Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ingaliàre , vrb Sinònimos e contràrios abbumbare, acirrai, bufae, ingúllere trincai Tradutziones Frantzesu avaler d'un trait Ingresu to gulp down Ispagnolu tragar Italianu tracannare Tedescu hinuntergießen.

inganàre , vrb: inganiare Definitzione batire sa gana, pònnere gana, disígiu Sinònimos e contràrios inganasare, inganatzire, inganie, ingolosinare | ctr. dirganare, irbozare Frases a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner envie Ingresu to tempt Ispagnolu dar ganas Italianu invogliare Tedescu anregen.

ingangulissài , vrb: ingangulitzae, ingrangullitzai, ingrunguitzai, ingrungullitzai Definitzione batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbozare, arrengolitzai, imbozare, imbozitare, imbrebigliare, inganatzire, ingolosinare, ingrangugliare, ingrillietare, ingringhillitai | ctr. dirganare, irbozare Frases a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner envie Ingresu to tempt Ispagnolu meter ganas, animar Italianu invogliare Tedescu anregen.

ingannài , vrb: ingannare, inganniare Definitzione pigare a ingannu, cun ingannia, faendho a crèdere una cosa po un'àtera; rfl. fadhire, ibballiare Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, arrebbusai, caramboliai, coglionai, colovrinare, corogliare, furcare 1, imbaucare, imbelecare, imbusterai, imbuvonare, impastociare, improsae, ingannisciare, istusciare, scafai, trampai, transare Maneras de nàrrere csn: i. una fémina = ingraidare e lassare sa fémina chentza isposada, impringiai una fémina e istorraisí; i. unu giuramentu = afartzare, zurare una cosa e fàgherendhe un'àtera Frases bido su frade ch'ingannat su frade, fide vera no pràticat niunu (S.Paulesu)◊ onzunu, mancari inganniendhe, chircaiat de si leare sa parte manna ◊ malaritus siais, óminis cantus seis… sa fémina ingannais sa mirara chi feis! 2. e si deo t'inganno, gioja mia, in s'ora chi lu giuro mortu sia! ◊ la depet àere ingannada unu furisteri, ca zente nostra candho fachet cussu passu bi abbarrat in mesu pro sèmpere ◊ apoi de tres annus isposus a claru de no m'ingannai dh'iast giurau! (Lai)◊ chi unu ingannat sa pitzoca no bandhat mai bene in su mundhu! 3. unu giuramentu pigau no si podit ingannai! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tromper Ingresu to swindle Ispagnolu engañar Italianu ingannare, sedurre Tedescu täuschen, verführen.

ingargàre , vrb Definitzione betare ingargos, tzérrios Sinònimos e contràrios abberriare, abbochinare, abboigare, aboriai, atzerriai, berchidai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crier Ingresu to shout Ispagnolu gritar Italianu urlare Tedescu schreien.

ingastài , vrb Definitzione fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant) Sinònimos e contràrios galtare, ispèndhere | ctr. balanzare, gadangiai Frases nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!… Sambenados e Provèrbios prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépenser Ingresu to spend, to put in a good word Ispagnolu gastar Italianu spèndere Tedescu ausgeben.

ingendrài , vrb: ingendrare, inzendrare Definitzione giare princípiu a sa vida biológica, nau mescamente de s'ou, de sa céllula fémina chi intrandho apare cun sa céllula mascu cumènciat sa vida de su fedu nou chi si format; nau de css. cosa, pentzare, immaginare, fàere naschire, cumenciare calecuna cosa noa Sinònimos e contràrios ingenerai / clocire, grogonire / penciai, immaginai Frases pabilu no s'iscriet chena pinna, no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna (Còntene)◊ su pudhighinu est inzendradu candho sa pudha at crochidu s'ou ◊ Nostra Segnora est ingendrada sentza pecadu ◊ sa Vírgini at meréssiu de ingendrai a Gesugristu in is intragnas suas 2. sas limbas sunt inzendradas dae su coro de sa zente (C.Puddu)◊ sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores e inzendrant peràulas Ètimu spn. engendrar Tradutziones Frantzesu concevoir, engendrer Ingresu to beget, to conceive Ispagnolu concebir Italianu concepire, generare Tedescu empfangen, zeugen, hervorbringen.

ingenerài , vrb: ingennerai, inzenerare, inzennerare Definitzione giare o cumenciare sa vida a un'èssere nou, fàere su fedu, fàere naschire (nau fintzes de un'efetu, unu fàere, unu cumportamentu) Sinònimos e contràrios ingendrai Frases no timas de ti cojai cun Maria, s'isposa tua, poita su chi est ingenerau in issa benit de s'Ispíridu Santu (Ev)◊ sos isposos inzènerant sa vida ◊ mammas biatzas ant a ingennerai beranus cumprius ◊ Cristos si est inzeneradu in su sinu de Maria ◊ apenas inzenneradu in s'intragna, mamma tua curriat pro ti abbèrrere sos àidos de sa vida ◊ sos fizos chi ant ingeneradu giughent sàmbene malu intro de sas venas 2. totu custu malu fàiri si fiat ingenerau po curpa sua 3. sa mama chi dh'at ingenerau, chi dh'agatu!…◊ su santu chi dh'at ingenerau!… Tradutziones Frantzesu engendrer, procréer Ingresu to procreate Ispagnolu engendrar Italianu generare, procreare Tedescu zeugen.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definitzione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinònimos e contràrios geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frases a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Sambenados e Provèrbios prb: chie no s'inzéniat no campat Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu plaire, faire un peu de tout, s'arranger Ingresu to try hard, to go down well Ispagnolu caer bien, ingeniárse Italianu andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedescu gefallen, sich bemühen.

