Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

inguarnitzàre , vrb Definitzione pònnere (retratu, fotografia, pintura e gai) cun sa cornice totu a inghíriu Sinònimos e contràrios incornissare Frases ant detzisu de inguarnitzare sa lítera e de ndhe fàghere unu bellu cuadru Tradutziones Frantzesu encadrer Ingresu to enframe Ispagnolu enmarcar Italianu incorniciare Tedescu einrahmen.

ingudrài , vrb: ingurdae, ingurdai, ingurdare, ingurrai Definitzione essire o fàere ingudru, pagu segante, nau de s'atza de un'aina mescamente a fortza de dh'impreare Sinònimos e contràrios angudrai, auldare, intusciai, irburdare, irdassai, irgurdare, irmarrare, sgurdai | ctr. arrodai 1, immolare Frases arriscu de m'ingudrai s'arrasoja Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu émousser Ingresu to blunt Ispagnolu embotar Italianu ottùndere Tedescu abstumpfen.

ingúllere, ingúlli , vrb Definitzione fàere calare a s’istògomo su chi si papat o si bufat, fintzes suspire comente faet sa terra (e no solu a suspidura, ma deosi si narat de su terrenu) o àteru materiale chi podet suspire s’abba o àteru deasi; nau in cobertantza, iscumpàrrere, crèdere cun facilidade fàulas puru / pps. ingúrtiu, ingultu Sinònimos e contràrios ingollire 1, ingurti / crèdere Frases su sàmbene de su mortu si che l'at ingultu sa banchina, in s'istrada ◊ mancari giutas búturu de oca, bae chi de cust'ossu no ndhe ingulles! Ètimu ctl., spn. engolir Tradutziones Frantzesu avaler Ingresu to swallow Ispagnolu engullir, tragar Italianu ingoiare Tedescu verschlucken.

ingúrtere, ingúrti , vrb: ingúrtiri Definitzione fàere calare a s’istògomo su chi si papat o si bufat, suspire comente faet sa terra; nau in cobertantza, iscumpàrrere, fintzes padire calecuna cosa chi no praghet, crèdere calecuna fàula Sinònimos e contràrios ingollire 1, ingúllere, traghire / aciupae / manigare / baliare / crèdere 2. gei si dhu at a prandi su bídhiu, tanti gei no ingurtit!… 3. no nci dhu podit ingurti ca Pinúcia dhi at postu cuadhu in faci a sa filla! Ètimu ltn. ingluttire Tradutziones Frantzesu avaler Ingresu to gulp down Ispagnolu tragar Italianu inghiottire Tedescu verschlucken.

ingustài, ingustàre , vrb Definitzione pigare gustu a calecuna cosa e pigare o pònnere s’abbitúdine a dha fàere Sinònimos e contràrios abbetuare, abesare, acomunai, acostumai, arranguai, imbisciare, imbitzicare / allicare, allichionare, ingolumare | ctr. irbitzare Frases a pipiu no ingustis e a béciu no disgustis! ◊ imbeces de m'ingustare a sos carignos, como fipo istétiu nessi vivu e forte! ◊ po ingustare sos pitzinnos bis imparat a fàere benas e pipiolos, a dhos sonare e a cantare 2. unu matzone fit ingustadu a su pudharzu e che furaiat sas menzus pudhichinas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accoutumer Ingresu to inure Ispagnolu habituar Italianu assuefare Tedescu gewöhnen.

inlitzài , vrb Definitzione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Tradutziones Frantzesu faire passer à travers les lisses (le fil) Ingresu to heddle Ispagnolu enlizar Italianu allicciare Tedescu einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

inlutài, inlutàre , vrb rfl Definitzione pònnere su dolu, bestire a dolu, po unu mortu Sinònimos e contràrios allutare, lutare 2 | ctr. slutai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre le deuil Ingresu to go into mourning Ispagnolu enlutar Italianu méttere, portare il lutto Tedescu Trauer tragen.

