Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

intrigliàre , vrb Definitzione fàere burdellu, coment'e candho dhue at gente meda foedhandho o movendhosi Sinònimos e contràrios atacazare, atamazare, inchimentare, intriglire, isgrigliare, istribitare, tambedhare 2. candho intrígliat a cantare in chéjia a missa cantada sa boghe sua atonada faghet a totu allegrare (A.Pinna) Tradutziones Frantzesu chahuter Ingresu to make a noise Ispagnolu hacer ruido Italianu rumoreggiare Tedescu lärmen.

intriscài , vrb: intriscare 1, intriscari, intrischiai, intrischiare Definitzione illargare de fiancu s'apertura de is dentes de su serracu, de su serrone o de àteras ainas deasi po chi sa segada essat prus larga, po segare méngius / intriscare sas cotzas a una màniga = incracare is cotzas po chi sa ferramenta abbarret bene firma Sinònimos e contràrios gitonare Frases su serroni tocat a dh'intriscari po segari bèni ◊ sa fraci no dh'as intriscada prus Ètimu ctl. entrescar, entriscar Tradutziones Frantzesu contourner une scie Ingresu to heddle Ispagnolu triscar Italianu allicciare Tedescu schränken.

intriscàre , vrb Definitzione giare aggheju, intriscu, atzitzare, su si pònnere a brigare cun ccn. Sinònimos e contràrios agghegiare, atiare, atriscare, inasprèssiri, incidai, inciulai, insissiligai, intrischire, mincidiare, purruntzare, suberiare, tinghitare Frases no los sigas a intriscare: no los vides chi parent duos venturzos?! ◊ cun donzunu s'intriscat, cussu! ◊ si l'intriscades contras a calicunu li ponet deretu cantone! Ètimu itl. intrescare Tradutziones Frantzesu exacerber, provoquer Ingresu to exacerbate, to provoke Ispagnolu exasperar, provocar Italianu inasprire, provocare Tedescu verschärfen, reizen.

intristài, intristàre , vrb Definitzione fàere o essire tristos, dispràxios; nau de s'aera, annuare Sinònimos e contràrios annicare, atejare, intristiri, pirmare | ctr. allegrare Frases fintzas s'animali s'intristat candu est a solu ◊ dèu m'intristamu candu fui arrennegara e mi abruncudhiu 2. sa dí si est intristada, parit marchendu po proi Tradutziones Frantzesu rendre triste Ingresu to grieve Ispagnolu entristecer Italianu rattristare Tedescu betrüben, sich betrügen.

intronàre , vrb Definitzione fàere a sonu forte, coment'e a tronu sighiu un'iscuta, comente faet sa boghe in logu serrau o si agatat cosa in mesu chi dha torrat agoa Sinònimos e contràrios arreddobbai, arrembombai, atumbidai, bombiare, dringhidhai, intumbidare, intumbire Frases su mare intronaiat in sas pèrcias ◊ bessesit tandho una fiama bia de una nue niedha pedrale e un'úrulu intronesit bestiale (S.Casu)◊ iscatat su grillete de s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera ◊ intronaiat piús su tamburu e fit tambedhu su carrasegare ◊ giai ocannu un'àtera campana at intronadu in s'aera ◊ l'intronaiat sas orijas s'úrulu de su bentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu résonner Ingresu to resound Ispagnolu resonar, retumbar Italianu risuonare, rimbombare Tedescu erschallen, dröhnen.

introssíri , vrb: intrussire, intrutzire Definitzione fàere o essire grussatzu de carena, pagu artu e grussu, nau siat de gente e siat de animales Sinònimos e contràrios atrossie, ingrussai, introssai Tradutziones Frantzesu devenir trapu Ingresu to grow squat Ispagnolu achaparrarse Italianu intozzare, divenir tòzzo, tarchiato Tedescu plump werden.

intruài , vrb: intrulare, intrullai, intruxai 1 Definitzione fàere trúvulu, trullu, bulugiau, avolotare pesandho malesa, fundhurúgiu coment'e candho si morigat o isciuculat abba o cosas deasi; in cobertantza, pònnere in pentzamentu, in pistighíngiu, fàere coment'e tristu: nau de s'aera, ammurrare, annuare Sinònimos e contràrios abbolojare, abborotai, abbuligiai 1, ammoroscare, bugliare, introvulare, intruinai, intrulatzae, istrulare, trubulare, trullare, trumbugliai | ctr. innetiare Frases ant intrullau s'àcua ◊ nosu dh'intrullaiaus aposta, s'àcua, po piscai anguidha ◊ cussos abbunzighedhos no podent intrulare su binu lúghidu! (Z.A.Cappai) 2. s'impiegau si est intrullau ca dhi apu pediu de m'iscriri ita serbiat ◊ no intrullis sa cara: artziamí is ogus! ◊ su mali mi at intrullau sa memória ◊ si fibat su coru, si trumbulat su sàngui, s'intruat su sentidu (L.Porcedhu)◊ si est intrullau su celu e istrobedhat a proi a istracia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troubler Ingresu to muddy Ispagnolu enturbiar Italianu intorbidire Tedescu trüben.

intrudhíri , vrb Definitzione betare totu a corpus, papare meda, tzatzare a tropu Sinònimos e contràrios abbentrare, abbiscarzare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, intullai Frases e papant e bufant e, ispingi ispingi, s'intrudhint totu: pani, casu e binu! (V.Ulàrgiu) Ètimu itl. intrugliarsi Tradutziones Frantzesu s'empiffrer Ingresu to gobble, to stuff oneself Ispagnolu engullir, hartar Italianu ingozzare, rimpinzarsi Tedescu gierig essen.

