Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

intígnere , vrb: intínghede, intínghere, intíngiri Definitzione pigare o pònnere tinta, fàere de àteru colore; pònnere in lutu, bestire a dolu / pps. intintu Sinònimos e contràrios illatare, imbarjare, tígnere / inlutai Frases sos burdones sunt intinghendhe ◊ cussa fémina no acudit mancu a s'intínghere sos murros ◊ intinghendhe linna fipo balente cantu a su mastru ◊ dèu intíngiu sa lana cun su croxu de s'arenara ◊ ita ti at acucau, oi, ca intingis cussa genna? 2. mucadoredhu cotu chi mi ant arregalau… dèu m'intíngiu totu si ti ndi andas sordau! ◊ mortu est maridu meu: como za mi l'intingo su zipone! ◊ si est intintu ca li est morta sa pobidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu teindre Ingresu to dye Ispagnolu teñir Italianu tìngere Tedescu färben.

intimài, intimàre , vrb Definitzione mandhare, betare, fàere s'intima, proibbire, ordinare o ammeletzare calecuna o cun calecuna cosa Sinònimos e contràrios impònnere Frases sos bentos divididos totu si sunt unidos pro mi intimare gherra! (G.Congiu)◊ pariant fatèndhelu a dispetu su mi intimare gai sos muschetes! ◊ Gesús dh'iat intimau: Citidí e bessi luegu de cust'ómini! ◊ si ti devo cosa, intima, za che at cuntziliadore! Tradutziones Frantzesu sommer (dr.), notifier, mettre en demeure Ingresu to order, to warn Ispagnolu intimar Italianu intimare, notificare, diffidare Tedescu zustellen, auffordern.

intimorigiài , vrb: intimorillai, intimorizai, intimorizare Definitzione pònnere timoria, fàere a tímere: prnl., tímere Sinònimos e contràrios apantejare, apramare, asciustrare, aterrighinare, atimorigiai, intimoriare Frases intimorígiant sa genti cun sonus de cadenas e cun itzérrius ◊ comenti at inténdiu a issu si est intimorigiau 2. biendi iscurighendi a mesudí chini no nd'iat a èssi intimorigiau? Tradutziones Frantzesu effrayer Ingresu to intimidate Ispagnolu atemorizar Italianu intimorire Tedescu veränstigen.

intingiàe, intingiài, intingiàre, intingiàri , vrb: intinzare Definitzione carrigare de tíngia, genia de bobboi niedhu chi ponet a is matas e a is erbas in is puntas modhes o, segundhu, fintzes a is animales; in cobertantza, fintzes carrigare de àteru cunsiderau dannosu o pagu praghillosu Sinònimos e contràrios impestai 2. su cani tuu fut carriau de púlixi e nd'at intingiau is mius puru (G.Mura)◊ is gerrunaderis funt intingiaus de dépidus, sentza mancu un'ispera!◊ depit èssi berus ca mi torru a intingiai cun d-un'ómini… abarru fiuda! Tradutziones Frantzesu prendre la teigne Ingresu to affect with ringworm Ispagnolu coger la tiña Italianu intignare Tedescu von Motten zefressen werden.

intipídu , pps, agt: intripidu Definitzione de intipire; chi est istrintu, cracu Sinònimos e contràrios calcu, fitu 1, tapiu, tipiu 2. bellu intipiu, custu tapetu, chi est! ◊ est una tupa intipia meda ◊ su chizu intripidu de arva incanida ispajaiat bonumore ◊ su logu est intipiu de modhitzi e de linnarbus Tradutziones Frantzesu touffu Ingresu to make thick Ispagnolu entupido Italianu infoltito Tedescu dicht geworden.

intitulài, intitulàre , vrb Definitzione pònnere su títulu, pònnere su númene de calecuna persona de importu a un'òpera, a un'orruga o àteru Sinònimos e contràrios dedicai Frases custas arrugas dhas ant intituladas a genti chi no s'iscít mancu a chini est e chi no nci apodhat nudha cun nosu Sardus ◊ cust'iscola dh'ant intitulada a Leonora de Arborea Tradutziones Frantzesu donner un titre, donner le nom (de qqn) Ingresu to entitle Ispagnolu intitular Italianu intitolare Tedescu betiteln.

