intrigliàre , vrb Definizione
fàere burdellu, coment'e candho dhue at gente meda foedhandho o movendhosi
Sinonimi e contrari
atacazare,
atamazare,
inchimentare,
intriglire,
isgrigliare,
istribitare,
tambedhare
2.
candho intrígliat a cantare in chéjia a missa cantada sa boghe sua atonada faghet a totu allegrare (A.Pinna)
Traduzioni
Francese
chahuter
Inglese
to make a noise
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
rumoreggiare
Tedesco
lärmen.
intriscài , vrb: intriscare 1,
intriscari,
intrischiai,
intrischiare Definizione
illargare de fiancu s'apertura de is dentes de su serracu, de su serrone o de àteras ainas deasi po chi sa segada essat prus larga, po segare méngius / intriscare sas cotzas a una màniga = incracare is cotzas po chi sa ferramenta abbarret bene firma
Sinonimi e contrari
gitonare
Frasi
su serroni tocat a dh'intriscari po segari bèni ◊ sa fraci no dh'as intriscada prus
Etimo
ctl.
entrescar, entriscar
Traduzioni
Francese
contourner une scie
Inglese
to heddle
Spagnolo
triscar
Italiano
allicciare
Tedesco
schränken.
intriscàre , vrb Definizione
giare aggheju, intriscu, atzitzare, su si pònnere a brigare cun ccn.
Sinonimi e contrari
agghegiare,
atiare,
atriscare,
inasprèssiri,
incidai,
inciulai,
insissiligai,
intrischire,
mincidiare,
purruntzare,
suberiare,
tinghitare
Frasi
no los sigas a intriscare: no los vides chi parent duos venturzos?! ◊ cun donzunu s'intriscat, cussu! ◊ si l'intriscades contras a calicunu li ponet deretu cantone!
Etimo
itl.
intrescare
Traduzioni
Francese
exacerber,
provoquer
Inglese
to exacerbate,
to provoke
Spagnolo
exasperar,
provocar
Italiano
inasprire,
provocare
Tedesco
verschärfen,
reizen.
intristài, intristàre , vrb Definizione
fàere o essire tristos, dispràxios; nau de s'aera, annuare
Sinonimi e contrari
annicare,
atejare,
intristiri,
pirmare
| ctr.
allegrare
Frasi
fintzas s'animali s'intristat candu est a solu ◊ dèu m'intristamu candu fui arrennegara e mi abruncudhiu
2.
sa dí si est intristada, parit marchendu po proi
Traduzioni
Francese
rendre triste
Inglese
to grieve
Spagnolo
entristecer
Italiano
rattristare
Tedesco
betrüben,
sich betrügen.
intronàre , vrb Definizione
fàere a sonu forte, coment'e a tronu sighiu un'iscuta, comente faet sa boghe in logu serrau o si agatat cosa in mesu chi dha torrat agoa
Sinonimi e contrari
arreddobbai,
arrembombai,
atumbidai,
bombiare,
dringhidhai,
intumbidare,
intumbire
Frasi
su mare intronaiat in sas pèrcias ◊ bessesit tandho una fiama bia de una nue niedha pedrale e un'úrulu intronesit bestiale (S.Casu)◊ iscatat su grillete de s'archibbusu: unu tzocu introneit in s'aera ◊ intronaiat piús su tamburu e fit tambedhu su carrasegare ◊ giai ocannu un'àtera campana at intronadu in s'aera ◊ l'intronaiat sas orijas s'úrulu de su bentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
résonner
Inglese
to resound
Spagnolo
resonar,
retumbar
Italiano
risuonare,
rimbombare
Tedesco
erschallen,
dröhnen.
introssíri , vrb: intrussire,
intrutzire Definizione
fàere o essire grussatzu de carena, pagu artu e grussu, nau siat de gente e siat de animales
Sinonimi e contrari
atrossie,
ingrussai,
introssai
Traduzioni
Francese
devenir trapu
Inglese
to grow squat
Spagnolo
achaparrarse
Italiano
intozzare,
divenir tòzzo,
tarchiato
Tedesco
plump werden.
