inguarnitzàre , vrb Definizione
pònnere (retratu, fotografia, pintura e gai) cun sa cornice totu a inghíriu
Sinonimi e contrari
incornissare
Frasi
ant detzisu de inguarnitzare sa lítera e de ndhe fàghere unu bellu cuadru
Traduzioni
Francese
encadrer
Inglese
to enframe
Spagnolo
enmarcar
Italiano
incorniciare
Tedesco
einrahmen.
ingudrài , vrb: ingurdae,
ingurdai,
ingurdare,
ingurrai Definizione
essire o fàere ingudru, pagu segante, nau de s'atza de un'aina mescamente a fortza de dh'impreare
Sinonimi e contrari
angudrai,
auldare,
intusciai,
irburdare,
irdassai,
irgurdare,
irmarrare,
sgurdai
| ctr.
arrodai 1,
immolare
Frasi
arriscu de m'ingudrai s'arrasoja
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
émousser
Inglese
to blunt
Spagnolo
embotar
Italiano
ottùndere
Tedesco
abstumpfen.
ingúllere, ingúlli , vrb Definizione
fàere calare a s’istògomo su chi si papat o si bufat, fintzes suspire comente faet sa terra (e no solu a suspidura, ma deosi si narat de su terrenu) o àteru materiale chi podet suspire s’abba o àteru deasi; nau in cobertantza, iscumpàrrere, crèdere cun facilidade fàulas puru / pps. ingúrtiu, ingultu
Sinonimi e contrari
ingollire 1,
ingurti
/
crèdere
Frasi
su sàmbene de su mortu si che l'at ingultu sa banchina, in s'istrada ◊ mancari giutas búturu de oca, bae chi de cust'ossu no ndhe ingulles!
Etimo
ctl., spn.
engolir
Traduzioni
Francese
avaler
Inglese
to swallow
Spagnolo
engullir,
tragar
Italiano
ingoiare
Tedesco
verschlucken.
ingúrtere, ingúrti , vrb: ingúrtiri Definizione
fàere calare a s’istògomo su chi si papat o si bufat, suspire comente faet sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, fintzes padire calecuna cosa chi no praghet, crèdere calecuna fàula
Sinonimi e contrari
ingollire 1,
ingúllere,
traghire
/
aciupae
/
manigare
/
baliare
/
crèdere
2.
gei si dhu at a prandi su bídhiu, tanti gei no ingurtit!…
3.
no nci dhu podit ingurti ca Pinúcia dhi at postu cuadhu in faci a sa filla!
Etimo
ltn.
ingluttire
Traduzioni
Francese
avaler
Inglese
to gulp down
Spagnolo
tragar
Italiano
inghiottire
Tedesco
verschlucken.
ingustài, ingustàre , vrb Definizione
pigare gustu a calecuna cosa e pigare o pònnere s’abbitúdine a dha fàere
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare
/
allicare,
allichionare,
ingolumare
| ctr.
irbitzare
Frasi
a pipiu no ingustis e a béciu no disgustis! ◊ imbeces de m'ingustare a sos carignos, como fipo istétiu nessi vivu e forte! ◊ po ingustare sos pitzinnos bis imparat a fàere benas e pipiolos, a dhos sonare e a cantare
2.
unu matzone fit ingustadu a su pudharzu e che furaiat sas menzus pudhichinas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accoutumer
Inglese
to inure
Spagnolo
habituar
Italiano
assuefare
Tedesco
gewöhnen.
inlitzài , vrb Definizione
pònnere o intrare s'ordiu in is litzas
Traduzioni
Francese
faire passer à travers les lisses (le fil)
Inglese
to heddle
Spagnolo
enlizar
Italiano
allicciare
Tedesco
einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).
inlutài, inlutàre , vrb rfl Definizione
pònnere su dolu, bestire a dolu, po unu mortu
Sinonimi e contrari
allutare,
lutare 2
| ctr.
slutai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre le deuil
Inglese
to go into mourning
Spagnolo
enlutar
Italiano
méttere,
portare il lutto
Tedesco
Trauer tragen.
innadiài , vrb: innadicare,
innadigare,
irnadicare Definizione
pigare a isculivitas, a innadiadas, iscúdere cun sa manu a nàdigas
Sinonimi e contrari
annadiai,
aculaciai
Frasi
candho su pipiu naschiat l'innadighiant chi bidiant ca no respiriat, po dhu fae prànghede
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner une fessée
Inglese
to spank
Spagnolo
pegar en el culo
Italiano
sculacciare
Tedesco
den Hintern versohlen.