intofàre , vrb Definitzione calàre a fundhu, coment'e faendho fossu Sinònimos e contràrios aciufae, afundae, afungai 1, ifungutare 2. sunt istigas intofadas in su ludu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'enfoncer Ingresu to sink Ispagnolu precipitar Italianu sprofondare Tedescu versenken.

intonicài , vrb: intunicai, intunicare, intunigare Definitzione impalitare, betare e firmare bene s’impastu a unu muru po dhu finire e fàere lisu; passare o frigare sa tinta a is muros finios Sinònimos e contràrios albiare, arrabbussai, arraspagliai, impalitai, impilatzare, incalchinare, incroxai, ingrostare, innalvinare, irrustigare, ischedrare / illatare, imbarchinai 2. intunicandhe cochinas e salas chin tintas noas bellas chi parent telas bestis sas domos de pompas e galas e tue puru intunicau irghelas! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu crépir, enduire de plâtre, enduire de ciment Ingresu to plaster Ispagnolu enlucir, encalar Italianu intonacare Tedescu verputzen.

intopíre , vrb Definitzione andhare a tzopu; fàere tzopu Sinònimos e contràrios assopiai, atopigare, intopare, intopigare, irtopiligare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boiter Ingresu to limp Ispagnolu cojear Italianu zoppicare Tedescu hinken.

intostài, intostàre , vrb Definitzione fàere tostau, essire tostau, téteru (nau de ccn. fintzes cambiare colore a druchesau) Sinònimos e contràrios apedrare, indurae, indurèssiri / abbadherigare, abbidhiritzai, ammustèlchere, ateterigare, aturronai, dilmagiare, inteterighedhare | ctr. ammodhiae Frases sa terra s'intostat candho est de meda chentza pròere ◊ pro intostare s'impastu bi cheret annuntu rena e tzimentu ◊ s'inghisci intostau no lassat movi su bratzu iscónciu 2. su pipiu prangendi s'est acirdinau e si nc'est furriau intostau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu durcir, raffermir Ingresu to harden Ispagnolu endurecer Italianu indurire, rassodare Tedescu verhärten, straffen.