intruài , vrb: intrulare,
intrullai,
intruxai 1 Definizione
fàere trúvulu, trullu, bulugiau, avolotare pesandho malesa, fundhurúgiu coment'e candho si morigat o isciuculat abba o cosas deasi; in cobertantza, pònnere in pentzamentu, in pistighíngiu, fàere coment'e tristu: nau de s'aera, ammurrare, annuare
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abborotai,
abbuligiai 1,
ammoroscare,
bugliare,
introvulare,
intruinai,
intrulatzae,
istrulare,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
| ctr.
innetiare
Frasi
ant intrullau s'àcua ◊ nosu dh'intrullaiaus aposta, s'àcua, po piscai anguidha ◊ cussos abbunzighedhos no podent intrulare su binu lúghidu! (Z.A.Cappai)
2.
s'impiegau si est intrullau ca dhi apu pediu de m'iscriri ita serbiat ◊ no intrullis sa cara: artziamí is ogus! ◊ su mali mi at intrullau sa memória ◊ si fibat su coru, si trumbulat su sàngui, s'intruat su sentidu (L.Porcedhu)◊ si est intrullau su celu e istrobedhat a proi a istracia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troubler
Inglese
to muddy
Spagnolo
enturbiar
Italiano
intorbidire
Tedesco
trüben.
intrudhíri , vrb Definizione
betare totu a corpus, papare meda, tzatzare a tropu
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
atatamacare,
imbrentai,
intullai
Frasi
e papant e bufant e, ispingi ispingi, s'intrudhint totu: pani, casu e binu! (V.Ulàrgiu)
Etimo
itl.
intrugliarsi
Traduzioni
Francese
s'empiffrer
Inglese
to gobble,
to stuff oneself
Spagnolo
engullir,
hartar
Italiano
ingozzare,
rimpinzarsi
Tedesco
gierig essen.
intrusciàre , vrb: istrusciare Definizione
fàere coment'e ufrau, prenu, crispu
Sinonimi e contrari
inchibberare,
incripinire
Etimo
cdh., ttrs.
intruscià
Traduzioni
Francese
enfler
Inglese
to become turgid
Spagnolo
hincharse
Italiano
inturgidire
Tedesco
schwellen.
intrúxiri , vrb Definizione
foedhare a unu naendho male de un'àteru, coment'e po dhu prènnere de cosas chi no funt, de fàulas; in cobertantza, papare
Sinonimi e contrari
impreni,
intruxiri,
prenare
Frasi
cussa est sa mama chi dh'at intrúxiu, e aici immoi funt certendi mairu e mulleri! ◊ cussu si est torrau a cojai ma sa filla dh'at intrúxiu fintzas a candu dh'at lassada, a sa mulleri
2.
ti as intrúxiu su pani miu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plagier
Inglese
to subjugate morally
Spagnolo
engatusar
Italiano
plagiare
Tedesco
plagiieren.
intucaràre , vrb: intucherare,
intzucorare,
intzucurai Definizione
indrucare cun su tzúcuru, pònnere o betare tzúcuru
Sinonimi e contrari
tucarare
Frasi
fit bella cudha càriga totu intucherada! ◊ cussos sunt ninnadores intucherados cun fele!
Traduzioni
Francese
saupoudrer de sucre,
sucrer
Inglese
to sugar
Spagnolo
azucarar
Italiano
inzuccherare
Tedesco
zuckern.
intumbàre , vrb: intzumbare,
itzumbare Definizione
tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera
Sinonimi e contrari
atricuai,
atumbae,
istumbai
2.
sos assessores s'intzumbant che muvras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de cornes,
heurter
Inglese
to butt
Spagnolo
cornear
Italiano
cozzare
Tedesco
mit den Hörnern stoßen.
intumbidàre , vrb Definizione
fàere a sonu forte e sighiu un'iscuta, comente faet sa boghe in logu serrau, o si agatat cosa ananti, chi dha torrat agoa: si narat fintzes po sonare ebbia
Sinonimi e contrari
arrembombai,
bombiare,
intinzire,
intronare,
intumbire
/
sonai
Frasi
candho cantas tue tota s'adhe, intumbidendhe, paret una campana ◊ un'isparu orrorosu intúmbidat intro de sa note
2.
