ingaliàre , vrb Synonyms e antonyms
abbumbare,
acirrai,
bufae,
ingúllere trincai
Translations
French
avaler d'un trait
English
to gulp down
Spanish
tragar
Italian
tracannare
German
hinuntergießen.
inganàre , vrb: inganiare Definition
batire sa gana, pònnere gana, disígiu
Synonyms e antonyms
inganasare,
inganatzire,
inganie,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Sentences
a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere
Etymon
srd.
Translations
French
donner envie
English
to tempt
Spanish
dar ganas
Italian
invogliare
German
anregen.
ingangulissài , vrb: ingangulitzae,
ingrangullitzai,
ingrunguitzai,
ingrungullitzai Definition
batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbozare,
arrengolitzai,
imbozare,
imbozitare,
imbrebigliare,
inganatzire,
ingolosinare,
ingrangugliare,
ingrillietare,
ingringhillitai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Sentences
a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu
Etymon
srd.
Translations
French
donner envie
English
to tempt
Spanish
meter ganas,
animar
Italian
invogliare
German
anregen.
ingannài , vrb: ingannare,
inganniare Definition
pigare a ingannu, cun ingannia, faendho a crèdere una cosa po un'àtera; rfl. fadhire, ibballiare
Synonyms e antonyms
abbovai,
abbuvonare,
arrebbusai,
caramboliai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
furcare 1,
imbaucare,
imbelecare,
imbusterai,
imbuvonare,
impastociare,
improsae,
ingannisciare,
istusciare,
scafai,
trampai,
transare
Idioms
csn:
i. una fémina = ingraidare e lassare sa fémina chentza isposada, impringiai una fémina e istorraisí; i. unu giuramentu = afartzare, zurare una cosa e fàgherendhe un'àtera
Sentences
bido su frade ch'ingannat su frade, fide vera no pràticat niunu (S.Paulesu)◊ onzunu, mancari inganniendhe, chircaiat de si leare sa parte manna ◊ malaritus siais, óminis cantus seis… sa fémina ingannais sa mirara chi feis!
2.
e si deo t'inganno, gioja mia, in s'ora chi lu giuro mortu sia! ◊ la depet àere ingannada unu furisteri, ca zente nostra candho fachet cussu passu bi abbarrat in mesu pro sèmpere ◊ apoi de tres annus isposus a claru de no m'ingannai dh'iast giurau! (Lai)◊ chi unu ingannat sa pitzoca no bandhat mai bene in su mundhu!
3.
unu giuramentu pigau no si podit ingannai!
Etymon
itl.
Translations
French
tromper
English
to swindle
Spanish
engañar
Italian
ingannare,
sedurre
German
täuschen,
verführen.
ingargàre , vrb Definition
betare ingargos, tzérrios
Synonyms e antonyms
abberriare,
abbochinare,
abboigare,
aboriai,
atzerriai,
berchidai
Etymon
srd.
Translations
French
crier
English
to shout
Spanish
gritar
Italian
urlare
German
schreien.
ingastài , vrb Definition
fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant)
Synonyms e antonyms
galtare,
ispèndhere
| ctr.
balanzare,
gadangiai
Sentences
nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!…
Surnames and Proverbs
prb:
fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa
Etymon
srd.
Translations
French
dépenser
English
to spend,
to put in a good word
Spanish
gastar
Italian
spèndere
German
ausgeben.
ingendrài , vrb: ingendrare,
inzendrare Definition
giare princípiu a sa vida biológica, nau mescamente de s'ou, de sa céllula fémina chi intrandho apare cun sa céllula mascu cumènciat sa vida de su fedu nou chi si format; nau de css. cosa, pentzare, immaginare, fàere naschire, cumenciare calecuna cosa noa
Synonyms e antonyms
ingenerai
/
clocire,
grogonire
/
penciai,
immaginai
Sentences
pabilu no s'iscriet chena pinna, no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna (Còntene)◊ su pudhighinu est inzendradu candho sa pudha at crochidu s'ou ◊ Nostra Segnora est ingendrada sentza pecadu ◊ sa Vírgini at meréssiu de ingendrai a Gesugristu in is intragnas suas
2.