innadiài , vrb: innadicare, innadigare, irnadicare Definitzione pigare a isculivitas, a innadiadas, iscúdere cun sa manu a nàdigas Sinònimos e contràrios annadiai, aculaciai Frases candho su pipiu naschiat l'innadighiant chi bidiant ca no respiriat, po dhu fae prànghede Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner une fessée Ingresu to spank Ispagnolu pegar en el culo Italianu sculacciare Tedescu den Hintern versohlen.

innaigài , vrb: innaigare Definitzione indrúchere o abbasciare is naes càrrigas de una mata, tròchere o andhare de un’ala a s’àtera che is naes de is matas Sinònimos e contràrios allancare, annaigare, bantzicare, iscotzinare, iscutuai, saidare, stontonai, tambulare, tòmbere Frases innàigat una mata de pira pro ndhe betare a terra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu secouer, chanceler Ingresu to shake, to stagger Ispagnolu contonear Italianu scuòtere, barcollare Tedescu schütteln, schwanken.

innerbiàre, innerjàre , vrb: innerviare, irnerbiare, isnerviare Definitzione acropare, iscúdere cun nérbiu; fintzes istirare a tropu, segare unu nérbiu / i. unu boe = isarchilare Sinònimos e contràrios aciotai, aciotarai, afrustai, irbrunchiare, passillai Frases apo innerjadu sa lampizada de sa prepoténtzia a s'iscórria de s'issocadore 2. leendhe sa pedhitza peri sos oros, s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu battre avec un nerf de bœuf Ingresu to flog Ispagnolu azotar Italianu nerbare Tedescu auspeitschen.

innetàre , vrb: innetiare Definitzione fàere netu, límpiu, bogare o pigare s'àliga o àteru de diferente de mesu de is cosas (es. corgiolu); fàere o essire límpiu: nau de s’aera ammontada, su s'istesiare de is nues lassandho s'aera límpia / i. sa patata = ispilloncai, iscroxolai sa patata Sinònimos e contràrios allichidie, allimpiare, illichidire, mundhare, netare, pulire, iserrinire / iscorgiolare, ispigiolare | ctr. imbrutai, intruai Frases sunt andhaos a innetare su matímene ◊ vàtiche sas lametas pro innetare su porcu usciau! ◊ a nos innetare no tet bastare s'abba de su mare ◊ su massaju innétiat sos trigos, chi no bi crescat àtera erba in mesu ◊ Fulana est impreada pro innetare sas iscolas ◊ so innetiendhe patata a fríere ◊ inneta sa ficumorisca! 2. s'aera che at innetiadu ◊ s'abba de sa funtana l'ant morigada: cheret lassada pasare pro innetiare Tradutziones Frantzesu nettoyer, peler, éplucher, sarcler Ingresu to clean, to peel Ispagnolu limpiar Italianu nettare, pelare, mondare, ripulire Tedescu reinigen, schälen.

innicràre , vrb: inniglare, innigrae, innigrare, innilgare Definitzione fàere sa boghe de su cuadhu Sinònimos e contràrios allirgai 1, anniciare, anninnijare, annirghiai, garrizare, giarraspidare, innigridare, zarridare Frases su cadhitu est innicrendhe Ètimu ltn. *hinnic(u)lare Tradutziones Frantzesu hennir Ingresu to whinny Ispagnolu relinchar Italianu nitrire Tedescu wiehern.

innidigàre , vrb Definitzione fàere essire o bogare de su niu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chasser, prendre du nid Ingresu to drive out Ispagnolu expulsar, desanidar Italianu scacciare, tògliere dal nido Tedescu aus dem Nest heraustreiben.

inniedhigài , vrb: inniedhigare, inniedhigari, innighedhare, innighedhicare Definitzione fàere o essire niedhu; nau de frutuàrios, còere; fintzes annuare Sinònimos e contràrios afumai, anniedhigai, inniedhighedhai / acotilai, recòghere / imbarzare Frases como sos sartos sunt innighedhicaos dae sos focos ◊ est unu fumentu chi innighedhat totu ◊ su fumu de arrebbassa inniédhigat su muru ◊ su podhini de sa ziminera inniédhigat totu 2. a ora de soli ponidí una cosa in conca po no t'inniedhigai! ◊ custu soli mi acuitat a inniedhigai ◊ s'inniédhigat s'àxina, sa figu, si funt de calidadi 3. s'ària est torrendisí a inniedhigai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir Ingresu to blacken Ispagnolu ennegrecer Italianu annerire Tedescu schwärzen.