intràe , vrb: intrai, intrare, intrari Definitzione andhare o fintzes portare, assentare, pònnere aintru (o fintzes a manera de arresurtare una cosa aintru de àtera), pònnere o andhare in mesu de unu logu o de una cosa (e fintzes de un'argumentu, in su sensu chi dhu pertocat); nau de su sole, betare apalas de s'orizonte, giare borta de no si pòdere bíere; nau de orrobba téssia, o fintzes de linnas, torrare, minimare de pesu, de mannària (e cun custu significau si narat fintzes de cartzamenta istrinta chi tocat e faet freaduras); istare o càbere, naendho de cosas chi si ponent in istrégiu, de laore semenau in d-unu tanti de terrenu, ma fintzes de trastu chi si faet a imbistidura (pantalones, giacheta, mígias) Sinònimos e contràrios buncai, ifilare, intretire, istichire / menguai, piciai / càbere, iltare / aferrare | ctr. essire, bocare Maneras de nàrrere csn: i. a, in = andhare a intro de…; intrare late, fortzas = pònnere late, prenare (sas titas) de late, pònnere o dare fortzas; i. denúntzia, dimandha = denuntziare, fàghere dimandha; intrare in edade, in tempus = èssiri mannus, cumentzai a èssiri antzianus; i. in religione = faisí predi, mòngia, para; i. in postu, in triballu = leare postu, triballu; i. in manu, in ungras = bènniri a tretu de dhu pigai, de dh'aferrai; i. faghe faghe (a ccn.), afródhiu = dàresi a fàghere, istare semper faghindhe, in movimentu; i. una cosa in bidea a unu = bènniri s'idea, ponnirisí un'idea in conca, circai de fai ccn. cosa; i. in sas ispesas de una cosa, unu triballu, una faina = pònnere dinari pro su chi si b'ispendhet; ischire i. in d-una chistione, in su chistionu (nendhe de unu) = leàrela in manera zusta, bene, de piàghere, de cumbínchere s'àteru; intrai in brulla = istare a sas brullas, baliare sas brullas e fàgherendhe puru Frases nci dh'at intrau a domu, a guventu, a crésia ◊ su sole si che est intrendhe ◊ intramiche custu cabu de filu in s'agu! ◊ no che intres a mesu, triballendhe: comintza de sos oros! ◊ sos chi teniant terrinu a oros de cumonale si che ndhe ant intradu àteru ◊ intra linna a su fogu! ◊ no ti che intres in chistiones anzenas! ◊ su chi sezis nendhe bois no intrat e no essit cun su chi zughimus nois in chistionu ◊ candho proet lena, s'abba l'intrat menzus a sa terra ◊ su sale l'intrat menzus coghindhe, a sa cosa ◊ a s'ortu bi at intradu zente ◊ su guante intrat in sa manu ◊ at intrau sa manu a buciaca po ndi bogai su dinai 2. sa linna candho sicat intrat ◊ sas bestimentas de lana intrant totu si no sunt samunadas in abba frita ◊ custos pantalones comente los ant samunados ant intradu e como mi sunt afissos ◊ s'iscarpa in sa punta de su pódhighe m'intrat ◊ si ponet in conca una modhita, unu tedile, pro no l'intrare su bàrriu in cúcuru 3. candho est sica, de linna in d-unu metre cubbu bi ndh'intrat meda, a pesu ◊ in cussu terrinu cantu sèmene b'intrat? ◊ in d-unu chilu, de custa melaeranu madura bi ndhe intrat pagas ◊ de arrobba de seda, in su chilu nde intrat meda, ca est lébia ◊ cantu sèmini dhoi intrat in cussa terra? ◊ cara, custa cambaredha: gei nd'intrat meda, ca est pitichedhedha, ma sempri unu chilu etotu est! ◊ custa camisa zughet sas mànigas istrintas chi mancu m'intrat in bratzos!◊ cussa màniga cheret prus irfinigada in punta pro intrare in s'ogru de su tzapu 4. como chi est intradu in postu za istat bene ◊ mi chirco mere e intro teraca 5. custa mi dha pagas, ca za mi as a intrae in manos! ◊ si m'intrat in manu su fuste ti che bogo maza maza! 6. a ndhe lis intrat de faghe faghe a custos pisedhos: no asséliant un'iscuta! ◊ a sos Americanos e Soviéticos lis fit intrendhe tantu faghe faghe pro pigare a sa Luna 7. già mi est costadu a mi fàghere pastore: mai mi esseret intradu in bidea! 8. s'amministratzioni comunali est intrada in is ispesas po fai custu libbru 9. sunt limbudos ma bene faedhados, ischint intrare e lis daent totu su chi cherent! ◊ lassa fàghere a mie, ca isco sa manera de l'intrare, ca in cuss'alte so nadu! ◊ no isco mancu de ue l'intrare a fàghere custa faina! Sambenados e Provèrbios prb: innanti intrant sas dentes e posca sos parentes Ètimu ltn. intrare Tradutziones Frantzesu entrer, introduire Ingresu to get in, to insert, to shrink Ispagnolu entrar Italianu entrare, accèdere, addentrarsi, inserire, introdurre, portare déntro Tedescu eintreten, betreten, eindringen, einsetzen.

intramài, intramàre , vrb Definitzione pònnere o intrare apare sa trama o àteru deasi Sinònimos e contràrios infunixedhai, intriciai, tèssere, tramai | ctr. istramare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brocher, tresser Ingresu to interweave Ispagnolu entrelazar, entretejer Italianu intèssere Tedescu einweben.

intramesài, intramesàre , vrb: intremesai, intremessai Definitzione pònnere o passare in mesu, tra una cosa e àtera; pònnere a tramesu, po ispartzire unu logu (mescamente faendho domo) Sinònimos e contràrios tramesare Frases dhi est intremessada sa gatu in mesu de is peis e dh'at fata arrui Ètimu itl. intramezzare Tradutziones Frantzesu intercaler, faire alterner Ingresu to insert, to interpose Ispagnolu intercalar Italianu inframmezzare, intercalare Tedescu einschieben.

intrassíre , vrb Definitzione pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu Sinònimos e contràrios ammassimare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir rusé Ingresu to sharpen s.o.'s wits Ispagnolu espabilar Italianu scaltrire Tedescu schlau machen, schlau werden.

intraugliàre , vrb rfl Sinònimos e contràrios cotulare, infrichiri, infruncuai, intraudhare, intraudhulare Tradutziones Frantzesu se mêler Ingresu to meddle (in sthg) Ispagnolu inmiscuirse Italianu impicciarsi Tedescu sich einmischen.

