Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

intígnere , vrb: intínghede, intínghere, intíngiri Definition pigare o pònnere tinta, fàere de àteru colore; pònnere in lutu, bestire a dolu / pps. intintu Synonyms e antonyms illatare, imbarjare, tígnere / inlutai Sentences sos burdones sunt intinghendhe ◊ cussa fémina no acudit mancu a s'intínghere sos murros ◊ intinghendhe linna fipo balente cantu a su mastru ◊ dèu intíngiu sa lana cun su croxu de s'arenara ◊ ita ti at acucau, oi, ca intingis cussa genna? 2. mucadoredhu cotu chi mi ant arregalau… dèu m'intíngiu totu si ti ndi andas sordau! ◊ mortu est maridu meu: como za mi l'intingo su zipone! ◊ si est intintu ca li est morta sa pobidha Etymon srd. Translations French teindre English to dye Spanish teñir Italian tìngere German färben.

intimài, intimàre , vrb Definition mandhare, betare, fàere s'intima, proibbire, ordinare o ammeletzare calecuna o cun calecuna cosa Synonyms e antonyms impònnere Sentences sos bentos divididos totu si sunt unidos pro mi intimare gherra! (G.Congiu)◊ pariant fatèndhelu a dispetu su mi intimare gai sos muschetes! ◊ Gesús dh'iat intimau: Citidí e bessi luegu de cust'ómini! ◊ si ti devo cosa, intima, za che at cuntziliadore! Translations French sommer (dr.), notifier, mettre en demeure English to order, to warn Spanish intimar Italian intimare, notificare, diffidare German zustellen, auffordern.

intimorigiài , vrb: intimorillai, intimorizai, intimorizare Definition pònnere timoria, fàere a tímere: prnl., tímere Synonyms e antonyms apantejare, apramare, asciustrare, aterrighinare, atimorigiai, intimoriare Sentences intimorígiant sa genti cun sonus de cadenas e cun itzérrius ◊ comenti at inténdiu a issu si est intimorigiau 2. biendi iscurighendi a mesudí chini no nd'iat a èssi intimorigiau? Translations French effrayer English to intimidate Spanish atemorizar Italian intimorire German veränstigen.

intingiàe, intingiài, intingiàre, intingiàri , vrb: intinzare Definition carrigare de tíngia, genia de bobboi niedhu chi ponet a is matas e a is erbas in is puntas modhes o, segundhu, fintzes a is animales; in cobertantza, fintzes carrigare de àteru cunsiderau dannosu o pagu praghillosu Synonyms e antonyms impestai 2. su cani tuu fut carriau de púlixi e nd'at intingiau is mius puru (G.Mura)◊ is gerrunaderis funt intingiaus de dépidus, sentza mancu un'ispera!◊ depit èssi berus ca mi torru a intingiai cun d-un'ómini… abarru fiuda! Translations French prendre la teigne English to affect with ringworm Spanish coger la tiña Italian intignare German von Motten zefressen werden.

intipídu , pps, agt: intripidu Definition de intipire; chi est istrintu, cracu Synonyms e antonyms calcu, fitu 1, tapiu, tipiu 2. bellu intipiu, custu tapetu, chi est! ◊ est una tupa intipia meda ◊ su chizu intripidu de arva incanida ispajaiat bonumore ◊ su logu est intipiu de modhitzi e de linnarbus Translations French touffu English to make thick Spanish entupido Italian infoltito German dicht geworden.

intitulài, intitulàre , vrb Definition pònnere su títulu, pònnere su númene de calecuna persona de importu a un'òpera, a un'orruga o àteru Synonyms e antonyms dedicai Sentences custas arrugas dhas ant intituladas a genti chi no s'iscít mancu a chini est e chi no nci apodhat nudha cun nosu Sardus ◊ cust'iscola dh'ant intitulada a Leonora de Arborea Translations French donner un titre, donner le nom (de qqn) English to entitle Spanish intitular Italian intitolare German betiteln.

intofàre , vrb Definition calàre a fundhu, coment'e faendho fossu Synonyms e antonyms aciufae, afundae, afungai 1, ifungutare 2. sunt istigas intofadas in su ludu Etymon srd. Translations French s'enfoncer English to sink Spanish precipitar Italian sprofondare German versenken.

