ingiomàre , vrb: inzamare,
inzomare Definition
fàere sa madassa a lómboru; in cobertantza, cuncordare ccn. cosa (no sèmpere po su bonu)
Synonyms e antonyms
tròbere
/
ordimignare
/
imbuvonare
Idioms
csn:
andhare inzoma inzoma = andai a s'apràpidu; inzomare trampas = cuncordai ingannus
Sentences
onnamanna intraiat s'atzola in su chíndhalu e inzomaiat sos lórumos
2.
fint sas oras de cantare, de inzamare e tèssere tramas, bisos de amore! ◊ de istivinzos chie piús ndh'ischiat piús ndhe inzomaiat ◊ ant inzomadu totu cussu pro chi isse si cójuet sa mama in càmbiu de sa fiza ◊ mirade, no sunt fàulas ch'inzomo! ◊ su chíndhalu de sa presse est inzomendhe su filu a s'imbesse de custu vívere brivu de assussegu
Etymon
srd.
Translations
French
pelotonner
English
to wind up
Spanish
ovillar
Italian
aggomitolare
German
aufwickeln.
ingiovanèssiri , vrb Definition
torrare giòvonos, istare méngius de pàrrere prus giòvonos
Synonyms e antonyms
abbajanare,
apicinniri,
impisedhire,
impitzinnare
Etymon
srd.
Translations
French
rajeunir
English
to make young (again)
Spanish
rejuvenecer
Italian
ringiovanire
German
jünger werden.
ingitài, ingitàre , vrb: intzitare,
inzitare Definition
ammostare, fàere a bíere o a connòschere, imparare, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat
Synonyms e antonyms
addinnae,
assintzare,
indetare*
/
iscobiare
Sentences
sa pudha mia criat in sa de compare: candho la chirco mi che l'inzitant inie ◊ babbu mi at fatu de mastru, dispostu a m'inzitare donzi virtude ◊ sos mannos m'inziteint sas vias de leare ◊ azis bonas mamas chi bos inzitant su bonu caminu ◊ no l'inzites inue si agatat su sidhadu ca sinono bi andhat a si ndhe lu leare! ◊ sa tzente si fit pesata a tzocos de manu intzitanne e miranne sas duas friguras de s'àinu e de Paulinu ◊ sa limba italiana nosi dh'ant ingitada in iscola
Translations
French
montrer
English
to indicate,
to specify
Spanish
indicar
Italian
indicare
German
zeigen.
ingiugliàre , vrb: ingiuliare,
ingiurzare,
ingiurxai,
intzugliare,
intzuliare,
inzulzare,
inzurjare,
inzurzare Definition
nàrrere cosa coment'e giaendho una briga; fintzes pigare a befa, nàrrere cosas chi ofendhent, chi faent crepu, fele, tzacu; pònnere o nàrrere s'ingiúliu a unu coment'e númene a befa (o po àteru)
Synonyms e antonyms
argumentare
/
abbenzare,
aciociai,
ignuliare,
ilzenzare,
indulzare,
intzurtai,
isvenzare
/
allomingiai,
aparalumenare,
aproegliare,
imparanigiai
Sentences
a Cristos li ant porriu sa cannita ingiugliàndheli "Ecce Homo"◊ m'ingiurgiavat chi avio dolu de su mortore de frade meu ◊ si est arrabbiatu contr'a su babbu intzugliànneli chi no fit gai vetzu e chi potiat travagliare ◊ Mialinu a sos políticos sardos lis intzugliaiat de àere trascuratu sa campagna ◊ mi aiat intzugliatu chi Zacu istaiat chin mecus ca li fachia sos cómpitos
2.
sos pitzinnedhos l'inzurjaiant ridendhe e li dispiachiat meta ◊ bi ndh'at chi a sa sotzietate nostra l'inzurzat ◊ totus m'inzulzant sa povertade ◊ mi ant intzugliatu chi so burdu ◊ cussas contularzas sunt intzulienne a totus nenne fàulas!
3.
si funt ingiuliaos de pare a pare
Translations
French
reprocher,
injurier,
insulter
English
to upbraid,
to insult
Spanish
reprender,
insultar
Italian
rimproverare,
ingiuriare,
insultare
German
vorwerfen,
beschimpfen.
ingobbedhàre , vrb Definition
essire o fàere a gobba
Synonyms e antonyms
acocovedhae,
agionedhare,
agopedhae,
atzumburai,
inconcobare
Etymon
srd.
