ingiomàre , vrb: inzamare,
inzomare Definizione
fàere sa madassa a lómboru; in cobertantza, cuncordare ccn. cosa (no sèmpere po su bonu)
Sinonimi e contrari
tròbere
/
ordimignare
/
imbuvonare
Modi di dire
csn:
andhare inzoma inzoma = andai a s'apràpidu; inzomare trampas = cuncordai ingannus
Frasi
onnamanna intraiat s'atzola in su chíndhalu e inzomaiat sos lórumos
2.
fint sas oras de cantare, de inzamare e tèssere tramas, bisos de amore! ◊ de istivinzos chie piús ndh'ischiat piús ndhe inzomaiat ◊ ant inzomadu totu cussu pro chi isse si cójuet sa mama in càmbiu de sa fiza ◊ mirade, no sunt fàulas ch'inzomo! ◊ su chíndhalu de sa presse est inzomendhe su filu a s'imbesse de custu vívere brivu de assussegu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pelotonner
Inglese
to wind up
Spagnolo
ovillar
Italiano
aggomitolare
Tedesco
aufwickeln.
ingiovanèssiri , vrb Definizione
torrare giòvonos, istare méngius de pàrrere prus giòvonos
Sinonimi e contrari
abbajanare,
apicinniri,
impisedhire,
impitzinnare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rajeunir
Inglese
to make young (again)
Spagnolo
rejuvenecer
Italiano
ringiovanire
Tedesco
jünger werden.
ingitài, ingitàre , vrb: intzitare,
inzitare Definizione
ammostare, fàere a bíere o a connòschere, imparare, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat
Sinonimi e contrari
addinnae,
assintzare,
indetare*
/
iscobiare
Frasi
sa pudha mia criat in sa de compare: candho la chirco mi che l'inzitant inie ◊ babbu mi at fatu de mastru, dispostu a m'inzitare donzi virtude ◊ sos mannos m'inziteint sas vias de leare ◊ azis bonas mamas chi bos inzitant su bonu caminu ◊ no l'inzites inue si agatat su sidhadu ca sinono bi andhat a si ndhe lu leare! ◊ sa tzente si fit pesata a tzocos de manu intzitanne e miranne sas duas friguras de s'àinu e de Paulinu ◊ sa limba italiana nosi dh'ant ingitada in iscola
Traduzioni
Francese
montrer
Inglese
to indicate,
to specify
Spagnolo
indicar
Italiano
indicare
Tedesco
zeigen.
ingiugliàre , vrb: ingiuliare,
ingiurzare,
ingiurxai,
intzugliare,
intzuliare,
inzulzare,
inzurjare,
inzurzare Definizione
nàrrere cosa coment'e giaendho una briga; fintzes pigare a befa, nàrrere cosas chi ofendhent, chi faent crepu, fele, tzacu; pònnere o nàrrere s'ingiúliu a unu coment'e númene a befa (o po àteru)
Sinonimi e contrari
argumentare
/
abbenzare,
aciociai,
ignuliare,
ilzenzare,
indulzare,
intzurtai,
isvenzare
/
allomingiai,
aparalumenare,
aproegliare,
imparanigiai
Frasi
a Cristos li ant porriu sa cannita ingiugliàndheli "Ecce Homo"◊ m'ingiurgiavat chi avio dolu de su mortore de frade meu ◊ si est arrabbiatu contr'a su babbu intzugliànneli chi no fit gai vetzu e chi potiat travagliare ◊ Mialinu a sos políticos sardos lis intzugliaiat de àere trascuratu sa campagna ◊ mi aiat intzugliatu chi Zacu istaiat chin mecus ca li fachia sos cómpitos
2.
sos pitzinnedhos l'inzurjaiant ridendhe e li dispiachiat meta ◊ bi ndh'at chi a sa sotzietate nostra l'inzurzat ◊ totus m'inzulzant sa povertade ◊ mi ant intzugliatu chi so burdu ◊ cussas contularzas sunt intzulienne a totus nenne fàulas!