intonicài , vrb: intunicai, intunicare, intunigare Definition impalitare, betare e firmare bene s’impastu a unu muru po dhu finire e fàere lisu; passare o frigare sa tinta a is muros finios Synonyms e antonyms albiare, arrabbussai, arraspagliai, impalitai, impilatzare, incalchinare, incroxai, ingrostare, innalvinare, irrustigare, ischedrare / illatare, imbarchinai 2. intunicandhe cochinas e salas chin tintas noas bellas chi parent telas bestis sas domos de pompas e galas e tue puru intunicau irghelas! Etymon itl. Translations French crépir, enduire de plâtre, enduire de ciment English to plaster Spanish enlucir, encalar Italian intonacare German verputzen.

intopíre , vrb Definition andhare a tzopu; fàere tzopu Synonyms e antonyms assopiai, atopigare, intopare, intopigare, irtopiligare Etymon srd. Translations French boiter English to limp Spanish cojear Italian zoppicare German hinken.

intostài, intostàre , vrb Definition fàere tostau, essire tostau, téteru (nau de ccn. fintzes cambiare colore a druchesau) Synonyms e antonyms apedrare, indurae, indurèssiri / abbadherigare, abbidhiritzai, ammustèlchere, ateterigare, aturronai, dilmagiare, inteterighedhare | ctr. ammodhiae Sentences sa terra s'intostat candho est de meda chentza pròere ◊ pro intostare s'impastu bi cheret annuntu rena e tzimentu ◊ s'inghisci intostau no lassat movi su bratzu iscónciu 2. su pipiu prangendi s'est acirdinau e si nc'est furriau intostau! Etymon srd. Translations French durcir, raffermir English to harden Spanish endurecer Italian indurire, rassodare German verhärten, straffen.

