Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

incujàre 1 , vrb: incuxare Definitzione serrare una terra, unu possessu, ponendhodhi o faendhodhi su serru, sa cresura Sinònimos e contràrios cugnare, inchesurare, tancai | ctr. abbèrrere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clôturer Ingresu to enclose Ispagnolu cercar Italianu recintare Tedescu einfrieden.

incumandài , vrb: incumandhare, incumannare, incumendhare, incumentare Definitzione pedire calecuna cosa coment'e a praxere, prus che àteru un'amparu, o de badrare a unu o calecuna cosa de unu male, pònnere calecuna cosa, a ccn. o su si pònnere in manos de ccn. po amparu, po méngius seguresa; fintzes ordinare, giare órdine de comporare, de fàere, de imbiare cosa a cómporu Sinònimos e contràrios acossai, arrecumandai, impreigare, incumbentzai / avincare Frases prega dae coro, t'incumandho! ◊ Cristos in sa rughe si est incumandhadu a s'Eternu Babbu ◊ cunsidera chi Deus piedosu ti at un'ànima sola incumandhadu ◊ ànghelu de Deu, m'incumandho a tie! ◊ a Deus incumandho colpus, coro e ànima! ◊ sèbera sos ómines giustos! - li aiat incumandhadu 2. fudint bénnios dae Bolòtana a l'incumendhare custa cantone (A.Satta) Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu confier Ingresu to recommend Ispagnolu recomendar, encomendar Italianu raccomandare, affidare Tedescu anvertrauen.

incungiài, incungiàre , vrb: incunzare Definitzione arregòllere s'incúngia, is laores o àteru chi produet sa terra, a domo, a magasinu; arregòllere e chistire, assentare in su logu, fintzes batire a domo calecuna cosa; mantènnere o istare isserrau Sinònimos e contràrios coglire, coltoire, remonire / inserrai Frases chini messat incúngiat ◊ geo sèmeno, incúngio e béntulo 2. de tantas peràulas ndhe apo incunzadu unu sacu de fàulas ◊ dhoi at genti chi pentzat isceti a incungiai dinai ◊ cun sas manos bostras murghides e incunzades su late 3. cussa cosa incungiaidha in su calàsciu ◊ a una certa ora tocat a incungiai is pudhas ◊ candho si ammamabant sos crapitos, sas crapas fint incunzadas in sa mandra ◊ est abarrau otu diis incungiau in s'aposentu ◊ dhu possant ingungiai in d-unu presoni nou! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engranger Ingresu to harvest, to keep the harvest Ispagnolu encamarar, cosechar Italianu fare la raccòlta, ripórre il raccòlto Tedescu ernten, die Ernte einbringen.

incurài , vrb rfl: incurare 1 Definitzione giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu Sinònimos e contràrios apensamentai, apinnicare, contifizare | ctr. trascurai Frases iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se donner la peine Ingresu to mind Ispagnolu cuidarse Italianu curarsi, darsi pensièro Tedescu sich kümmern.

indanimàe, indanimài , vrb: intanimare Definitzione bestire ànimu, giare coràgiu a unu; abbiatzare, pigare ànimu Sinònimos e contràrios animai / alleporizare | ctr. desanimai Frases ma càstia un'istria pudéscia: ciai dh'indànimat su malàidu!… 2. cussus picioconis, candu binti féminas in televisioni, s'indànimant prus po cussas bellas còscias chi no po sa boxi! Tradutziones Frantzesu encourager Ingresu to encourage Ispagnolu animar Italianu incoraggiare Tedescu ermutigen.

indaoràre , vrb: indeorare, indiorare, indorai, indorare Definitzione pònnere unu pigighedhu de oro, isciúndhere in s'oro; essire o fàere in colore de oro 2. sas ispicas sont indaorandhe Ètimu itl. indorare Tradutziones Frantzesu dorer Ingresu to gild, to brown Ispagnolu dorar Italianu dorare Tedescu vergolden.