inniscíre , vrb: innisie, innisire, innixire Definitzione sonare su nasu po ndhe bogare su mucu Sinònimos e contràrios ischisciare, ischiscire, mucai, nesire, sinire Frases innisíresi, nisire su mucu ◊ s'innisiant in su manigotu! ◊ est a istúrridos e innisíndhero Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moucher Ingresu to blow one's nose Ispagnolu sonarse Italianu soffiarsi il naso Tedescu sich die Nase putzen.

innodidàre, innoditàre , vrb Definitzione distínghere de is àteros, su si pònnere a notu, fàere a bíere Sinònimos e contràrios annoditare Frases su colore de s'istula s'innoditaiat in mesu de sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se distinguer Ingresu to stand out Ispagnolu sobresalir Italianu distìnguersi, spiccare Tedescu sich unterscheiden, hervorragen.

innoigài, innoigàre, innoigràre , vrb: innojare, isnojare Definitzione bogare de pare duos arremos, duos ossos in s'annoigadórgiu Sinònimos e contràrios bocare, ilgiogare, illogare, irbesciai, irbièscere, irdroghillae, isconzare, isgioghedhare, scadrogai, sciadhie Frases zughiat sos ossos isnojados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se déboîter, se luxer Ingresu to dislocate Ispagnolu dislocar Italianu snodare, slogare le òssa Tedescu gelenkig machen, verrenken.

innoràre , vrb: innoriare Definitzione nàrrere male de unu ofendhendhodhu in s'onore Sinònimos e contràrios allimbare, disondrare, foghigiai, imposturai, irfamiare, tragagiai / afrentai, disprejare, ilbantare, ilzenzare, ispresciare, menispresiare | ctr. abantai, alabai Frases cantu la vitupério e l'innoro! ◊ innoriades sos vetzos e a ogros cotos benides a lis pedire dinari! 2. su girasole innóriat e de su sole est tandho chi si glóriat (A.Spano) Tradutziones Frantzesu déshonorer Ingresu to dishonour Ispagnolu difamar, deshonrar Italianu disonorare, diffamare Tedescu entehren, verleumden.

innudàre , vrb: isnuare Definitzione bogare totu su bestimentu, fàere o lassare nudu a unu, leare s'ammontu o àteru chi serbit a carragiare; fintzes brivare de sa cosa, leare a unu su chi tenet, pèrdere totu o abbarrare cun tropu pagu Sinònimos e contràrios nudai, ispollincare / iscucuzare | ctr. bestire Frases bos innudades e si bidides s'erighina non bos ndhe la catzedas a istratzadura ◊ a su malevadadu l’aiant assachiadu e inzurzadu, che l’aiant bogadu a fora dae sa sita e innudadu 2. paja de pudhas aiant prenatu sa corte, carcarianne, chin sas alas innudatas che funnos ispozatos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dénuder Ingresu to strip Ispagnolu desnudar Italianu denudare Tedescu entblößen.

inrichíre , vrb: irrichire Definitzione fàere o essire erricu, crèschere s'errichesa, sa siendha, s'interessu; giare o aciúnghere valore meda Sinònimos e contràrios arricai | ctr. impoberire Frases su chi de s'onestade est veru amigu, mancari chi tribàgliet, no irrichit ◊ niune si est mai irrichidu dai su trabàgliu sou 2. bos irricat de prendhas su diadema! ◊ sa poesia de sos mannos nostros est unu veru sidhadu chi no devimus fuliare ma impreare pro inrichire sa manera moderna de faedhare Sambenados e Provèrbios prb: chie cheret irrichire in d-un'annu morit in bator meses Tradutziones Frantzesu s'enrichir Ingresu to get rich Ispagnolu enriquecer Italianu arricchirsi Tedescu reich werden.