ingraníre, ingraníri , vrb Definizione
fàere su granu, mescamente nau in su sensu de dhu fàere bellu matucu, bonu / bae chi cussa no t'ingranit! = no as a biri mai cussa dí, cussu disígiu cumpriu
Sinonimi e contrari
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammadurae,
chibare,
integare
| ctr.
imbiciai
Frasi
su chivu est ingranindhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grener
Inglese
to seed
Spagnolo
granar
Italiano
granire
Tedesco
Körner ansetzen.
ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare,
ingratziai,
ingratziare Definizione
pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias
Sinonimi e contrari
avocai,
ingramesciare,
invocai
Frasi
tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gagner les bonnes grâces
Inglese
to get on the right side of
Spagnolo
ganarse,
cautivarse
Italiano
ingraziarsi
Tedesco
sich beliebt machen.
ingrassài, ingrassàre , vrb Definizione
pònnere lardu, ógiu (mescamente nau de is petzas, animales e gente); frigare o pònnere ógiu a ingranàgios, betare ladamíngiu a sa terra; in cobertantza, errichire
Sinonimi e contrari
ammeudhare,
irrassare,
saginai
/
úngere
/
alladamenae
| ctr.
illangiare,
irromasire,
isozare
Frasi
biu ca Gilda est prenixedha, sighendusí a ingrassai ◊ ingunis si papat bèni, issu s'est povintzas ingrassau ◊ ingrassamus su porcu pro lu fàchere a sartitza ◊ nc'est peri chini ingrassat papandu pagu!
3.
cumintzeit a sudhare chi su dinari non serviat a Santu Frantziscu ma pro ingrassare sas buxacas de compare retore
Cognomi e Proverbi
prb:
s’oglu de su mere ingrassat su cadhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engraisser
Inglese
to fatten
Spagnolo
engordar,
engrasar,
abonar
Italiano
ingrassare
Tedesco
mästen,
einfetten,
düngen.
ingrazàre , vrb Definizione
peorare su dolore, su dispraxere
Sinonimi e contrari
agghegiare,
incalèschere,
incancheriare,
incrudèschere,
intriscare
Frasi
ingrazare una ferida, una fruschedha
Traduzioni
Francese
exacerber
Inglese
to embitter,
to sharpen a pain
Spagnolo
exasperar
Italiano
inasprire
Tedesco
verschärfen.
ingregài , vrb: ingreghiai Definizione
coment'e pigare a trampa, a ingannia, cun calecuna cosa chi praghet, ma no sèmpere po su malu
Sinonimi e contrari
abbovai,
coluvronare,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingruguitzai,
piocai,
trampai
Frasi
mancai su cumbidu m'ingreghit, no potzu andai ◊ si dhu càstiat che ollu bessau in terra e poi si ponit a dhu ingreghiai e a dhu ingrillai ◊ funt fuedhus durcis chi ingréghiant e abberint s'enna de is sentidus a s'abetu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
allécher,
choyer
Inglese
to entice,
to fondle
Spagnolo
seducir
Italiano
allettare,
vezzeggiare
Tedesco
anlocken,
hätscheln.
ingribbiài , vrb Definizione
pònnere in gríbbia, in presone
Sinonimi e contrari
imprasonai,
ingalerare,
ingiabbulare
/
incabbiai
/
incassidhare
2.
coru ingribbiau chi sufris, poita no dh'acabbas, tui puru, e mi lassas drommí?! (E.Collu)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
encager
Inglese
to cage
Spagnolo
enjaular
Italiano
ingabbiare
Tedesco
in einen Käfig sperren.
ingrigliàre , vrb Definizione
abbiatzare, essire prus atzudos e inganios
Sinonimi e contrari
alleporedhare,
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrilliri
Frasi
a sa música allegra s'ingrígliant finas sos betzos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky
Spagnolo
engallar
Italiano
ringalluzzire
Tedesco
eitel werden.
ingriglionài, ingriglionàre , vrb Definizione
pònnere is grigliones, is ferros de arrestare a unu
Sinonimi e contrari
ammusare,
arrestai,
imbrillonai,
imbrucinitai
/
acapiae,
prèndhere
2.
nos ant ingriglionadu a sa solidade de un'andhira morta ◊ sa Sardigna est bivendu ingriglionada e torrada a tzaraca de is istràngius ◊ no est su mari ch'ingriglionat un'ispera!