indebbilitài, indebbilitàre , vrb Definitzione fàere a debbilesa, fàere débbile Sinònimos e contràrios acalamai, ifrachire, spoderai / irdebbilitai Frases de is cropus pigaus fut istétia indebbilitada sa crabetura Tradutziones Frantzesu affaiblir, débiliter Ingresu to weaken Ispagnolu debilitar Italianu indebolire, debilitare Tedescu schwächen.

indeinàre , vrb: indevinare, indivinai, indivinare, indivinzare, indovinai, indovinare, induvinare, inzevinare Definitzione nàrrere su giustu o sa cosa comente est ma faendho a pentzamentu, a intzertu, chentza ndhe ischire cun seguresa, coment'e chi unu ndhe siat deinu Sinònimos e contràrios addeinare, atzertai, deinare, ingertai, inzevinzare, istifinzare | ctr. isdeinare Frases si inzevinas a chie apo atopadu, eris a s'imbarcu? ◊ it'est custu it'est custu: inzevínalu! ◊ zogare a s'indevina indevina ◊ deo l'apo indivinzada bene ◊ chi mi donat cincu sodhus dha indovinu! ◊ andaus a s'indovinai a su piciocu chi est bendendi sa fortuna Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu deviner Ingresu to guess Ispagnolu adivinar Italianu indovinare Tedescu raten.

indennentài , vrb: intennantai Definitzione cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a suspos, o fintzes innanti chi s'àteru si siat fatu a cumprèndhere, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s'ischit Sinònimos e contràrios assaborire, scasumai, scasumiri Tradutziones Frantzesu subodorer Ingresu to suspect Ispagnolu sospechar Italianu subodorare Tedescu ahnen.

indeosàre , vrb: indiosai, indiosare, endiosare Definitzione carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda Sinònimos e contràrios abbaradhare, abbelare, ammorare, imbelare, inamorai, ingeniai Frases ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu s'embéguiner Ingresu to take a liking Ispagnolu endiosar, ensalzar Italianu invaghirsi Tedescu sich verlieben.

indepidài , vrb: indepidare, ingepidai, inghepidare Definitzione pònnere dépidu, fàere bufos, pigare sa cosa de pagare apustis Sinònimos e contràrios | ctr. irdepidare Frases e ita mi depemu, indepidai po ti acuntentai?! ◊ si est indepidau cun fusteti cun totu su dinai chi teniat! ◊ po fai custa domu mi seu ingepidau ◊ ant fatu sas cosas in mannu e si sunt indepidados ◊ is pòberos a bortas s'inghépidant po fàere sa festa (I.Patta) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'endetter Ingresu to run into debt Ispagnolu endeudarse Italianu indebitarsi Tedescu Schulden machen.

indetàre , vrb: inditae, inditai, inditare Definitzione ammostare, fàere a bíere, connòschere, nàrrere comente una cosa est o inue si agatat, fintzes ordinare / i. a ligi = imparare a lèzere (a unu) Sinònimos e contràrios addinnae, ammustrare, assintzare, ingitai Frases a nosu si at inditau sa bia ◊ sos mannos ant ischidu inditare sas régulas pro vívere istimados ◊ bah, inditau a innòi dh'ant! ◊ mi ant inditau unu grustu de murgones ◊ dh'at acumpangiau unu tretu inditendudedhi sa prassigedha 2. su dotori dhi at inditau cussas mexinas ◊ no mi ndi arragodu comenti est inditau su libburedhu Ètimu ltn. indictare Tradutziones Frantzesu indiquer, conseiller, proposer Ingresu to suggest Ispagnolu indicar, enseñar Italianu indicare, suggerire Tedescu zeigen, empfehlen.