ingenugài, ingenuglàre, ingenugràe, ingenugrài, ingenungài , vrb rfl: ingianungai, ingionigai, ingionugai, inginugai, ingiunigare, inzenugiare, inzenujare, inzinugrare, inzunigrare Definitzione indrúchere is cambas ponendho is benugos in terra (o in àtera cosa bàscia)/ a sa inginugara = imbrenugados Sinònimos e contràrios gianungai, imbannugai, imbenuciare, indenugiare, ingrenucare Frases bidet sa poténtzia de su Segnore e s'inzenujat dimandhendhe perdonu ◊ s'inzenúgiant a gridos inue sunt sos fossos a piànghere sos ossos consumidos ◊ si sunt ingiunigados totu ◊ totus is mannus si funt a tui ingionugaus, santu poberitu!(M.Atzori)◊ ingionigadí a pregai!◊ cust'omixedhu no si fiat postu impari cun is àteras autoridadis, ma si fiat ingenungau adoru de su paoi (G.P.Salaris)◊ a Tie m'inzinugro, Deus meu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'agenouiller Ingresu to kneel Ispagnolu arrodillarse Italianu inginocchiarsi Tedescu niederknien.

ingertài , vrb: ingestare, ineltare, insertai 1, intretzai, intretzare, intzeltare, intzertai, intzertare, intzetai, inzertare Definitzione nàrrere su giustu, sa cosa comente est, ma faendho a pentzamentu, chentza ndhe ischire; fàere bene una cosa fintzes chentza ndh'èssere seguros, fàere a corpu malu feri ’ene Sinònimos e contràrios addeinare, atzertai, deinare, inciviri, indeinare, intzichire, intzocai, istifinzare | ctr. fadhie, ibbagliare Frases intretza a chi apu biu! ◊ donnamanna mia at nadu chi cussa majarza intzerteit sempre totu ◊ dèu puru nd'intzertu e nd'isbàgliu, ma nc'est chini no nd'intzertat una! (G.Moi)◊ candho m'infundhent su nare ingesto onzi cosa 2. si est postu a fai cumérciu ma no nd'insertat una ◊ gei dh'as intretzada sa dí de mi portai a mari, fillu miu!…◊ si no ingertas su forru, su pani no essit cotu bèni ◊ chi abarràt in domu iat a èssi cosa prus intzertada!◊ nos est essidu bene su pane, l'amus intzeltadu! 3. iat tirau su martedhu a su grillu: forsis creiat de no dhu ingòlliri, ma po disgràtzia dh'iat intzertau a conca Ètimu ctl. encertar Tradutziones Frantzesu deviner Ingresu to guess Ispagnolu adivinar, acertar Italianu indovinare, azzeccare Tedescu erraten, raten.

inghetàre , vrb Definitzione fàere ingheta, freadura, cumenciare a consumare, a iscorgiolare sa carre o àteru (candho custu si faet a cropu si narat betare, es. a sa ruta si che at betadu sos benugros = si at iscorzoladu sos benugros) Sinònimos e contràrios friai, piticare, tocare Frases sos sórighes ant inghetadu su casu ◊ sas iscarpas mi ant inghetadu ◊ sa sedha at inghetadu su cadhu ◊ sos armigodhos mi ant inghetadu sas palas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entamer, corroder, ronger Ingresu to corrode Ispagnolu corroer Italianu intaccare, corródere Tedescu angreifen.

inghijàre , vrb: inghisai, inghisare, inghisciai Definitzione fàere o pònnere su ghisu Sinònimos e contràrios inghisire, inzessare Frases s'isfortunadu santu Simone (ch'in cussa ocasione fit ebbia pro l'inghisare a nou in sagristia) si tupat sas orijas cun lestresa (P.Mossa) Ètimu ctl. enguixar Tradutziones Frantzesu plâtrer Ingresu to plaster Ispagnolu enyesar, escayolar Italianu ingessare Tedescu eingipsen.