su corru pintu cheria intumbidare pro n'ischidare sos frades carrales (G.Delogu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
retentir,
résonner
Inglese
to echo
Spagnolo
resonar,
retumbar
Italiano
risonare,
echeggiare
Tedesco
hallen,
widerhallen.
intundhàre, intundhiàre , vrb: intunnare,
intunniare Definizione
andhare, istare o abbarrare a inghíriu de unu o de ccn cosa; fàere o segare a tundhu
Sinonimi e contrari
inghirare
/
atundai
Frasi
sa paura si tramutat in terrore adhinco mi abbitzo chi cussas istranas pessones chircant de m'intunnare ◊ su fàmine, si ti s'intunnat, ti fachet zocos malos! ◊ est intundhau de nepodes ◊ sa mandra fit intunniata de canes presos e isortos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entourer
Inglese
to encircle
Spagnolo
rodear
Italiano
circondare
Tedesco
umgeben,
umringen.
intupài, intupàre , vrb Definizione
cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammagare,
apatai,
atanai,
atrabentare,
imbusare,
impertusare,
intanae,
intuzare
/
atupare,
imbuschire,
intupire
Frasi
cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher dans un bois,
cacher
Inglese
to hide in a wood,
to afforest
Spagnolo
emboscar
Italiano
imboscare
Tedesco
im Wald verbergen.
inturtàre , vrb Definizione
impastare sa farra cun su frammentu e abba cun d-unu pagu de sale po fàere su pane; impastare css. cosa a murigadura cun abba; fàere sa pasta a turta / i. a lótriu = a modhe, cun prus abba (ctr. a tostu)
Sinonimi e contrari
cumassai,
impastai
Frasi
a sa farina ghetàeli paca abba e inturtae a tostu! ◊ a Pasca inturtant binti duos chilos de casu friscu pro fàchere casadinas ◊ sa símula fit ammadricada e pesada pronta a inturtare
2.
su manibale at inturtau s'arena chin sa carchina ◊ a mesudie inturtabat su ghilinzone a su poledhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pétrir
Inglese
to knead
Spagnolo
amasar
Italiano
impastare
Tedesco
kneten,
anrühren.
intuvedhàre , vrb: intuvudhare Definizione
pònnere o cuare in is tuvedhos
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammagare,
atanai,
atrabentare,
cuerrai,
impertusare,
intanae,
intupai,
intuzare,
istichire,
istugiai,
istumponai
Frasi
in cussas percas sunt intuvedhaos che anticos ascusorjos ◊ est intuvedhandhe sa cosa in sas percas ◊ cantas cosas no bi det àere intuvedhadas in sas calancas de su monte!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher
Inglese
to hide
Spagnolo
esconder,
ocultar
Italiano
nascóndere
Tedesco
verbergen.
intzibbàre , vrb Definizione
prènnere a intibbu; tzatzare a meda
Sinonimi e contrari
istibbire,
stibbai
/
satzai
Etimo
ctl., itl.
estibar + inzeppare
Traduzioni
Francese
remplir jusqu'au bord,
entasser
Inglese
to fill up,
to cram
Spagnolo
colmar,
llenar
Italiano
colmare,
stipare
Tedesco
auffüllen.
intzichíre , vrb Definizione
fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire
Sinonimi e contrari
inciviri,
ingertai,
intzecare 1
/
iferchire,
intrare,
intzicare
Modi di dire
csn:
intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus
2.
aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint
Etimo
itl.
inzeccare
Traduzioni
Francese
deviner,
sentir
Inglese
to guess,
to acknowledge
Spagnolo
acertar
Italiano
azzeccare,
recepire
Tedesco
versetzen,
erraten,
aufnehmen.
intzimentàre , vrb Definizione
prènnere, fàere o carragiare a cimentu
Sinonimi e contrari
aciumentai
Traduzioni
Francese
cimenter
Inglese
to fill up with cement
Spagnolo
cementar
Italiano
cementificare
Tedesco
zementieren.