ingiomàre , vrb: inzamare,
inzomare Definitzione
fàere sa madassa a lómboru; in cobertantza, cuncordare ccn. cosa (no sèmpere po su bonu)
Sinònimos e contràrios
tròbere
/
ordimignare
/
imbuvonare
Maneras de nàrrere
csn:
andhare inzoma inzoma = andai a s'apràpidu; inzomare trampas = cuncordai ingannus
Frases
onnamanna intraiat s'atzola in su chíndhalu e inzomaiat sos lórumos
2.
fint sas oras de cantare, de inzamare e tèssere tramas, bisos de amore! ◊ de istivinzos chie piús ndh'ischiat piús ndhe inzomaiat ◊ ant inzomadu totu cussu pro chi isse si cójuet sa mama in càmbiu de sa fiza ◊ mirade, no sunt fàulas ch'inzomo! ◊ su chíndhalu de sa presse est inzomendhe su filu a s'imbesse de custu vívere brivu de assussegu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pelotonner
Ingresu
to wind up
Ispagnolu
ovillar
Italianu
aggomitolare
Tedescu
aufwickeln.
ingiovanèssiri , vrb Definitzione
torrare giòvonos, istare méngius de pàrrere prus giòvonos
Sinònimos e contràrios
abbajanare,
apicinniri,
impisedhire,
impitzinnare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rajeunir
Ingresu
to make young (again)
Ispagnolu
rejuvenecer
Italianu
ringiovanire
Tedescu
jünger werden.
ingitài, ingitàre , vrb: intzitare,
inzitare Definitzione
ammostare, fàere a bíere o a connòschere, imparare, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat
Sinònimos e contràrios
addinnae,
assintzare,
indetare*
/
iscobiare
Frases
sa pudha mia criat in sa de compare: candho la chirco mi che l'inzitant inie ◊ babbu mi at fatu de mastru, dispostu a m'inzitare donzi virtude ◊ sos mannos m'inziteint sas vias de leare ◊ azis bonas mamas chi bos inzitant su bonu caminu ◊ no l'inzites inue si agatat su sidhadu ca sinono bi andhat a si ndhe lu leare! ◊ sa tzente si fit pesata a tzocos de manu intzitanne e miranne sas duas friguras de s'àinu e de Paulinu ◊ sa limba italiana nosi dh'ant ingitada in iscola
Tradutziones
Frantzesu
montrer
Ingresu
to indicate,
to specify
Ispagnolu
indicar
Italianu
indicare
Tedescu
zeigen.
ingiugliàre , vrb: ingiuliare,
ingiurzare,
ingiurxai,
intzugliare,
intzuliare,
inzulzare,
inzurjare,
inzurzare Definitzione
nàrrere cosa coment'e giaendho una briga; fintzes pigare a befa, nàrrere cosas chi ofendhent, chi faent crepu, fele, tzacu; pònnere o nàrrere s'ingiúliu a unu coment'e númene a befa (o po àteru)
Sinònimos e contràrios
argumentare
/
abbenzare,
aciociai,
ignuliare,
ilzenzare,
indulzare,
intzurtai,
isvenzare
/
allomingiai,
aparalumenare,
aproegliare,
imparanigiai
Frases
a Cristos li ant porriu sa cannita ingiugliàndheli "Ecce Homo"◊ m'ingiurgiavat chi avio dolu de su mortore de frade meu ◊ si est arrabbiatu contr'a su babbu intzugliànneli chi no fit gai vetzu e chi potiat travagliare ◊ Mialinu a sos políticos sardos lis intzugliaiat de àere trascuratu sa campagna ◊ mi aiat intzugliatu chi Zacu istaiat chin mecus ca li fachia sos cómpitos
2.
sos pitzinnedhos l'inzurjaiant ridendhe e li dispiachiat meta ◊ bi ndh'at chi a sa sotzietate nostra l'inzurzat ◊ totus m'inzulzant sa povertade ◊ mi ant intzugliatu chi so burdu ◊ cussas contularzas sunt intzulienne a totus nenne fàulas!