sas limbas sunt inzendradas dae su coro de sa zente (C.Puddu)◊ sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores e inzendrant peràulas
Etymon
spn.
engendrar
Translations
French
concevoir,
engendrer
English
to beget,
to conceive
Spanish
concebir
Italian
concepire,
generare
German
empfangen,
zeugen,
hervorbringen.
ingenerài , vrb: ingennerai,
inzenerare,
inzennerare Definition
giare o cumenciare sa vida a un'èssere nou, fàere su fedu, fàere naschire (nau fintzes de un'efetu, unu fàere, unu cumportamentu)
Synonyms e antonyms
ingendrai
Sentences
no timas de ti cojai cun Maria, s'isposa tua, poita su chi est ingenerau in issa benit de s'Ispíridu Santu (Ev)◊ sos isposos inzènerant sa vida ◊ mammas biatzas ant a ingennerai beranus cumprius ◊ Cristos si est inzeneradu in su sinu de Maria ◊ apenas inzenneradu in s'intragna, mamma tua curriat pro ti abbèrrere sos àidos de sa vida ◊ sos fizos chi ant ingeneradu giughent sàmbene malu intro de sas venas
2.
totu custu malu fàiri si fiat ingenerau po curpa sua
3.
sa mama chi dh'at ingenerau, chi dh'agatu!…◊ su santu chi dh'at ingenerau!…
Translations
French
engendrer,
procréer
English
to procreate
Spanish
engendrar
Italian
generare,
procreare
German
zeugen.
ingeniài , vrb: ingeniare,
ingignai,
inginnai,
inginniai,
inzeniare Definition
andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa
Synonyms e antonyms
geniare
/
abbirtiai,
arragnare,
imbentai,
indeletare,
inteltiare
/
cuncodrai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
indeosare
Sentences
a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau)
2.
at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!…
3.
mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu
4.
tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura)
Surnames and Proverbs
prb:
chie no s'inzéniat no campat
Etymon
itl.
Translations
French
plaire,
faire un peu de tout,
s'arranger
English
to try hard,
to go down well
Spanish
caer bien,
ingeniárse
Italian
andare a gènio,
ingegnarsi,
industriarsi
German
gefallen,
sich bemühen.
ingenugài, ingenuglàre, ingenugràe, ingenugrài, ingenungài , vrb rfl: ingianungai,
ingionigai,
ingionugai,
inginugai,
ingiunigare,
inzenugiare,
inzenujare,
inzinugrare,
inzunigrare Definition
indrúchere is cambas ponendho is benugos in terra (o in àtera cosa bàscia)/ a sa inginugara = imbrenugados
Synonyms e antonyms
gianungai,
imbannugai,
imbenuciare,
indenugiare,
ingrenucare
Sentences
bidet sa poténtzia de su Segnore e s'inzenujat dimandhendhe perdonu ◊ s'inzenúgiant a gridos inue sunt sos fossos a piànghere sos ossos consumidos ◊ si sunt ingiunigados totu ◊ totus is mannus si funt a tui ingionugaus, santu poberitu!(M.Atzori)◊ ingionigadí a pregai!◊ cust'omixedhu no si fiat postu impari cun is àteras autoridadis, ma si fiat ingenungau adoru de su paoi (G.P.Salaris)◊ a Tie m'inzinugro, Deus meu!
Etymon
srd.
