Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ingraníre, ingraníri , vrb Definitzione fàere su granu, mescamente nau in su sensu de dhu fàere bellu matucu, bonu / bae chi cussa no t'ingranit! = no as a biri mai cussa dí, cussu disígiu cumpriu Sinònimos e contràrios abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, chibare, integare | ctr. imbiciai Frases su chivu est ingranindhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grener Ingresu to seed Ispagnolu granar Italianu granire Tedescu Körner ansetzen.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definitzione pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Sinònimos e contràrios avocai, ingramesciare, invocai Frases tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gagner les bonnes grâces Ingresu to get on the right side of Ispagnolu ganarse, cautivarse Italianu ingraziarsi Tedescu sich beliebt machen.

ingrassài, ingrassàre , vrb Definitzione pònnere lardu, ógiu (mescamente nau de is petzas, animales e gente); frigare o pònnere ógiu a ingranàgios, betare ladamíngiu a sa terra; in cobertantza, errichire Sinònimos e contràrios ammeudhare, irrassare, saginai / úngere / alladamenae | ctr. illangiare, irromasire, isozare Frases biu ca Gilda est prenixedha, sighendusí a ingrassai ◊ ingunis si papat bèni, issu s'est povintzas ingrassau ◊ ingrassamus su porcu pro lu fàchere a sartitza ◊ nc'est peri chini ingrassat papandu pagu! 3. cumintzeit a sudhare chi su dinari non serviat a Santu Frantziscu ma pro ingrassare sas buxacas de compare retore Sambenados e Provèrbios prb: s’oglu de su mere ingrassat su cadhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engraisser Ingresu to fatten Ispagnolu engordar, engrasar, abonar Italianu ingrassare Tedescu mästen, einfetten, düngen.

ingrazàre , vrb Definitzione peorare su dolore, su dispraxere Sinònimos e contràrios agghegiare, incalèschere, incancheriare, incrudèschere, intriscare Frases ingrazare una ferida, una fruschedha Tradutziones Frantzesu exacerber Ingresu to embitter, to sharpen a pain Ispagnolu exasperar Italianu inasprire Tedescu verschärfen.

ingregài , vrb: ingreghiai Definitzione coment'e pigare a trampa, a ingannia, cun calecuna cosa chi praghet, ma no sèmpere po su malu Sinònimos e contràrios abbovai, coluvronare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, ingruguitzai, piocai, trampai Frases mancai su cumbidu m'ingreghit, no potzu andai ◊ si dhu càstiat che ollu bessau in terra e poi si ponit a dhu ingreghiai e a dhu ingrillai ◊ funt fuedhus durcis chi ingréghiant e abberint s'enna de is sentidus a s'abetu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu allécher, choyer Ingresu to entice, to fondle Ispagnolu seducir Italianu allettare, vezzeggiare Tedescu anlocken, hätscheln.

ingribbiài , vrb Definitzione pònnere in gríbbia, in presone Sinònimos e contràrios imprasonai, ingalerare, ingiabbulare / incabbiai / incassidhare 2. coru ingribbiau chi sufris, poita no dh'acabbas, tui puru, e mi lassas drommí?! (E.Collu) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu encager Ingresu to cage Ispagnolu enjaular Italianu ingabbiare Tedescu in einen Käfig sperren.

ingrigliàre , vrb Definitzione abbiatzare, essire prus atzudos e inganios Sinònimos e contràrios alleporedhare, alleporizare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrilliri Frases a sa música allegra s'ingrígliant finas sos betzos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ragaillardir Ingresu to make cocky Ispagnolu engallar Italianu ringalluzzire Tedescu eitel werden.

ingriglionài, ingriglionàre , vrb Definitzione pònnere is grigliones, is ferros de arrestare a unu Sinònimos e contràrios ammusare, arrestai, imbrillonai, imbrucinitai / acapiae, prèndhere 2. nos ant ingriglionadu a sa solidade de un'andhira morta ◊ sa Sardigna est bivendu ingriglionada e torrada a tzaraca de is istràngius ◊ no est su mari ch'ingriglionat un'ispera! Ètimu ctl. engrillonar Tradutziones Frantzesu passer les menottes Ingresu to handcuff Ispagnolu esposar Italianu ammanettare Tedescu Handschellen anlegen.

ingrillài , vrb Definitzione pigare a unu a ingrillus, a frandhigos; in cobertantza, tzeurrare, bogare su cambu nou (nau de sèmene) Sinònimos e contràrios abbrinzai, ingregai Frases si dhu càstiat che ollu bessau in terra e poi si ponit a dhu ingreghiai e a dhu ingrillai ◊ su tréulu m'ingrillat a sa passiéntzia… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu allécher, choyer Ingresu to allure, to fondle Ispagnolu seducir, lisonjear Italianu allettare, vezzeggiare Tedescu anlocken, hätscheln.

ingrillíri , vrb Definitzione inganire, prus che àteru nau de mascu o ómine po bènnere gana de fémina; nau de sèmene, bogare su sirione, fàere sa tzeurra Sinònimos e contràrios ingrigliare, insuai / abbrabai, abbrossare, chimire, inceurrare, tidhire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu exciter Ingresu to excite Ispagnolu excitar Italianu eccitare Tedescu erregen.

ingrodhíre , vrb Definitzione fàere o essire coment'e unu margiane, de cumportamentos, essire trasseri, marfusu Sinònimos e contràrios ammargianae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ruser Ingresu to become wily Ispagnolu hacerse astuto Italianu involpire Tedescu schlau wie ein Fuchs werden.