Translations
French
se voûter
English
to bend
Spanish
corcovar
Italian
incurvire,
ingobbire
German
beugen,
buckelig werden.
ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definition
arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai
Synonyms e antonyms
aciapai,
collire,
incolliare,
leare,
picare,
poltare
/
fèrrere
Sentences
issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo!
2.
est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia
3.
isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis!
4.
candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore
5.
ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi?
Etymon
itl.
incogliere
Translations
French
ramasser,
attraper,
blesser
English
to pick up,
to take,
to wound
Spanish
recoger,
coger,
herir
Italian
raccògliere,
prèndere,
ferire
German
fassen,
verletzen.
ingollíre 1 , vrb: inguglire,
ingullire Definition
fàere calare a s'istògomo su chi si papat o chi si bufat, carpire, intrare in sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, crèdere calecuna fàula / i. turmentos = sufrire penas
Synonyms e antonyms
ingúllere,
ingurti,
tragai 1,
tragutzare
/
crèdere
| ctr.
rebessare
Sentences
cun su binu candho est bonu no cheret chi si bi búgliet, ca poi chi si che ingúgliet si búgliat de su padronu! (Piras)◊ s'istella orrodeandhe a un'istedhu paret chi che lu cheret ingollire ◊ de cantu est assuta, sa terra, totu s'abba chi li betas si che ingullit ◊ sa natura at ispaciadu sa capatzidade de ingultiri àliga
2.
no ti ses bidu piús dae candho ses partidu: paret ti che apat ingullidu su terrinu! ◊ sos muflones, apenas intendhent su fiacu de s'ómine, isparint paret chi ndhe los ingúgliat su terrinu
3.
mancari mi ndhe zures, bae chi no che l'ingullo! ◊ cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat ingullidu solu su chi li aiant nadu sos àteros!
Etymon
ctl., spn.
engolir, engullir
Translations
French
avaler
English
to swallow (down)
Spanish
tragar
Italian
inghiottire,
ingoiare
German
verschlucken.
ingolofiàre , vrb Definition
cumbínchere, comporare a unu cun promissas, dinare o àteru
Synonyms e antonyms
coeciare,
corrúmpere,
imbalaucare,
improsae
Translations
French
embobiner (fig.),
corrompre
English
to reel,
to bribe
Spanish
sobornar,
cohechar
Italian
abbindolare,
corrómpere
German
betrügen,
verderben,
bestechen.
ingolopíre , vrb: ingulupire Definition
papare coment'e chi unu no apat bistu mai alimentos, papare meda
Synonyms e antonyms
afarcai,
allupiri,
botzicare,
ingollopare,
intuviri,
iscorporai
Sentences
si ndhe ant ingulupidu sos ghiraditos de cussa peta ◊ zughiat unu bículu de peta mastighendhesilu pro si l'ingulupire
Translations
French
s'empiffrer
English
to gulp down
Spanish
atracarse
Italian
ingozzarsi
German
gierig essen.
ingolosinàre , vrb: ingulosinai,
ingulosinare Definition
pigare s'àteru a gulosinas, cun cosas chi praghent meda, fàere bènnere sa gana de calecuna cosa giaendhodhi o faendhodhi cosas chi praghent
Synonyms e antonyms
imbozare,
inganare,
ingangulissai,
ingrangugliare,
ingregai,
ingulai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Etymon
spn.
engolisinar
Translations
French
donner envie,
allécher
English
to tempt
Spanish
meter ganas,
engolosinar
Italian
invogliare,
allettare
German
anregen,
anlocken.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definition
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Synonyms e antonyms
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Sentences
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Translations
French
prendre goût
English
to take a liking to sthg
Spanish
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italian
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
German
Geschmack daran finden.
ingomàre , vrb: ingumare Definition
ingurtire a meda
Synonyms e antonyms
atatamacare,
atatare,
ingròmere,
tèrghere
Sentences
comente fit ingomendhe e ghetandhe chene masticare bene, sa sartitza si li est arressada in su gurguzu!
