúrriu de su fochile ◊ sos carabbineris l'ant inghiriadu e tentu ◊ soe afrebbada: mi depet èssere inghiriandhe s'ifruéntzia!◊ a s'impudhile nos fit inghiriandhe su sonnu
2.
bae e inghíria ca inoghe no faghet a colare! ◊ sa carrela fit irfossada, no faghiat a colare e semus inghiriados de s'àtera bandha
3.
in su monte ant cumintzau a inghiriare pro godire s'àghera frisca ◊ a su síndhigu li ant fatu inghiriare totu s'iscola noa ◊ su logu inghiriadilu totu a bídere si est bonu d'erba! ◊ ite ses inghiriendhe ancora inoghe e no andhas a su cumandhu?! ◊ bi lis namus e mutu: abbite istamus inghiriendhe?!
4.
gei ndi at a portai de àngius ingiriaus, cussu, candu at a morri!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entourer,
faire le tour
Inglese
to surround,
to trick,
to do one's rounds,
to search
Spagnolo
rodear
Italiano
circondare,
attorniare,
contornare,
circüire,
fare il giro,
perlustrare
Tedesco
umgeben,
umringen,
umgarnen,
umlaufen,
absuchen.
inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definizione
betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu
Sinonimi e contrari
afufai,
apresai,
arpiai,
arrapagnare,
arrapare 2,
aungrare,
craspuare,
furai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saisir avec les griffes,
agripper (fig.)
Inglese
to claw
Spagnolo
agarrar
Italiano
artigliare
Tedesco
mit den Klauen packen.
inghitzài, inghitzàre , vrb Definizione
fàere is primas cosas de una faina, passare su primu tempus de una sumana (manna o pitica), is primas dies de unu tempus; tocare, cumenciare calecuna cosa de papare o de bufare / pei inghitzau = pitigadu
Sinonimi e contrari
atelare,
comentzari,
coviare 1,
isprimitziai
| ctr.
acabbae
Frasi
su soli inghitzat a indorai is trigus ◊ apu inghitzau a solu cantendu sa stória nosta (F.Madau)◊ pustis de cancun'annu ant inghitzau a nai ca is fàbbricas no rendint e dhas torrant a serrai ◊ immoi inghitzat sa cumunioni ◊ torreit a inghitzare nèndhemi chi cussu fit su mezus chi teniat (N.Falconi)
2.
eus inghitzau su sartitzu nou
3.
seu andada assumancu in binti domus e portu totu is peis inghitzaus!
Etimo
ltn.
initiare + ghetare
Traduzioni
Francese
commencer
Inglese
to begin
Spagnolo
empezar,
comenzar
Italiano
incominciare,
iniziare
Tedesco
anfangen,
beginnen.
ingiabbulàre , vrb Definizione
fichire o pònnere aintru, in galera
Sinonimi e contrari
imprasonai,
ingalerare,
ingribbiai
| ctr.
bocare
Frasi
ingiabbulare a unu in presone
Traduzioni
Francese
fourrer qqn. en prison
Inglese
to send to prison
Spagnolo
apresar
Italiano
ficcare in galèra
Tedesco
ins Gefängnis werfen.
ingiarràe, ingiarrài, ingiarràre , vrb: inzarare Definizione
betare sa giarra in istradas, camminos o àteru po aparigiare is fossos, po mantènnere su fundhu tentu contu
2.
is arrodas arressartiànt in s'istradoni ingiarrau ◊ iant fatu unu biaxi longu, casi totu sa dì a carreta a lòscia in s'istradoni ingiarrau ◊ babbu bonu: a su fizu li at lassadu totu sos caminos inzarados!
Traduzioni
Francese
empierrer,
gravillonner
Inglese
to gravel
Spagnolo
poner grava
Italiano
inghiaiare
Tedesco
beschottern.
ingiobàre , vrb Definizione
fàere a giobu, a lobu, a nodu, acapiandho
Sinonimi e contrari
annoai
| ctr.
isòlbere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nouer
Inglese
to knot
Spagnolo
anudar
Italiano
annodare
Tedesco
verknoten.
ingiogaciài , vrb: ingiogassai,
ingiogatzai,
ingiogatzare Definizione
su si apedhiare a su giogu, istare sèmpere a giogu
Sinonimi e contrari
abbrengulare,
agiogatzare,
agiogulare,
ciogare,
giochitare,
imbalai,
ingiochetare
Traduzioni
Francese
amuser,
divertir
Inglese
to amuse
Spagnolo
jugar
Italiano
trastullare
Tedesco
tändeln.