ingroedhàre , vrb Definitzione istare a irmasionu, su si dha pigare tropu abbellu faendho sa cosa, istare faendho e chentza fàere Sinònimos e contràrios immajonare, morighinare 1 Tradutziones Frantzesu barguigner Ingresu to waver, to hesitate Ispagnolu holgazanear Italianu cincischiare Tedescu trödeln, zögern.

ingroghídu , pps, agt: ingroghiu Definitzione de ingroghire Sinònimos e contràrios ingrogau / cdh. ingrughitu Frases sas fozas si fint ingroghidas e bentu fritu torresit, astraore (P.Sulis) 2. cuss'àrbure zughet petzi pagas fozas ingroghidas ◊ no mi lasses che una rosa dae su ramu distacada ingroghida e allizada a sas frinas tremulendhe! (P.Marteddu)◊ tia Cianedha giughiat sa tiazola bianca ingroghida ◊ iat allogau s'apuntu asuta de unu matzu de àturus fòglius de paperi ingroghiu Tradutziones Frantzesu jauni Ingresu to yellow Ispagnolu amarilleado Italianu ingiallito Tedescu vergilbt.

ingroghíe , vrb: ingroghire, ingroghiri Definitzione fàere o essire grogo Sinònimos e contràrios ingrogai, ingroghinai Frases su sole meda ingroghit sos letolos biancos ◊ sa fozosina si est ingroghia ◊ in s'atóngiu sa folla de is matas ingroghit e ndi arruit Ètimu ctl. engroguir Tradutziones Frantzesu jaunir Ingresu to make yellow Ispagnolu amarillear Italianu ingiallire Tedescu gelb färben, vergilben.

ingropíre , vrb: ingrupire Definitzione artzare o fàere de codhos, coment'e po nàrrere chi de su chi at intesu, unu, o dhi ant pediu no ndh'ischit, no ndhe dh'importat Sinònimos e contràrios incodhare, ingrutzare, ispallaritzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hausser les épaules Ingresu to shrug one's shoulders Ispagnolu encogerse de hombros Italianu far spallùcce Tedescu die Achseln zucken.

ingrujàre , vrb: ingruzare, irrujare Definitzione callentare su ferru (o àteru metallu) a puntu de essire orrúbiu; nau de cosas de papare (frutos), essire orrúbios, cotos, lómpios Sinònimos e contràrios abbrigai, arrubiai, arrubiscai, arrujire, cardiare, cardigiai, imbudhidai, irrujire, orruviare | ctr. ifridare Frases sas ancas si li fint pinnigadas e allorumadas che duos ferros irrujados ◊ pro còghere su late in su maninzone, antigamente, ingruzaiant pedras biancas e che las betaiant a mesu 2. sa cariasa est irrujendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer au rouge Ingresu to make red-hot Ispagnolu calentar al rojo Italianu arroventare Tedescu glühend machen.

ingrumài , vrb: ingrummai Definitzione pònnere sa crosta, sa grumma Sinònimos e contràrios aggromare, aggrostare, aradhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entartrer, incruster Ingresu to encrust Ispagnolu incrustar Italianu ingrommare, incrostare Tedescu mit Weinstein bedecken, sich verkrüsten.

ingrussài , vrb: ingrussare Definitzione essire o fàere prus grussu, crèschere de o sa grussària, nau fintzes de sa carena, de fémina príngia; nau de is errios, prènnere de abba candho calat a meda; a logos bolet nàrrere a ischedrare is muros / i. sa boxi = fàghere sa boghe russa, coment'e serragados Sinònimos e contràrios introssai, introssiri | ctr. ifiniare, infinigae, insutiligai Frases e sighit a frocare: su nie est ingrussendhe! ◊ fint úrigas sas naes ingrussàndhesi in d-unu modu raru (C.Longu)◊ cumprendusí fiat issa: dhi cresciant is titas, s'ingrussànt is ancas (I.Lecca) 2. is frúminis e is arrius si fiant ingrussaus bessendindi de is màrginis (S.A.Spano) 3. su veterinàriu at iscartau sa corada ca portàt su figau ingrussau ◊ sos dotores no adiant mai vistu unu coro ingrussatu che a su suo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grossir, fortifier Ingresu to grow stronger Ispagnolu engrosar Italianu ingrossare, irrobustire Tedescu dick werden, sich stärken.

ingruxàe, ingruxài , vrb Definitzione passare a istúturu una cosa cun àtera, pònnere o passare a grughe (fintzes a intessidura); arare a traessu, a istúturu de is surcos fatos in su brabatu; pònnere in sa grughe Sinònimos e contràrios ruciare / inclavai Frases si est sétziu e at ingruxau is bratzus ◊ ingruxai is cambas ◊ is cuadhus si funt firmaus abundi s'ingruxant is andaredhas ◊ is cranistajos ingruxant sa sarpa faendho cadinos 3. mortu a perda o ingruxau totu est su própriu: bociu dh'ant! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu croiser, couper Ingresu to intersect Ispagnolu cruzar Italianu incrociare, intersecare Tedescu kreuzen, sich kreuzen.

ingruxàre , vrb Definitzione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinònimos e contràrios ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frases s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Tradutziones Frantzesu s'incliner, baisser, se courber Ingresu to bend down Ispagnolu inclinarse Italianu inchinarsi, piegarsi Tedescu sich neigen.