Etymon
srd.
Translations
French
engloutir
English
to bolt
Spanish
engullir
Italian
trangugiare
German
verschlingen.
ingorropàre , vrb Definition
betare in calecunu gorropu
Synonyms e antonyms
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Etymon
srd.
Translations
French
jeter dans un gouffre
English
to sinkhole
Spanish
echar en un barranco
Italian
infoibare
German
in eine Doline werfen.
ingortigài , vrb Definition
nau de un'arremu postu male de no passare bene su sàmbene, fàere coment'e ortigu agiummai de no dhu pòdere mòvere, de no si dhu sentire, fàere unu pagu a dolidura e a iscrafíngiu; intostare, cancarare de su fritu
Synonyms e antonyms
abborticare,
addormicare,
ammotroxinai,
iformicare,
indormicare
/
abbadherigare,
ammustèlchere,
cancarai,
intostai
Etymon
srd.
Translations
French
engourdir
English
to have pins and needles
Spanish
entorpecer
Italian
aggranchire
German
erstarren.
ingotàre 1 , vrb Definition
coment'e ispínghere o pònnere presse, fàere mòvere
Synonyms e antonyms
azachinare,
ispígnere,
ispuntogliare,
istuzare,
sotae
Sentences
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro s'ischervigare (G.Ruju)
Translations
French
presser,
solliciter
English
to urge
Spanish
impulsar
Italian
sollecitare
German
drängen.
ingrabidàre , vrb: ingraidae,
ingraidare,
irraidare Definition
fàere essire o arresurtare ràida, príngia, sa fémina
Synonyms e antonyms
imprignare,
improssimare
Sentences
unu tempus sas chi s'ingraidaiant a fura nachi che las betaiant in Mammuscone ◊ candho fit terachendhe l'aiat irraida su merighedhu
Scientific Terminology
ssl
Translations
French
rendre grosse
English
to make pregnant
Spanish
preñar
Italian
ingravidare
German
schwängern.
ingraíe , vrb: ingraire,
ingrairi Definition
fàere prus pesosu, prus grae, aciúnghere pesu; fintzes istare peus de salude
Synonyms e antonyms
aggravae,
impeorai,
ingrajai,
ingraonzare
| ctr.
illezerigare
Sentences
muzere mia si est ingraida ◊ prus ses ingraendi e prus ses timorosa! ◊ su coro meu como si est ingraidu
Etymon
srd.
Translations
French
alourdir
English
to make heavy
Spanish
recargar
Italian
appesantire
German
belasten,
schwer machen.
ingrajài , vrb Definition
essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare)
Synonyms e antonyms
ingraie,
ingraonzare
/
ingrabidare
Sentences
certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi
2.
passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara
Etymon
srd.
Translations
French
s'alourdir
English
to become heavy
Spanish
volverse pesado,
torpe
Italian
diventare pesante
German
schwerer werden.
ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definition
acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros
Synonyms e antonyms
incarèssere,
incrubai,
ingramessire,
ingrasciare
Sentences
in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant
Etymon
srd.
Translations
French
s'humilier
English
to address s. o.,
to humble oneself
Spanish
humillarse y pedir un favor
Italian
rivòlgersi a qlc.,
umiliarsi
German
angehen,
sich erniedrigen.
ingrangugliàre , vrb: ingrangulai,
ingrangulliai Definition
pigare a ingràngulos, a frandhigos, cumbínchere a unu a fàere calecuna cosa impromitindho cosa chi praghet o biendho unu torracontu bonu
Synonyms e antonyms
abbovai,
abbrinzai,
imbusterai,
improsae,
ingangulissai,
ingraenzare,
ingrillietare,
ingurrinai,
istusciare,
mariotare,
scafai,
trabojare
Sentences
sa mama est ingrangulendi su pipiu po dhu fai papai ◊ bi at faltzos chi resessint a ingrangugliare fintzas sos magistrados ◊ cussa fit fémina chi ingrangugliaiat sos màscios ◊ s'arti chi ingrangulliàt de prus ca rendiat fiat cussa de s'istrexu de fenu
Etymon
srd.
Translations
French
allécher
English
to allure
Spanish
seducir
Italian
allettare,
incentivare
German
locken.