intràe , vrb: intrai, intrare, intrari Definition andhare o fintzes portare, assentare, pònnere aintru (o fintzes a manera de arresurtare una cosa aintru de àtera), pònnere o andhare in mesu de unu logu o de una cosa (e fintzes de un'argumentu, in su sensu chi dhu pertocat); nau de su sole, betare apalas de s'orizonte, giare borta de no si pòdere bíere; nau de orrobba téssia, o fintzes de linnas, torrare, minimare de pesu, de mannària (e cun custu significau si narat fintzes de cartzamenta istrinta chi tocat e faet freaduras); istare o càbere, naendho de cosas chi si ponent in istrégiu, de laore semenau in d-unu tanti de terrenu, ma fintzes de trastu chi si faet a imbistidura (pantalones, giacheta, mígias) Synonyms e antonyms buncai, ifilare, intretire, istichire / menguai, piciai / càbere, iltare / aferrare | ctr. essire, bocare Idioms csn: i. a, in = andhare a intro de…; intrare late, fortzas = pònnere late, prenare (sas titas) de late, pònnere o dare fortzas; i. denúntzia, dimandha = denuntziare, fàghere dimandha; intrare in edade, in tempus = èssiri mannus, cumentzai a èssiri antzianus; i. in religione = faisí predi, mòngia, para; i. in postu, in triballu = leare postu, triballu; i. in manu, in ungras = bènniri a tretu de dhu pigai, de dh'aferrai; i. faghe faghe (a ccn.), afródhiu = dàresi a fàghere, istare semper faghindhe, in movimentu; i. una cosa in bidea a unu = bènniri s'idea, ponnirisí un'idea in conca, circai de fai ccn. cosa; i. in sas ispesas de una cosa, unu triballu, una faina = pònnere dinari pro su chi si b'ispendhet; ischire i. in d-una chistione, in su chistionu (nendhe de unu) = leàrela in manera zusta, bene, de piàghere, de cumbínchere s'àteru; intrai in brulla = istare a sas brullas, baliare sas brullas e fàgherendhe puru Sentences nci dh'at intrau a domu, a guventu, a crésia ◊ su sole si che est intrendhe ◊ intramiche custu cabu de filu in s'agu! ◊ no che intres a mesu, triballendhe: comintza de sos oros! ◊ sos chi teniant terrinu a oros de cumonale si che ndhe ant intradu àteru ◊ intra linna a su fogu! ◊ no ti che intres in chistiones anzenas! ◊ su chi sezis nendhe bois no intrat e no essit cun su chi zughimus nois in chistionu ◊ candho proet lena, s'abba l'intrat menzus a sa terra ◊ su sale l'intrat menzus coghindhe, a sa cosa ◊ a s'ortu bi at intradu zente ◊ su guante intrat in sa manu ◊ at intrau sa manu a buciaca po ndi bogai su dinai 2. sa linna candho sicat intrat ◊ sas bestimentas de lana intrant totu si no sunt samunadas in abba frita ◊ custos pantalones comente los ant samunados ant intradu e como mi sunt afissos ◊ s'iscarpa in sa punta de su pódhighe m'intrat ◊ si ponet in conca una modhita, unu tedile, pro no l'intrare su bàrriu in cúcuru 3. candho est sica, de linna in d-unu metre cubbu bi ndh'intrat meda, a pesu ◊ in cussu terrinu cantu sèmene b'intrat? ◊ in d-unu chilu, de custa melaeranu madura bi ndhe intrat pagas ◊ de arrobba de seda, in su chilu nde intrat meda, ca est lébia ◊ cantu sèmini dhoi intrat in cussa terra? ◊ cara, custa cambaredha: gei nd'intrat meda, ca est pitichedhedha, ma sempri unu chilu etotu est! ◊ custa camisa zughet sas mànigas istrintas chi mancu m'intrat in bratzos!◊ cussa màniga cheret prus irfinigada in punta pro intrare in s'ogru de su tzapu 4. como chi est intradu in postu za istat bene ◊ mi chirco mere e intro teraca 5. custa mi dha pagas, ca za mi as a intrae in manos! ◊ si m'intrat in manu su fuste ti che bogo maza maza! 6. a ndhe lis intrat de faghe faghe a custos pisedhos: no asséliant un'iscuta! ◊ a sos Americanos e Soviéticos lis fit intrendhe tantu faghe faghe pro pigare a sa Luna 7. già mi est costadu a mi fàghere pastore: mai mi esseret intradu in bidea! 8. s'amministratzioni comunali est intrada in is ispesas po fai custu libbru 9. sunt limbudos ma bene faedhados, ischint intrare e lis daent totu su chi cherent! ◊ lassa fàghere a mie, ca isco sa manera de l'intrare, ca in cuss'alte so nadu! ◊ no isco mancu de ue l'intrare a fàghere custa faina! Surnames and Proverbs prb: innanti intrant sas dentes e posca sos parentes Etymon ltn. intrare Translations French entrer, introduire English to get in, to insert, to shrink Spanish entrar Italian entrare, accèdere, addentrarsi, inserire, introdurre, portare déntro German eintreten, betreten, eindringen, einsetzen.

intramài, intramàre , vrb Definition pònnere o intrare apare sa trama o àteru deasi Synonyms e antonyms infunixedhai, intriciai, tèssere, tramai | ctr. istramare Etymon srd. Translations French brocher, tresser English to interweave Spanish entrelazar, entretejer Italian intèssere German einweben.

intramesài, intramesàre , vrb: intremesai, intremessai Definition pònnere o passare in mesu, tra una cosa e àtera; pònnere a tramesu, po ispartzire unu logu (mescamente faendho domo) Synonyms e antonyms tramesare Sentences dhi est intremessada sa gatu in mesu de is peis e dh'at fata arrui Etymon itl. intramezzare Translations French intercaler, faire alterner English to insert, to interpose Spanish intercalar Italian inframmezzare, intercalare German einschieben.

intrassíre , vrb Definition pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu Synonyms e antonyms ammassimare Etymon srd. Translations French devenir rusé English to sharpen s.o.'s wits Spanish espabilar Italian scaltrire German schlau machen, schlau werden.

intraugliàre , vrb rfl Synonyms e antonyms cotulare, infrichiri, infruncuai, intraudhare, intraudhulare Translations French se mêler English to meddle (in sthg) Spanish inmiscuirse Italian impicciarsi German sich einmischen.