3.
si funt ingiuliaos de pare a pare
Tradutziones
Frantzesu
reprocher,
injurier,
insulter
Ingresu
to upbraid,
to insult
Ispagnolu
reprender,
insultar
Italianu
rimproverare,
ingiuriare,
insultare
Tedescu
vorwerfen,
beschimpfen.
ingobbedhàre , vrb Definitzione
essire o fàere a gobba
Sinònimos e contràrios
acocovedhae,
agionedhare,
agopedhae,
atzumburai,
inconcobare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se voûter
Ingresu
to bend
Ispagnolu
corcovar
Italianu
incurvire,
ingobbire
Tedescu
beugen,
buckelig werden.
ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definitzione
arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai
Sinònimos e contràrios
aciapai,
collire,
incolliare,
leare,
picare,
poltare
/
fèrrere
Frases
issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo!
2.
est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia
3.
isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis!
4.
candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore
5.
ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi?
Ètimu
itl.
incogliere
Tradutziones
Frantzesu
ramasser,
attraper,
blesser
Ingresu
to pick up,
to take,
to wound
Ispagnolu
recoger,
coger,
herir
Italianu
raccògliere,
prèndere,
ferire
Tedescu
fassen,
verletzen.
ingollíre 1 , vrb: inguglire,
ingullire Definitzione
fàere calare a s'istògomo su chi si papat o chi si bufat, carpire, intrare in sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, crèdere calecuna fàula / i. turmentos = sufrire penas
Sinònimos e contràrios
ingúllere,
ingurti,
tragai 1,
tragutzare
/
crèdere
| ctr.
rebessare
Frases
cun su binu candho est bonu no cheret chi si bi búgliet, ca poi chi si che ingúgliet si búgliat de su padronu! (Piras)◊ s'istella orrodeandhe a un'istedhu paret chi che lu cheret ingollire ◊ de cantu est assuta, sa terra, totu s'abba chi li betas si che ingullit ◊ sa natura at ispaciadu sa capatzidade de ingultiri àliga
2.
no ti ses bidu piús dae candho ses partidu: paret ti che apat ingullidu su terrinu! ◊ sos muflones, apenas intendhent su fiacu de s'ómine, isparint paret chi ndhe los ingúgliat su terrinu
3.
mancari mi ndhe zures, bae chi no che l'ingullo! ◊ cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat ingullidu solu su chi li aiant nadu sos àteros!
Ètimu
ctl., spn.
engolir, engullir
Tradutziones
Frantzesu
avaler
Ingresu
to swallow (down)
Ispagnolu
tragar
Italianu
inghiottire,
ingoiare
Tedescu
verschlucken.
ingolofiàre , vrb Definitzione
cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru
Sinònimos e contràrios
coeciare,
corrúmpere,
imbalaucare,
improsae
Tradutziones
Frantzesu
embobiner (fig.),
corrompre
Ingresu
to reel,
to bribe
Ispagnolu
sobornar,
cohechar
Italianu
abbindolare,
corrómpere
Tedescu
betrügen,
verderben,
bestechen.
ingolopíre , vrb: ingulupire Definitzione
papare coment'e chi unu no apat bistu mai alimentos, papare meda
Sinònimos e contràrios
afarcai,
allupiri,
botzicare,
ingollopare,
intuviri,
iscorporai
Frases
si ndhe ant ingulupidu sos ghiraditos de cussa peta ◊ zughiat unu bículu de peta mastighendhesilu pro si l'ingulupire
Tradutziones
Frantzesu
s'empiffrer
Ingresu
to gulp down
Ispagnolu
atracarse
Italianu
ingozzarsi
Tedescu
gierig essen.
ingolosinàre , vrb: ingulosinai,
ingulosinare Definitzione
pigare s'àteru a gulosinas, cun cosas chi praghent meda, fàere bènnere sa gana de calecuna cosa giaendhodhi o faendhodhi cosas chi praghent
Sinònimos e contràrios
imbozare,
inganare,
ingangulissai,
ingrangugliare,
ingregai,
ingulai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Ètimu
spn.
engolisinar
Tradutziones
Frantzesu
donner envie,
allécher
Ingresu
to tempt
Ispagnolu
meter ganas,
engolosinar
Italianu
invogliare,
allettare
Tedescu
anregen,
anlocken.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definitzione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinònimos e contràrios
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frases
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Tradutziones
Frantzesu
prendre goût
Ingresu
to take a liking to sthg
Ispagnolu
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italianu
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedescu
Geschmack daran finden.