indevucàre , vrb: irdevucare Definitzione istuvionare, fàere prus tuvuda una cosa coment'e pigandho o bogandho de su fundu, abbasciandho su fundhu Sinònimos e contràrios afungurai, aprofundai, aprofundhire, devucare, irfungudare, istuvucare, stuvonai, stuvulai, tuvucare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu approfondir, creuser, caver Ingresu to hollow out Ispagnolu ahuecar Italianu approfondire, incavare Tedescu tiefer machen, aushöhlen.

indiaulàre , vrb: intiaulai Sinònimos e contràrios assurvilare, incoglire, ispiridare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre démoniaque Ingresu to fly into a fury Ispagnolu endiablar Italianu indiavolare Tedescu ärgern.

indisciàre , vrb: indissiare, inditzai, inditziai Definitzione giare indíscias, inditos, mandhare a ccn. a unu logu, nàrrere ite depet fàere Sinònimos e contràrios ammustrare, assintzare, indetare, ingitai Frases at a èssi custa sa butega manna manna chi s'ant inditzau? 2. chircant chie lis indíssiet siendhas e cumones Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu adresser, envoyer Ingresu to cast suspition on to direct Ispagnolu enderezar, indiciar Italianu indirizzare, indiziare Tedescu richten, verweisen, verdächtigen.

indisicàre , vrb: intisicai, intisicare Definitzione essire tísigu, aciapare sa tisichéntzia; bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agiummai coment'e consumare o ispaciare de sa tisichesa Sinònimos e contràrios decaire, derrúere, disigare, ilmarrire, indisichire Ètimu itl. intisicare Tradutziones Frantzesu devenir phtisique Ingresu to make consumptive Ispagnolu contraer tuberculosis, consumirse Italianu intisichire Tedescu schwindsüchtig werden.

indisichíre, indisighíre , vrb: intisichire Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agiummai coment'e consumare o ispaciare de sa tisichesa Sinònimos e contràrios decaire, derrúere, disigare, ilmarrire, indisicare Frases si est indisighidu pro sa ruina de sa famíllia Ètimu itl. intisichire Tradutziones Frantzesu se consumer de chagrin, dépérir Ingresu to pine away Ispagnolu consumirse Italianu consumarsi dal dolóre, deperire Tedescu sich verzehren.

indormiscài, indormiscàre , vrb: indromiscai, indurmiscare Definitzione èssere sonni sonni, pigare sonnu; si narat fintzes de un'arremu postu asuta e male chi si faet de pàrrere de no sentire, cedendho fortzas; in cobertantza, istare chentza fàere, coment'e dormios, ammammalucaos Sinònimos e contràrios dormire, ingalare, insonnigai / iformicare, indormicare / abbabballocai, abbambanai, abbraballai | ctr. ischidare Frases is discípulus fuant indormiscadus ◊ si fuant indromiscadas e caladas in sonnu ◊ su mobàdiu si ndi pesat macai siat indrommiscau 2. su momentu prus indicau po giogai fiat su mericedhu, a sobi mesu indrommiscau, cun s'àbidu de su bentixedhu Ètimu ctl. endormiscar-se Tradutziones Frantzesu s'endormir Ingresu to sleep Ispagnolu dormirse Italianu addormentarsi Tedescu einschlafen.

indortigàre , vrb: intoltigare, intorticare, intortigare, introtigare Definitzione fàere trota sa cosa dereta Sinònimos e contràrios alletiae, annacai, atorciai, atortiae, atrotixai, corcobare, indrúchere, intortighinare | ctr. intennerare Frases truvat su boe a corfos de "Perdeu!" ca totora l'intórticat s'aradu o códiat terrinu ◊ no indórtighes cussu ferru ca serbit ténneru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber Ingresu to curve Ispagnolu encorvar Italianu curvare, piegare Tedescu biegen.

indritàre , vrb Definitzione fàere dereta una cosa trota Sinònimos e contràrios adaretzai, alliurai, intennerare | ctr. atrotiai, indortigare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu redresser Ingresu to straighten Ispagnolu enderezar Italianu raddrizzare Tedescu gerademachen.