Etimo
ctl.
engrillonar
Traduzioni
Francese
passer les menottes
Inglese
to handcuff
Spagnolo
esposar
Italiano
ammanettare
Tedesco
Handschellen anlegen.
ingrillài , vrb Definizione
pigare a unu a ingrillus, a frandhigos; in cobertantza, tzeurrare, bogare su cambu nou (nau de sèmene)
Sinonimi e contrari
abbrinzai,
ingregai
Frasi
si dhu càstiat che ollu bessau in terra e poi si ponit a dhu ingreghiai e a dhu ingrillai ◊ su tréulu m'ingrillat a sa passiéntzia…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
allécher,
choyer
Inglese
to allure,
to fondle
Spagnolo
seducir,
lisonjear
Italiano
allettare,
vezzeggiare
Tedesco
anlocken,
hätscheln.
ingrillíri , vrb Definizione
inganire, prus che àteru nau de mascu o ómine po bènnere gana de fémina; nau de sèmene, bogare su sirione, fàere sa tzeurra
Sinonimi e contrari
ingrigliare,
insuai
/
abbrabai,
abbrossare,
chimire,
inceurrare,
tidhire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
exciter
Inglese
to excite
Spagnolo
excitar
Italiano
eccitare
Tedesco
erregen.
ingrodhíre , vrb Definizione
fàere o essire coment'e unu margiane, de cumportamentos, essire trasseri, marfusu
Sinonimi e contrari
ammargianae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ruser
Inglese
to become wily
Spagnolo
hacerse astuto
Italiano
involpire
Tedesco
schlau wie ein Fuchs werden.
ingroedhàre , vrb Definizione
istare a irmasionu, su si dha pigare tropu abbellu faendho sa cosa, istare faendho e chentza fàere
Sinonimi e contrari
immajonare,
morighinare 1
Traduzioni
Francese
barguigner
Inglese
to waver,
to hesitate
Spagnolo
holgazanear
Italiano
cincischiare
Tedesco
trödeln,
zögern.
ingroghídu , pps, agt: ingroghiu Definizione
de ingroghire
Sinonimi e contrari
ingrogau
/
cdh. ingrughitu
Frasi
sas fozas si fint ingroghidas e bentu fritu torresit, astraore (P.Sulis)
2.
cuss'àrbure zughet petzi pagas fozas ingroghidas ◊ no mi lasses che una rosa dae su ramu distacada ingroghida e allizada a sas frinas tremulendhe! (P.Marteddu)◊ tia Cianedha giughiat sa tiazola bianca ingroghida ◊ iat allogau s'apuntu asuta de unu matzu de àturus fòglius de paperi ingroghiu
Traduzioni
Francese
jauni
Inglese
to yellow
Spagnolo
amarilleado
Italiano
ingiallito
Tedesco
vergilbt.
ingroghíe , vrb: ingroghire,
ingroghiri Definizione
fàere o essire grogo
Sinonimi e contrari
ingrogai,
ingroghinai
Frasi
su sole meda ingroghit sos letolos biancos ◊ sa fozosina si est ingroghia ◊ in s'atóngiu sa folla de is matas ingroghit e ndi arruit
Etimo
ctl.
engroguir
Traduzioni
Francese
jaunir
Inglese
to make yellow
Spagnolo
amarillear
Italiano
ingiallire
Tedesco
gelb färben,
vergilben.