Translations
French
s'agenouiller
English
to kneel
Spanish
arrodillarse
Italian
inginocchiarsi
German
niederknien.
ingertài , vrb: ingestare,
ineltare,
insertai 1,
intretzai,
intretzare,
intzeltare,
intzertai,
intzertare,
intzetai,
inzertare Definition
nàrrere su giustu, sa cosa comente est, ma faendho a pentzamentu, chentza ndhe ischire; fàere bene una cosa fintzes chentza ndh'èssere seguros, fàere a corpu malu feri ’ene
Synonyms e antonyms
addeinare,
atzertai,
deinare,
inciviri,
indeinare,
intzichire,
intzocai,
istifinzare
| ctr.
fadhie,
ibbagliare
Sentences
intretza a chi apu biu! ◊ donnamanna mia at nadu chi cussa majarza intzerteit sempre totu ◊ dèu puru nd'intzertu e nd'isbàgliu, ma nc'est chini no nd'intzertat una! (G.Moi)◊ candho m'infundhent su nare ingesto onzi cosa
2.
si est postu a fai cumérciu ma no nd'insertat una ◊ gei dh'as intretzada sa dí de mi portai a mari, fillu miu!…◊ si no ingertas su forru, su pani no essit cotu bèni ◊ chi abarràt in domu iat a èssi cosa prus intzertada!◊ nos est essidu bene su pane, l'amus intzeltadu!
3.
iat tirau su martedhu a su grillu: forsis creiat de no dhu ingòlliri, ma po disgràtzia dh'iat intzertau a conca
Etymon
ctl.
encertar
Translations
French
deviner
English
to guess
Spanish
adivinar,
acertar
Italian
indovinare,
azzeccare
German
erraten,
raten.
inghetàre , vrb Definition
fàere ingheta, freadura, cumenciare a consumare, a iscorgiolare sa carre o àteru (candho custu si faet a cropu si narat betare, es. a sa ruta si che at betadu sos benugros = si at iscorzoladu sos benugros)
Synonyms e antonyms
friai,
piticare,
tocare
Sentences
sos sórighes ant inghetadu su casu ◊ sas iscarpas mi ant inghetadu ◊ sa sedha at inghetadu su cadhu ◊ sos armigodhos mi ant inghetadu sas palas
Etymon
srd.
Translations
French
entamer,
corroder,
ronger
English
to corrode
Spanish
corroer
Italian
intaccare,
corródere
German
angreifen.
inghijàre , vrb: inghisai,
inghisare,
inghisciai Definition
fàere o pònnere su ghisu
Synonyms e antonyms
inghisire,
inzessare
Sentences
s'isfortunadu santu Simone (ch'in cussa ocasione fit ebbia pro l'inghisare a nou in sagristia) si tupat sas orijas cun lestresa (P.Mossa)
Etymon
ctl.
enguixar
Translations
French
plâtrer
English
to plaster
Spanish
enyesar,
escayolar
Italian
ingessare
German
eingipsen.
inghiràre , vrb: inghiriare,
ingiriai,
irghiriare Definition
pònnere in mesu una cosa o a unu (fintzes po dhu cassare, po dhu bínchere de ccn. manera) o istare a inghíriu, passare a inghíriu; fàere su giru, passare de un'àtera parte po lòmpere a unu tretu, a unu logu; abbarrare andhandho e torrandho, in giru, po bíere, o fintzes perdendho tempus
Synonyms e antonyms
acircai,
afurriare,
arrodeare,
incircai,
mobietai,
vorriare,
zirare
/
aggrucare,
atraessare,
inghiriotare
Sentences
falat sa néula de sa sorte inghirandhe sas élighes ◊ sa tràbila de s'impinnu l'at fata inghiriare a intundhu de sa créjia ◊ burrincu est abbituau a ingiriai in sa mola ◊ si ant inghiradu a nois in mesu ◊ sa famíllia s'inghiriabat su focu ◊ los at inghiriados su fogu, azummai che los aiat brusiados in mesu ◊ si l'ant inghiriadu fintzas chi che l'ant cumbintu ◊ fit fachendhe carchi zestru chin sas manos irghiriandhe a fúrriu de su fochile ◊ sos carabbineris l'ant inghiriadu e tentu ◊ soe afrebbada: mi depet èssere inghiriandhe s'ifruéntzia!◊ a s'impudhile nos fit inghiriandhe su sonnu
2.
bae e inghíria ca inoghe no faghet a colare! ◊ sa carrela fit irfossada, no faghiat a colare e semus inghiriados de s'àtera bandha
3.
in su monte ant cumintzau a inghiriare pro godire s'àghera frisca ◊ a su síndhigu li ant fatu inghiriare totu s'iscola noa ◊ su logu inghiriadilu totu a bídere si est bonu d'erba! ◊ ite ses inghiriendhe ancora inoghe e no andhas a su cumandhu?! ◊ bi lis namus e mutu: abbite istamus inghiriendhe?!