intrebedhài , vrb: introbedhai Definition nau de cosa, de chistione, èssere o essire totu troboia, betada apare, difícile, mala a iscapiare o a cumprèndhere / i. sa língua = cufúndheresi faedhendhe, agatare difítzile a faedhare Synonyms e antonyms atrepillai, atrobodhare, atrobutzare, imbogiare, imbrabugliare, trabojare, trebedhai, trobodhicai Sentences sa chistioni est cumentzendi a s'introbedhai ◊ cussu s'intrebedhat fuedhendu ◊ fostei si nci est ammisturau e at introbedhau sa cosa ◊ mancu mali, a vostè no dh'introbedhat sa língua! ◊ cun custus dícius… issu est circandho de introbedhai totu is chistiones! 2. seu intrau in s'àcua e in cambas s'est intrebedhau unu cantu de erba de mari Etymon srd. Translations French brouiller English to tangle up Spanish enredar Italian ingarbugliare German verwirren.

intrecíre , vrb: intretzire, intritzire Definition intrare apare Synonyms e antonyms intriciai, intèssere, intreverai Sentences est intrecidu s'unu a s'àteru Etymon itl. Translations French tresser English to interlace Spanish trenzar, entrelazar Italian intrecciare German flechten.

intregài, intregàre , vrb: intrigai Definition giare cosa, pònnere in manos de àtere; su si pònnere cun apentu mannu a fàere calecuna faina Synonyms e antonyms apentare, dare, imbèlghere, intzidiare / apentare Idioms csn: intregai cosa a manus de ccn. = pònnere in manos de ccn.; intregadu dae sos diàulos = chi zughet bundhos; intregai is pudhas a margiani = comporare casu dae sos sórighes, fidàresi de chie no si depet Sentences ant intregadu su malefatore a sa giustíssia ◊ a tie apo intregadu coro, vida e pessone ◊ Antoni Maria s'iat béndiu s'ànima a s'eremigu e si dh'iat a èssi intregada un'àtera dí ◊ totus dh'intregant faina, ca est maistu bonu ◊ dhi at intregau dónnia cosa a manus suas 2. a Cristos li fatesi sa promissa de pòdere a sa rughe intregare sas fartas mias pro non prus pecare (G.Ruju)◊ mannus e piticus s'intregant a is Santus cun un'isperàntzia chi dhus agiudant a bivi (M.Porru) 3. si est intregadu totugantu a s'istúdiu 4. candho si atriviat a mòvere dae su triballu li tocaiat guasi de s'intregare pro torrare a caminu 5. "Duncas!" - si fadiat po cumentzai, iscrariendusí sa boxi e intreghendu su contu - Etymon spn. Translations French livrer English to hand over, to grant Spanish entregar Italian consegnare, affidare German aushändigen, übergeben.

intrementíre , vrb Definition coment’e dormire, nau de arremu chi, po comente istat postu male, s’informigat o abbortigat Synonyms e antonyms addrommentire, iformicare Translations French engourdir English to make torpid Spanish enturbiar Italian intormentire German gefühllos machen.

intreverài, intreveràre , vrb Definition pònnere impare ammesturandho, faendho o ponendho candho unu candho s'àteru, a bort'a borta, intrare apare Synonyms e antonyms intrecire Sentences sa noti intrèverat sa luxi ◊ at fuedhau intreverendi unu passu a una batuta ◊ in is oras a su coru nodias temporadas s'intrèverant a lampus de ispera ◊ mi ndi tiru de is ogus is diis intreveraras chena de sa buca tua! (E.Collu)◊ si funt intreveraus fillus de sa primu e de sa segunda mulleri ◊ sos cufrades cantant sos càntigos de sa Pascione intreverendhe sos versos 2. in su canistedhu s'isterrit unu lentzoru e si ponit su pani intreverau po no si atacai axedendi Etymon spn. Translations French entremêler, intercaler, alterner English to interpolate, to intermingle, to alternate Spanish entreverar Italian frammischiare, interpolare, alternare German vermischen, abwechseln.