ingomàre , vrb: ingumare Definitzione
ingurtire a meda
Sinònimos e contràrios
atatamacare,
atatare,
ingròmere,
tèrghere
Frases
comente fit ingomendhe e ghetandhe chene masticare bene, sa sartitza si li est arressada in su gurguzu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engloutir
Ingresu
to bolt
Ispagnolu
engullir
Italianu
trangugiare
Tedescu
verschlingen.
ingorropàre , vrb Definitzione
betare in calecunu gorropu
Sinònimos e contràrios
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
jeter dans un gouffre
Ingresu
to sinkhole
Ispagnolu
echar en un barranco
Italianu
infoibare
Tedescu
in eine Doline werfen.
ingortigài , vrb Definitzione
nau de un'arremu postu male de no passare bene su sàmbene, fàere coment'e ortigu agiummai de no dhu pòdere mòvere, de no si dhu sentire, fàere unu pagu a dolidura e a iscrafíngiu; intostare, cancarare de su fritu
Sinònimos e contràrios
abborticare,
addormicare,
ammotroxinai,
iformicare,
indormicare
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
cancarai,
intostai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engourdir
Ingresu
to have pins and needles
Ispagnolu
entorpecer
Italianu
aggranchire
Tedescu
erstarren.
ingotàre 1 , vrb Definitzione
coment'e ispínghere o pònnere presse, fàere mòvere
Sinònimos e contràrios
azachinare,
ispígnere,
ispuntogliare,
istuzare,
sotae
Frases
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro s'ischervigare (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
presser,
solliciter
Ingresu
to urge
Ispagnolu
impulsar
Italianu
sollecitare
Tedescu
drängen.
ingrabidàre , vrb: ingraidae,
ingraidare,
irraidare Definitzione
fàere essire o arresurtare ràida, príngia, sa fémina
Sinònimos e contràrios
imprignare,
improssimare
Frases
unu tempus sas chi s'ingraidaiant a fura nachi che las betaiant in Mammuscone ◊ candho fit terachendhe l'aiat irraida su merighedhu
Terminologia iscientìfica
ssl
Tradutziones
Frantzesu
rendre grosse
Ingresu
to make pregnant
Ispagnolu
preñar
Italianu
ingravidare
Tedescu
schwängern.
ingraíe , vrb: ingraire,
ingrairi Definitzione
fàere prus pesosu, prus grae, aciúnghere pesu; fintzes istare peus de salude
Sinònimos e contràrios
aggravae,
impeorai,
ingrajai,
ingraonzare
| ctr.
illezerigare
Frases
muzere mia si est ingraida ◊ prus ses ingraendi e prus ses timorosa! ◊ su coro meu como si est ingraidu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
alourdir
Ingresu
to make heavy
Ispagnolu
recargar
Italianu
appesantire
Tedescu
belasten,
schwer machen.
ingrajài , vrb Definitzione
essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare)
Sinònimos e contràrios
ingraie,
ingraonzare
/
ingrabidare
Frases
certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi
2.
passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'alourdir
Ingresu
to become heavy
Ispagnolu
volverse pesado,
torpe
Italianu
diventare pesante
Tedescu
schwerer werden.
ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definitzione
acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros
Sinònimos e contràrios
incarèssere,
incrubai,
ingramessire,
ingrasciare
Frases
in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'humilier
Ingresu
to address s. o.,
to humble oneself
Ispagnolu
humillarse y pedir un favor
Italianu
rivòlgersi a qlc.,
umiliarsi
Tedescu
angehen,
sich erniedrigen.
ingrangugliàre , vrb: ingrangulai,
ingrangulliai Definitzione
pigare a ingràngulos, a frandhigos, cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa impromitindho cosa chi praghet o biendho unu torracontu bonu
Sinònimos e contràrios
abbovai,
abbrinzai,
imbusterai,
improsae,
ingangulissai,
ingraenzare,
ingrillietare,
ingurrinai,
istusciare,
mariotare,
scafai,
trabojare
Frases
sa mama est ingrangulendi su pipiu po dhu fai papai ◊ bi at faltzos chi resessint a ingrangugliare fintzas sos magistrados ◊ cussa fit fémina chi ingrangugliaiat sos màscios ◊ s'arti chi ingrangulliàt de prus ca rendiat fiat cussa de s'istrexu de fenu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
allécher
Ingresu
to allure
Ispagnolu
seducir
Italianu
allettare,
incentivare
Tedescu
locken.