4.
gei ndi at a portai de àngius ingiriaus, cussu, candu at a morri!…
Etymon
srd.
Translations
French
entourer,
faire le tour
English
to surround,
to trick,
to do one's rounds,
to search
Spanish
rodear
Italian
circondare,
attorniare,
contornare,
circüire,
fare il giro,
perlustrare
German
umgeben,
umringen,
umgarnen,
umlaufen,
absuchen.
inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definition
betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu
Synonyms e antonyms
afufai,
apresai,
arpiai,
arrapagnare,
arrapare 2,
aungrare,
craspuare,
furai,
irrobbare,
runtzinare,
sdorrobbai
Etymon
srd.
Translations
French
saisir avec les griffes,
agripper (fig.)
English
to claw
Spanish
agarrar
Italian
artigliare
German
mit den Klauen packen.
inghitzài, inghitzàre , vrb Definition
fàere is primas cosas de una faina, passare su primu tempus de una sumana (manna o pitica), is primas dies de unu tempus; tocare, cumenciare calecuna cosa de papare o de bufare / pei inghitzau = pitigadu
Synonyms e antonyms
atelare,
comentzari,
coviare 1,
isprimitziai
| ctr.
acabbae
Sentences
su soli inghitzat a indorai is trigus ◊ apu inghitzau a solu cantendu sa stória nosta (F.Madau)◊ pustis de cancun'annu ant inghitzau a nai ca is fàbbricas no rendint e dhas torrant a serrai ◊ immoi inghitzat sa cumunioni ◊ torreit a inghitzare nèndhemi chi cussu fit su mezus chi teniat (N.Falconi)
2.
eus inghitzau su sartitzu nou
3.
seu andada assumancu in binti domus e portu totu is peis inghitzaus!
Etymon
ltn.
initiare + ghetare
Translations
French
commencer
English
to begin
Spanish
empezar,
comenzar
Italian
incominciare,
iniziare
German
anfangen,
beginnen.
ingiabbulàre , vrb Definition
fichire o pònnere aintru, in galera
Synonyms e antonyms
imprasonai,
ingalerare,
ingribbiai
| ctr.
bocare
Sentences
ingiabbulare a unu in presone
Translations
French
fourrer qqn. en prison
English
to send to prison
Spanish
apresar
Italian
ficcare in galèra
German
ins Gefängnis werfen.
ingiarràe, ingiarrài, ingiarràre , vrb: inzarare Definition
betare sa giarra in istradas, camminos o àteru po aparigiare is fossos, po mantènnere su fundhu tentu contu
2.
is arrodas arressartiànt in s'istradoni ingiarrau ◊ iant fatu unu biaxi longu, casi totu sa dì a carreta a lòscia in s'istradoni ingiarrau ◊ babbu bonu: a su fizu li at lassadu totu sos caminos inzarados!
Translations
French
empierrer,
gravillonner
English
to gravel
Spanish
poner grava
Italian
inghiaiare
German
beschottern.
ingiobàre , vrb Definition
fàere a giobu, a lobu, a nodu, acapiandho
Synonyms e antonyms
annoai
| ctr.
isòlbere
Etymon
srd.
Translations
French
nouer
English
to knot
Spanish
anudar
Italian
annodare
German
verknoten.
ingiogaciài , vrb: ingiogassai,
ingiogatzai,
ingiogatzare Definition
su si apedhiare a su giogu, istare sèmpere a giogu
Synonyms e antonyms
abbrengulare,
agiogatzare,
agiogulare,
ciogare,
giochitare,
imbalai,
ingiochetare
Translations
French
amuser,
divertir
English
to amuse
Spanish
jugar
Italian
trastullare
German
tändeln.