intrusciàre , vrb: istrusciare Definitzione fàere coment'e ufrau, prenu, crispu Sinònimos e contràrios inchibberare, incripinire Ètimu cdh., ttrs. intruscià Tradutziones Frantzesu enfler Ingresu to become turgid Ispagnolu hincharse Italianu inturgidire Tedescu schwellen.

intrúxiri , vrb Definitzione foedhare a unu naendho male de un'àteru, coment'e po dhu prènnere de cosas chi no funt, de fàulas; in cobertantza, papare Sinònimos e contràrios impreni, intruxiri, prenare Frases cussa est sa mama chi dh'at intrúxiu, e aici immoi funt certendi mairu e mulleri! ◊ cussu si est torrau a cojai ma sa filla dh'at intrúxiu fintzas a candu dh'at lassada, a sa mulleri 2. ti as intrúxiu su pani miu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plagier Ingresu to subjugate morally Ispagnolu engatusar Italianu plagiare Tedescu plagiieren.

intucaràre , vrb: intucherare, intzucorare, intzucurai Definitzione indrucare cun su tzúcuru, pònnere o betare tzúcuru Sinònimos e contràrios tucarare Frases fit bella cudha càriga totu intucherada! ◊ cussos sunt ninnadores intucherados cun fele! Tradutziones Frantzesu saupoudrer de sucre, sucrer Ingresu to sugar Ispagnolu azucarar Italianu inzuccherare Tedescu zuckern.

intumbàre , vrb: intzumbare, itzumbare Definitzione tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera Sinònimos e contràrios atricuai, atumbae, istumbai 2. sos assessores s'intzumbant che muvras Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de cornes, heurter Ingresu to butt Ispagnolu cornear Italianu cozzare Tedescu mit den Hörnern stoßen.

intumbidàre , vrb Definitzione fàere a sonu forte e sighiu un'iscuta, comente faet sa boghe in logu serrau, o si agatat cosa ananti, chi dha torrat agoa: si narat fintzes po sonare ebbia Sinònimos e contràrios arrembombai, bombiare, intinzire, intronare, intumbire / sonai Frases candho cantas tue tota s'adhe, intumbidendhe, paret una campana ◊ un'isparu orrorosu intúmbidat intro de sa note 2. su corru pintu cheria intumbidare pro n'ischidare sos frades carrales (G.Delogu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retentir, résonner Ingresu to echo Ispagnolu resonar, retumbar Italianu risonare, echeggiare Tedescu hallen, widerhallen.

intundhàre, intundhiàre , vrb: intunnare, intunniare Definitzione andhare, istare o abbarrare a inghíriu de unu o de ccn cosa; fàere o segare a tundhu Sinònimos e contràrios inghirare / atundai Frases sa paura si tramutat in terrore adhinco mi abbitzo chi cussas istranas pessones chircant de m'intunnare ◊ su fàmine, si ti s'intunnat, ti fachet zocos malos! ◊ est intundhau de nepodes ◊ sa mandra fit intunniata de canes presos e isortos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entourer Ingresu to encircle Ispagnolu rodear Italianu circondare Tedescu umgeben, umringen.

intupài, intupàre , vrb Definitzione cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, apatai, atanai, atrabentare, imbusare, impertusare, intanae, intuzare / atupare, imbuschire, intupire Frases cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher dans un bois, cacher Ingresu to hide in a wood, to afforest Ispagnolu emboscar Italianu imboscare Tedescu im Wald verbergen.

inturtàre , vrb Definitzione impastare sa farra cun su frammentu e abba cun d-unu pagu de sale po fàere su pane; impastare css. cosa a murigadura cun abba; fàere sa pasta a turta / i. a lótriu = a modhe, cun prus abba (ctr. a tostu) Sinònimos e contràrios cumassai, impastai Frases a sa farina ghetàeli paca abba e inturtae a tostu! ◊ a Pasca inturtant binti duos chilos de casu friscu pro fàchere casadinas ◊ sa símula fit ammadricada e pesada pronta a inturtare 2. su manibale at inturtau s'arena chin sa carchina ◊ a mesudie inturtabat su ghilinzone a su poledhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pétrir Ingresu to knead Ispagnolu amasar Italianu impastare Tedescu kneten, anrühren.

intuvedhàre , vrb: intuvudhare Definitzione pònnere o cuare in is tuvedhos Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, atanai, atrabentare, cuerrai, impertusare, intanae, intupai, intuzare, istichire, istugiai, istumponai Frases in cussas percas sunt intuvedhaos che anticos ascusorjos ◊ est intuvedhandhe sa cosa in sas percas ◊ cantas cosas no bi det àere intuvedhadas in sas calancas de su monte!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder, ocultar Italianu nascóndere Tedescu verbergen.

intzibbàre , vrb Definitzione prènnere a intibbu; tzatzare a meda Sinònimos e contràrios istibbire, stibbai / satzai Ètimu ctl., itl. estibar + inzeppare Tradutziones Frantzesu remplir jusqu'au bord, entasser Ingresu to fill up, to cram Ispagnolu colmar, llenar Italianu colmare, stipare Tedescu auffüllen.

intzichíre , vrb Definitzione fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire Sinònimos e contràrios inciviri, ingertai, intzecare 1 / iferchire, intrare, intzicare Maneras de nàrrere csn: intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus 2. aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint Ètimu itl. inzeccare Tradutziones Frantzesu deviner, sentir Ingresu to guess, to acknowledge Ispagnolu acertar Italianu azzeccare, recepire Tedescu versetzen, erraten, aufnehmen.

intzimentàre , vrb Definitzione prènnere, fàere o carragiare a cimentu Sinònimos e contràrios aciumentai Tradutziones Frantzesu cimenter Ingresu to fill up with cement Ispagnolu cementar Italianu cementificare Tedescu zementieren.