3.
si funt ingiuliaos de pare a pare
Traduzioni
Francese
reprocher,
injurier,
insulter
Inglese
to upbraid,
to insult
Spagnolo
reprender,
insultar
Italiano
rimproverare,
ingiuriare,
insultare
Tedesco
vorwerfen,
beschimpfen.
ingobbedhàre , vrb Definizione
essire o fàere a gobba
Sinonimi e contrari
acocovedhae,
agionedhare,
agopedhae,
atzumburai,
inconcobare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se voûter
Inglese
to bend
Spagnolo
corcovar
Italiano
incurvire,
ingobbire
Tedesco
beugen,
buckelig werden.
ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definizione
arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai
Sinonimi e contrari
aciapai,
collire,
incolliare,
leare,
picare,
poltare
/
fèrrere
Frasi
issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo!
2.
est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia
3.
isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis!
4.
candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore
5.
ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi?
Etimo
itl.
incogliere
Traduzioni
Francese
ramasser,
attraper,
blesser
Inglese
to pick up,
to take,
to wound
Spagnolo
recoger,
coger,
herir
Italiano
raccògliere,
prèndere,
ferire
Tedesco
fassen,
verletzen.
ingollíre 1 , vrb: inguglire,
ingullire Definizione
fàere calare a s'istògomo su chi si papat o chi si bufat, carpire, intrare in sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, crèdere calecuna fàula / i. turmentos = sufrire penas
Sinonimi e contrari
ingúllere,
ingurti,
tragai 1,
tragutzare
/
crèdere
| ctr.
rebessare
Frasi
cun su binu candho est bonu no cheret chi si bi búgliet, ca poi chi si che ingúgliet si búgliat de su padronu! (Piras)◊ s'istella orrodeandhe a un'istedhu paret chi che lu cheret ingollire ◊ de cantu est assuta, sa terra, totu s'abba chi li betas si che ingullit ◊ sa natura at ispaciadu sa capatzidade de ingultiri àliga
2.
no ti ses bidu piús dae candho ses partidu: paret ti che apat ingullidu su terrinu! ◊ sos muflones, apenas intendhent su fiacu de s'ómine, isparint paret chi ndhe los ingúgliat su terrinu
3.
mancari mi ndhe zures, bae chi no che l'ingullo! ◊ cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat ingullidu solu su chi li aiant nadu sos àteros!
Etimo
ctl., spn.
engolir, engullir
Traduzioni
Francese
avaler
Inglese
to swallow (down)
Spagnolo
tragar
Italiano
inghiottire,
ingoiare
Tedesco
verschlucken.
ingolofiàre , vrb Definizione
cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru
Sinonimi e contrari
coeciare,
corrúmpere,
imbalaucare,
improsae
Traduzioni
Francese
embobiner (fig.),
corrompre
Inglese
to reel,
to bribe
Spagnolo
sobornar,
cohechar
Italiano
abbindolare,
corrómpere
Tedesco
betrügen,
verderben,
bestechen.
ingolopíre , vrb: ingulupire Definizione
papare coment'e chi unu no apat bistu mai alimentos, papare meda
Sinonimi e contrari
afarcai,
allupiri,
botzicare,
ingollopare,
intuviri,
iscorporai
Frasi
si ndhe ant ingulupidu sos ghiraditos de cussa peta ◊ zughiat unu bículu de peta mastighendhesilu pro si l'ingulupire
Traduzioni
Francese
s'empiffrer
Inglese
to gulp down
Spagnolo
atracarse
Italiano
ingozzarsi
Tedesco
gierig essen.
ingolosinàre , vrb: ingulosinai,
ingulosinare Definizione
pigare s'àteru a gulosinas, cun cosas chi praghent meda, fàere bènnere sa gana de calecuna cosa giaendhodhi o faendhodhi cosas chi praghent
Sinonimi e contrari
imbozare,
inganare,
ingangulissai,
ingrangugliare,
ingregai,
ingulai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Etimo
spn.
engolisinar
Traduzioni
Francese
donner envie,
allécher
Inglese
to tempt
Spagnolo
meter ganas,
engolosinar
Italiano
invogliare,
allettare
Tedesco
anregen,
anlocken.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definizione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frasi
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Traduzioni
Francese
prendre goût
Inglese
to take a liking to sthg
Spagnolo
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italiano
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedesco
Geschmack daran finden.