innaigài , vrb: innaigare Definizione
indrúchere o abbasciare is naes càrrigas de una mata, tròchere o andhare de un’ala a s’àtera che is naes de is matas
Sinonimi e contrari
allancare,
annaigare,
bantzicare,
iscotzinare,
iscutuai,
saidare,
stontonai,
tambulare,
tòmbere
Frasi
innàigat una mata de pira pro ndhe betare a terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
secouer,
chanceler
Inglese
to shake,
to stagger
Spagnolo
contonear
Italiano
scuòtere,
barcollare
Tedesco
schütteln,
schwanken.
innerbiàre, innerjàre , vrb: innerviare,
irnerbiare,
isnerviare Definizione
acropare, iscúdere cun nérbiu; fintzes istirare a tropu, segare unu nérbiu / i. unu boe = isarchilare
Sinonimi e contrari
aciotai,
aciotarai,
afrustai,
irbrunchiare,
passillai
Frasi
apo innerjadu sa lampizada de sa prepoténtzia a s'iscórria de s'issocadore
2.
leendhe sa pedhitza peri sos oros, s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre avec un nerf de bœuf
Inglese
to flog
Spagnolo
azotar
Italiano
nerbare
Tedesco
auspeitschen.
innetàre , vrb: innetiare Definizione
fàere netu, límpiu, bogare o pigare s'àliga o àteru de diferente de mesu de is cosas (es. corgiolu); fàere o essire límpiu: nau de s’aera ammontada, su s'istesiare de is nues lassandho s'aera límpia / i. sa patata = ispilloncai, iscroxolai sa patata
Sinonimi e contrari
allichidie,
allimpiare,
illichidire,
mundhare,
netare,
pulire,
iserrinire
/
iscorgiolare,
ispigiolare
| ctr.
imbrutai,
intruai
Frasi
sunt andhaos a innetare su matímene ◊ vàtiche sas lametas pro innetare su porcu usciau! ◊ a nos innetare no tet bastare s'abba de su mare ◊ su massaju innétiat sos trigos, chi no bi crescat àtera erba in mesu ◊ Fulana est impreada pro innetare sas iscolas ◊ so innetiendhe patata a fríere ◊ inneta sa ficumorisca!
2.
s'aera che at innetiadu ◊ s'abba de sa funtana l'ant morigada: cheret lassada pasare pro innetiare
Traduzioni
Francese
nettoyer,
peler,
éplucher,
sarcler
Inglese
to clean,
to peel
Spagnolo
limpiar
Italiano
nettare,
pelare,
mondare,
ripulire
Tedesco
reinigen,
schälen.
innicràre , vrb: inniglare,
innigrae,
innigrare,
innilgare Definizione
fàere sa boghe de su cuadhu
Sinonimi e contrari
allirgai 1,
anniciare,
anninnijare,
annirghiai,
garrizare,
giarraspidare,
innigridare,
zarridare
Frasi
su cadhitu est innicrendhe
Etimo
ltn.
*hinnic(u)lare
Traduzioni
Francese
hennir
Inglese
to whinny
Spagnolo
relinchar
Italiano
nitrire
Tedesco
wiehern.
innidigàre , vrb Definizione
fàere essire o bogare de su niu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chasser,
prendre du nid
Inglese
to drive out
Spagnolo
expulsar,
desanidar
Italiano
scacciare,
tògliere dal nido
Tedesco
aus dem Nest heraustreiben.
inniedhigài , vrb: inniedhigare,
inniedhigari,
innighedhare,
innighedhicare Definizione
fàere o essire niedhu; nau de frutuàrios, còere; fintzes annuare
Sinonimi e contrari
afumai,
anniedhigai,
inniedhighedhai
/
acotilai,
recòghere
/
imbarzare
Frasi
como sos sartos sunt innighedhicaos dae sos focos ◊ est unu fumentu chi innighedhat totu ◊ su fumu de arrebbassa inniédhigat su muru ◊ su podhini de sa ziminera inniédhigat totu
2.