inghiràre , vrb: inghiriare, ingiriai, irghiriare Definitzione pònnere in mesu una cosa o a unu (fintzes po dhu cassare, po dhu bínchere de ccn. manera) o istare a inghíriu, passare a inghíriu; fàere su giru, passare de un'àtera parte po lòmpere a unu tretu, a unu logu; abbarrare andhandho e torrandho, in giru, po bíere, o fintzes perdendho tempus Sinònimos e contràrios acircai, afurriare, arrodeare, incircai, mobietai, vorriare, zirare / aggrucare, atraessare, inghiriotare Frases falat sa néula de sa sorte inghirandhe sas élighes ◊ sa tràbila de s'impinnu l'at fata inghiriare a intundhu de sa créjia ◊ burrincu est abbituau a ingiriai in sa mola ◊ si ant inghiradu a nois in mesu ◊ sa famíllia s'inghiriabat su focu ◊ los at inghiriados su fogu, azummai che los aiat brusiados in mesu ◊ si l'ant inghiriadu fintzas chi che l'ant cumbintu ◊ fit fachendhe carchi zestru chin sas manos irghiriandhe a fúrriu de su fochile ◊ sos carabbineris l'ant inghiriadu e tentu ◊ soe afrebbada: mi depet èssere inghiriandhe s'ifruéntzia!◊ a s'impudhile nos fit inghiriandhe su sonnu 2. bae e inghíria ca inoghe no faghet a colare! ◊ sa carrela fit irfossada, no faghiat a colare e semus inghiriados de s'àtera bandha 3. in su monte ant cumintzau a inghiriare pro godire s'àghera frisca ◊ a su síndhigu li ant fatu inghiriare totu s'iscola noa ◊ su logu inghiriadilu totu a bídere si est bonu d'erba! ◊ ite ses inghiriendhe ancora inoghe e no andhas a su cumandhu?! ◊ bi lis namus e mutu: abbite istamus inghiriendhe?! 4. gei ndi at a portai de àngius ingiriaus, cussu, candu at a morri!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entourer, faire le tour Ingresu to surround, to trick, to do one's rounds, to search Ispagnolu rodear Italianu circondare, attorniare, contornare, circüire, fare il giro, perlustrare Tedescu umgeben, umringen, umgarnen, umlaufen, absuchen.

inghitài, inghitiài , vrb: unghitai Definitzione betare is ungas in su sensu de leare a furadura; iscúdere, betare cun s'unga, mescamente nau de su giogu chi si faet lassandho andhare a cropu sa conca de su pódhighe a una muneda o àtera cosighedha po che fàere lòmpere a su cofedhu Sinònimos e contràrios afufai, apresai, arpiai, arrapagnare, arrapare 2, aungrare, craspuare, furai, irrobbare, runtzinare, sdorrobbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saisir avec les griffes, agripper (fig.) Ingresu to claw Ispagnolu agarrar Italianu artigliare Tedescu mit den Klauen packen.

inghitzài, inghitzàre , vrb Definitzione fàere is primas cosas de una faina, passare su primu tempus de una sumana (manna o pitica), is primas dies de unu tempus; tocare, cumenciare calecuna cosa de papare o de bufare / pei inghitzau = pitigadu Sinònimos e contràrios atelare, comentzari, coviare 1, isprimitziai | ctr. acabbae Frases su soli inghitzat a indorai is trigus ◊ apu inghitzau a solu cantendu sa stória nosta (F.Madau)◊ pustis de cancun'annu ant inghitzau a nai ca is fàbbricas no rendint e dhas torrant a serrai ◊ immoi inghitzat sa cumunioni ◊ torreit a inghitzare nèndhemi chi cussu fit su mezus chi teniat (N.Falconi) 2. eus inghitzau su sartitzu nou 3. seu andada assumancu in binti domus e portu totu is peis inghitzaus! Ètimu ltn. initiare + ghetare Tradutziones Frantzesu commencer Ingresu to begin Ispagnolu empezar, comenzar Italianu incominciare, iniziare Tedescu anfangen, beginnen.

ingiabbulàre , vrb Definitzione fichire o pònnere aintru, in galera Sinònimos e contràrios imprasonai, ingalerare, ingribbiai | ctr. bocare Frases ingiabbulare a unu in presone Tradutziones Frantzesu fourrer qqn. en prison Ingresu to send to prison Ispagnolu apresar Italianu ficcare in galèra Tedescu ins Gefängnis werfen.

ingiarràe, ingiarrài, ingiarràre , vrb: inzarare Definitzione betare sa giarra in istradas, camminos o àteru po aparigiare is fossos, po mantènnere su fundhu tentu contu 2. is arrodas arressartiànt in s'istradoni ingiarrau ◊ iant fatu unu biaxi longu, casi totu sa dì a carreta a lòscia in s'istradoni ingiarrau ◊ babbu bonu: a su fizu li at lassadu totu sos caminos inzarados! Tradutziones Frantzesu empierrer, gravillonner Ingresu to gravel Ispagnolu poner grava Italianu inghiaiare Tedescu beschottern.

ingiobàre , vrb Definitzione fàere a giobu, a lobu, a nodu, acapiandho Sinònimos e contràrios annoai | ctr. isòlbere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouer Ingresu to knot Ispagnolu anudar Italianu annodare Tedescu verknoten.

ingiogaciài , vrb: ingiogassai, ingiogatzai, ingiogatzare Definitzione su si apedhiare a su giogu, istare sèmpere a giogu Sinònimos e contràrios abbrengulare, agiogatzare, agiogulare, ciogare, giochitare, imbalai, ingiochetare Tradutziones Frantzesu amuser, divertir Ingresu to amuse Ispagnolu jugar Italianu trastullare Tedescu tändeln.

«« Torra a chircare