ingomàre , vrb: ingumare Definizione
ingurtire a meda
Sinonimi e contrari
atatamacare,
atatare,
ingròmere,
tèrghere
Frasi
comente fit ingomendhe e ghetandhe chene masticare bene, sa sartitza si li est arressada in su gurguzu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engloutir
Inglese
to bolt
Spagnolo
engullir
Italiano
trangugiare
Tedesco
verschlingen.
ingorropàre , vrb Definizione
betare in calecunu gorropu
Sinonimi e contrari
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeter dans un gouffre
Inglese
to sinkhole
Spagnolo
echar en un barranco
Italiano
infoibare
Tedesco
in eine Doline werfen.
ingortigài , vrb Definizione
nau de un'arremu postu male de no passare bene su sàmbene, fàere coment'e ortigu agiummai de no dhu pòdere mòvere, de no si dhu sentire, fàere unu pagu a dolidura e a iscrafíngiu; intostare, cancarare de su fritu
Sinonimi e contrari
abborticare,
addormicare,
ammotroxinai,
iformicare,
indormicare
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
cancarai,
intostai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir
Inglese
to have pins and needles
Spagnolo
entorpecer
Italiano
aggranchire
Tedesco
erstarren.
ingotàre 1 , vrb Definizione
coment'e ispínghere o pònnere presse, fàere mòvere
Sinonimi e contrari
azachinare,
ispígnere,
ispuntogliare,
istuzare,
sotae
Frasi
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro s'ischervigare (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
presser,
solliciter
Inglese
to urge
Spagnolo
impulsar
Italiano
sollecitare
Tedesco
drängen.
ingrabidàre , vrb: ingraidae,
ingraidare,
irraidare Definizione
fàere essire o arresurtare ràida, príngia, sa fémina
Sinonimi e contrari
imprignare,
improssimare
Frasi
unu tempus sas chi s'ingraidaiant a fura nachi che las betaiant in Mammuscone ◊ candho fit terachendhe l'aiat irraida su merighedhu
Terminologia scientifica
ssl
Traduzioni
Francese
rendre grosse
Inglese
to make pregnant
Spagnolo
preñar
Italiano
ingravidare
Tedesco
schwängern.
ingraíe , vrb: ingraire,
ingrairi Definizione
fàere prus pesosu, prus grae, aciúnghere pesu; fintzes istare peus de salude
Sinonimi e contrari
aggravae,
impeorai,
ingrajai,
ingraonzare
| ctr.
illezerigare
Frasi
muzere mia si est ingraida ◊ prus ses ingraendi e prus ses timorosa! ◊ su coro meu como si est ingraidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alourdir
Inglese
to make heavy
Spagnolo
recargar
Italiano
appesantire
Tedesco
belasten,
schwer machen.
ingrajài , vrb Definizione
essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare)
Sinonimi e contrari
ingraie,
ingraonzare
/
ingrabidare
Frasi
certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi
2.
passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'alourdir
Inglese
to become heavy
Spagnolo
volverse pesado,
torpe
Italiano
diventare pesante
Tedesco
schwerer werden.
ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definizione
acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros
Sinonimi e contrari
incarèssere,
incrubai,
ingramessire,
ingrasciare
Frasi
in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'humilier
Inglese
to address s. o.,
to humble oneself
Spagnolo
humillarse y pedir un favor
Italiano
rivòlgersi a qlc.,
umiliarsi
Tedesco
angehen,
sich erniedrigen.
ingrangugliàre , vrb: ingrangulai,
ingrangulliai Definizione
pigare a ingràngulos, a frandhigos, cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa impromitindho cosa chi praghet o biendho unu torracontu bonu
Sinonimi e contrari
abbovai,
abbrinzai,
imbusterai,
improsae,
ingangulissai,
ingraenzare,
ingrillietare,
ingurrinai,
istusciare,
mariotare,
scafai,
trabojare
Frasi
sa mama est ingrangulendi su pipiu po dhu fai papai ◊ bi at faltzos chi resessint a ingrangugliare fintzas sos magistrados ◊ cussa fit fémina chi ingrangugliaiat sos màscios ◊ s'arti chi ingrangulliàt de prus ca rendiat fiat cussa de s'istrexu de fenu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
allécher
Inglese
to allure
Spagnolo
seducir
Italiano
allettare,
incentivare
Tedesco
locken.