intrebedhài , vrb: introbedhai Definitzione nau de cosa, de chistione, èssere o essire totu troboia, betada apare, difícile, mala a iscapiare o a cumprèndhere / i. sa língua = cufúndheresi faedhendhe, agatare difítzile a faedhare Sinònimos e contràrios atrepillai, atrobodhare, atrobutzare, imbogiare, imbrabugliare, trabojare, trebedhai, trobodhicai Frases sa chistioni est cumentzendi a s'introbedhai ◊ cussu s'intrebedhat fuedhendu ◊ fostei si nci est ammisturau e at introbedhau sa cosa ◊ mancu mali, a vostè no dh'introbedhat sa língua! ◊ cun custus dícius… issu est circandho de introbedhai totu is chistiones! 2. seu intrau in s'àcua e in cambas s'est intrebedhau unu cantu de erba de mari Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brouiller Ingresu to tangle up Ispagnolu enredar Italianu ingarbugliare Tedescu verwirren.

intrecíre , vrb: intretzire, intritzire Definitzione intrare apare Sinònimos e contràrios intriciai, intèssere, intreverai Frases est intrecidu s'unu a s'àteru Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu tresser Ingresu to interlace Ispagnolu trenzar, entrelazar Italianu intrecciare Tedescu flechten.

intregài, intregàre , vrb: intrigai Definitzione giare cosa, pònnere in manos de àtere; su si pònnere cun apentu mannu a fàere calecuna faina Sinònimos e contràrios apentare, dare, imbèlghere, intzidiare / apentare Maneras de nàrrere csn: intregai cosa a manus de ccn. = pònnere in manos de ccn.; intregadu dae sos diàulos = chi zughet bundhos; intregai is pudhas a margiani = comporare casu dae sos sórighes, fidàresi de chie no si depet Frases ant intregadu su malefatore a sa giustíssia ◊ a tie apo intregadu coro, vida e pessone ◊ Antoni Maria s'iat béndiu s'ànima a s'eremigu e si dh'iat a èssi intregada un'àtera dí ◊ totus dh'intregant faina, ca est maistu bonu ◊ dhi at intregau dónnia cosa a manus suas 2. a Cristos li fatesi sa promissa de pòdere a sa rughe intregare sas fartas mias pro non prus pecare (G.Ruju)◊ mannus e piticus s'intregant a is Santus cun un'isperàntzia chi dhus agiudant a bivi (M.Porru) 3. si est intregadu totugantu a s'istúdiu 4. candho si atriviat a mòvere dae su triballu li tocaiat guasi de s'intregare pro torrare a caminu 5. "Duncas!" - si fadiat po cumentzai, iscrariendusí sa boxi e intreghendu su contu - Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu livrer Ingresu to hand over, to grant Ispagnolu entregar Italianu consegnare, affidare Tedescu aushändigen, übergeben.

intrementíre , vrb Definitzione coment’e dormire, nau de arremu chi, po comente istat postu male, s’informigat o abbortigat Sinònimos e contràrios addrommentire, iformicare Tradutziones Frantzesu engourdir Ingresu to make torpid Ispagnolu enturbiar Italianu intormentire Tedescu gefühllos machen.

intreverài, intreveràre , vrb Definitzione pònnere impare ammesturandho, faendho o ponendho candho unu candho s'àteru, a bort'a borta, intrare apare Sinònimos e contràrios intrecire Frases sa noti intrèverat sa luxi ◊ at fuedhau intreverendi unu passu a una batuta ◊ in is oras a su coru nodias temporadas s'intrèverant a lampus de ispera ◊ mi ndi tiru de is ogus is diis intreveraras chena de sa buca tua! (E.Collu)◊ si funt intreveraus fillus de sa primu e de sa segunda mulleri ◊ sos cufrades cantant sos càntigos de sa Pascione intreverendhe sos versos 2. in su canistedhu s'isterrit unu lentzoru e si ponit su pani intreverau po no si atacai axedendi Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu entremêler, intercaler, alterner Ingresu to interpolate, to intermingle, to alternate Ispagnolu entreverar Italianu frammischiare, interpolare, alternare Tedescu vermischen, abwechseln.

«« Torra a chircare