a ora de soli ponidí una cosa in conca po no t'inniedhigai! ◊ custu soli mi acuitat a inniedhigai ◊ s'inniédhigat s'àxina, sa figu, si funt de calidadi
3.
s'ària est torrendisí a inniedhigai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir
Inglese
to blacken
Spagnolo
ennegrecer
Italiano
annerire
Tedesco
schwärzen.
inniscíre , vrb: innisie,
innisire,
innixire Definizione
sonare su nasu po ndhe bogare su mucu
Sinonimi e contrari
ischisciare,
ischiscire,
mucai,
nesire,
sinire
Frasi
innisíresi, nisire su mucu ◊ s'innisiant in su manigotu! ◊ est a istúrridos e innisíndhero
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se moucher
Inglese
to blow one's nose
Spagnolo
sonarse
Italiano
soffiarsi il naso
Tedesco
sich die Nase putzen.
innodidàre, innoditàre , vrb Definizione
distínghere de is àteros, su si pònnere a notu, fàere a bíere
Sinonimi e contrari
annoditare
Frasi
su colore de s'istula s'innoditaiat in mesu de sas àrbures
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se distinguer
Inglese
to stand out
Spagnolo
sobresalir
Italiano
distìnguersi,
spiccare
Tedesco
sich unterscheiden,
hervorragen.
innoigài, innoigàre, innoigràre , vrb: innojare,
isnojare Definizione
bogare de pare duos arremos, duos ossos in s'annoigadórgiu
Sinonimi e contrari
bocare,
ilgiogare,
illogare,
irbesciai,
irbièscere,
irdroghillae,
isconzare,
isgioghedhare,
scadrogai,
sciadhie
Frasi
zughiat sos ossos isnojados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se déboîter,
se luxer
Inglese
to dislocate
Spagnolo
dislocar
Italiano
snodare,
slogare le òssa
Tedesco
gelenkig machen,
verrenken.
innoràre , vrb: innoriare Definizione
nàrrere male de unu ofendhendhodhu in s'onore
Sinonimi e contrari
allimbare,
disondrare,
foghigiai,
imposturai,
irfamiare,
tragagiai
/
afrentai,
disprejare,
ilbantare,
ilzenzare,
ispresciare,
menispresiare
| ctr.
abantai,
alabai
Frasi
cantu la vitupério e l'innoro! ◊ innoriades sos vetzos e a ogros cotos benides a lis pedire dinari!
2.
su girasole innóriat e de su sole est tandho chi si glóriat (A.Spano)
Traduzioni
Francese
déshonorer
Inglese
to dishonour
Spagnolo
difamar,
deshonrar
Italiano
disonorare,
diffamare
Tedesco
entehren,
verleumden.
innudàre , vrb: isnuare Definizione
bogare totu su bestimentu, fàere o lassare nudu a unu, leare s'ammontu o àteru chi serbit a carragiare; fintzes brivare de sa cosa, leare a unu su chi tenet, pèrdere totu o abbarrare cun tropu pagu
Sinonimi e contrari
nudai,
ispollincare
/
iscucuzare
| ctr.
bestire
Frasi
bos innudades e si bidides s'erighina non bos ndhe la catzedas a istratzadura ◊ a su malevadadu l’aiant assachiadu e inzurzadu, che l’aiant bogadu a fora dae sa sita e innudadu
2.
paja de pudhas aiant prenatu sa corte, carcarianne, chin sas alas innudatas che funnos ispozatos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dénuder
Inglese
to strip
Spagnolo
desnudar
Italiano
denudare
Tedesco
entblößen.
inrichíre , vrb: irrichire Definizione
fàere o essire erricu, crèschere s'errichesa, sa siendha, s'interessu; giare o aciúnghere valore meda
Sinonimi e contrari
arricai
| ctr.
impoberire
Frasi
su chi de s'onestade est veru amigu, mancari chi tribàgliet, no irrichit ◊ niune si est mai irrichidu dai su trabàgliu sou
2.
bos irricat de prendhas su diadema! ◊ sa poesia de sos mannos nostros est unu veru sidhadu chi no devimus fuliare ma impreare pro inrichire sa manera moderna de faedhare
Cognomi e Proverbi
prb:
chie cheret irrichire in d-un'annu morit in bator meses
Traduzioni
Francese
s'enrichir
Inglese
to get rich
Spagnolo
enriquecer
Italiano
arricchirsi
Tedesco
reich werden.