ingropíre , vrb: ingrupire Definizione
artzare o fàere de codhos, coment'e po nàrrere chi de su chi at intesu, unu, o dhi ant pediu no ndh'ischit, no ndhe dh'importat
Sinonimi e contrari
incodhare,
ingrutzare,
ispallaritzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hausser les épaules
Inglese
to shrug one's shoulders
Spagnolo
encogerse de hombros
Italiano
far spallùcce
Tedesco
die Achseln zucken.
ingrujàre , vrb: ingruzare,
irrujare Definizione
callentare su ferru (o àteru metallu) a puntu de essire orrúbiu; nau de cosas de papare (frutos), essire orrúbios, cotos, lómpios
Sinonimi e contrari
abbrigai,
arrubiai,
arrubiscai,
arrujire,
cardiare,
cardigiai,
imbudhidai,
irrujire,
orruviare
| ctr.
ifridare
Frasi
sas ancas si li fint pinnigadas e allorumadas che duos ferros irrujados ◊ pro còghere su late in su maninzone, antigamente, ingruzaiant pedras biancas e che las betaiant a mesu
2.
sa cariasa est irrujendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer au rouge
Inglese
to make red-hot
Spagnolo
calentar al rojo
Italiano
arroventare
Tedesco
glühend machen.
ingrumài , vrb: ingrummai Definizione
pònnere sa crosta, sa grumma
Sinonimi e contrari
aggromare,
aggrostare,
aradhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entartrer,
incruster
Inglese
to encrust
Spagnolo
incrustar
Italiano
ingrommare,
incrostare
Tedesco
mit Weinstein bedecken,
sich verkrüsten.
ingrussài , vrb: ingrussare Definizione
essire o fàere prus grussu, crèschere de o sa grussària, nau fintzes de sa carena, de fémina príngia; nau de is errios, prènnere de abba candho calat a meda; a logos bolet nàrrere a ischedrare is muros / i. sa boxi = fàghere sa boghe russa, coment'e serragados
Sinonimi e contrari
introssai,
introssiri
| ctr.
ifiniare,
infinigae,
insutiligai
Frasi
e sighit a frocare: su nie est ingrussendhe! ◊ fint úrigas sas naes ingrussàndhesi in d-unu modu raru (C.Longu)◊ cumprendusí fiat issa: dhi cresciant is titas, s'ingrussànt is ancas (I.Lecca)
2.
is frúminis e is arrius si fiant ingrussaus bessendindi de is màrginis (S.A.Spano)
3.
su veterinàriu at iscartau sa corada ca portàt su figau ingrussau ◊ sos dotores no adiant mai vistu unu coro ingrussatu che a su suo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grossir,
fortifier
Inglese
to grow stronger
Spagnolo
engrosar
Italiano
ingrossare,
irrobustire
Tedesco
dick werden,
sich stärken.
ingruxàe, ingruxài , vrb Definizione
passare a istúturu una cosa cun àtera, pònnere o passare a grughe (fintzes a intessidura); arare a traessu, a istúturu de is surcos fatos in su brabatu; pònnere in sa grughe
Sinonimi e contrari
ruciare
/
inclavai
Frasi
si est sétziu e at ingruxau is bratzus ◊ ingruxai is cambas ◊ is cuadhus si funt firmaus abundi s'ingruxant is andaredhas ◊ is cranistajos ingruxant sa sarpa faendho cadinos
3.
mortu a perda o ingruxau totu est su própriu: bociu dh'ant!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
croiser,
couper
Inglese
to intersect
Spagnolo
cruzar
Italiano
incrociare,
intersecare
Tedesco
kreuzen,
sich kreuzen.
ingruxàre , vrb Definizione
abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu
Sinonimi e contrari
ancrucare,
dòrchere,
grunare,
grusare,
imbasciai,
incruai,
incrunai*,
ingrussiare
/
atuturae,
indortigare
Frasi
s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres
Traduzioni
Francese
s'incliner,
baisser,
se courber
Inglese
to bend down
Spagnolo
inclinarse
Italiano
inchinarsi,
piegarsi
Tedesco
sich neigen.