A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

controídu , pps, agt Definitzione de controire; chi no si podet, chi dhi ant proibbiu de fàere calecuna cosa o fintzes chi no ndhe podet fàere po un'impedimentu grave / èssere c. de essire = itl. essere agli arresti domiciliari Sinònimos e contràrios brivu, controíghidu, preubbidu, vedadu Frases l'at controidu su pretore de fàghere cussu muru 2. si che essit chentza èssere controidu ◊ cun totu custos impitzos chi tenimus semus controidos d'essire a logu perunu Tradutziones Frantzesu défendu Ingresu forbidden Ispagnolu prohibido Italianu proibito, vietato, controindicato Tedescu verboten, ungeeignet.

controíghere contraíchere

controíghidu , pps Definitzione de controíghere Sinònimos e contràrios controidu.

controíre , vrb: contruire Definitzione giare órdine, cumandhare, apretzetare de no fàere calecuna cosa, controriai Sinònimos e contràrios brevare, contraíchere, chitai 1, preubbire | ctr. ordinare, obbrigare Frases su binu e su fumu bi l'at controidu su dutore ◊ si mi controit de fàghere piagheres, controat finas de mi ndhe pedire! ◊ li at controidu su passazu in sa tanca sua ◊ su babbu a sos fizos no los at mai contruidos ◊ ti controo de faedhare cun istranzos, inoghe! Tradutziones Frantzesu interdire, défendre Ingresu to forbid Ispagnolu prohibir Italianu controindicare, proibire, vietare Tedescu als schädlich bezeichnen, verbieten.

controllàre , vrb: cuntrollare Definitzione portare a càstiu, averguare si una cosa est comente si depet Sinònimos e contràrios abberguare, castiai, combutare.

controllòre, controllòri , nm: cuntrollore Definitzione chie faet su controllu Sinònimos e contràrios compudadore.

contróllu , nm: cuntrollu Definitzione su chi si faet po averguare si una cosa est comente si depet Sinònimos e contràrios abberguada, compidada.

contropròva , nf Definitzione prova chi si faet po bíere si su chi si est fatu est própriu giustu Sinònimos e contràrios cumproa, iscumbata, proadura.

contrórdine , nm Definitzione cumandhu o órdine contràriu a un'àteru giau innanti.

controriài contrariài

controvérsia , nf Definitzione chistione chi ponet a duos o prus s'unu contra a s'àteru, a iscórriu Sinònimos e contràrios certu, condierra, contiendha, pletu, trivérsia.

contruíre controíre

contrúxu , nm Sinònimos e contràrios bentruxuniedhu Terminologia iscientìfica pzn Tradutziones Frantzesu vautour Ingresu cinereus vulture Ispagnolu buitre Italianu avvoltóio mònaco Tedescu Mönchsgeier.

cóntu , nm Definitzione cosa chi si narat po giare a ischire, po istentu; cosa chi si cunsiderat a reguardu de calecuna chistione, o de ccn., mescamente cun su significau de arrespetu, de importu / min. contighedhu, contixedhu Sinònimos e contràrios contadu, contànsia, chistione, consideru, cuentu, importu, médiu Maneras de nàrrere csn: istèrriri unu c. = comintzare a chistionare de carchi cosa pro si fàghere a sa manu a unu, pro lu cumbínchere, pro li pòdere pedire cosa; ómine, fémina de c. = chi contat, de importu; èssere chin c. = pro cosa, cun motivu; contus de foxili = sos chi si narant passendhe ora caentèndhesi, a sos pisedhos, tantu pro los tratènnere, cosighedhas de pagu importu; c. de risu = contu po arriri; c. b'at! = no mi la contas zusta, mi ses cuendhe carchi cosa; a su c. = istendhe a cantu si contat, a su chi narant; in c. de… = a su postu de…, pro cantu pertocat…; fàghere c. malu = apicai mali is crais, fai contus chi no torrant paris cun is contus de un'àteru; no ischire su c. de leare = no isciri acomenti fai, tènniri dificultadis mannas; dare c. de carchi cosa a ccn. = contare, nàrrere su chi at fatu, dare una nova; circai contus a ccn. = chircare chistiones, pedire cosa; fàghere contu, passai contu de… = pònnere in càrculu, cunsiderare Frases sos contos no sunt beros ma s'ómine los at imbentaos pro disaogu suo ◊ si cheriat cumpresu, ma chene torrare a contare sos contos contaos dae semper ◊ totu is piciochedhus candu bollint otenni una cosa isterrint su contixedhu…◊ no apo mai crétidu in custos contos de foghile 2. dae minore so faghendhe gherra fastizando in sos contos de amore ◊ a triballare nono, ma in contos de divertimentu za lu agatas cuncordu! ◊ a fàghere sa chirca no sunt contos vostros! ◊ tui ses ammachiada, in contu de fastigiai 3. est istracu, malàidu, male bestidu ma no ndhe faghet contu ◊ su fàmini fiat tropu, cudha crocoriga si fut parta una síndria e no nd'iaus passau contu, si ndi fustis pràndius etotu! ◊ a mie no mi ant chilcadu mai: si cumprendhet chi de me no ndhe ant fatu contu ◊ pro milli francos in prus a chilu no ndhe fato contu, còmporo su matessi! ◊ si ti cheret dòlere sa conca già est chin contu, cun cussu corpu! ◊ a su contu, issos crediant gasi! 4. su babbu fit de contu e benistante 5. unu contu si lu faghiat s'àinu e unu su truvadore ◊ contu malu ti as fatu si pessas chi su chi depes fàghere tue lu fato deo! ◊ no est contu bonu, custu, a fàghere sas cosas semper a duas bias! ◊ fàghedi bene sos contos innantis, no ti ndhe impudes! ◊ no isco prus su contu de mi leare: male est goi e peus est gai! ◊ faghídebbos in contu cantu balanzat cussu, si podet ispèndhere gai meda 6. ite contu ndhe apo a dare a Deu de tanta mala vida chi apo fatu! ◊ ma deo so pensendhe apustis morte ca devo dare sos contos a Deu! (Sotgiu)◊ torro a bidha e ndhe dao contu a sa zustíssia de su chi est capitau 7. in contu de andhare a campu andheit a chircare a unu ◊ in contu de timi m'iant fatu arriri Sambenados e Provèrbios smb: Contu Tradutziones Frantzesu compte, considération Ingresu tale, consideration, estimation Ispagnolu cuento, consideración Italianu raccónto, narrazióne, fiaba, considerazióne, stima Tedescu Erzählung, Märchen, Achtung.

cóntu 1 , nm Definitzione nàrrere su númeru de is cosas cricandho de bíere sa cantidade Sinònimos e contràrios càlculu Maneras de nàrrere csn: pònnere in c. una cosa = contaidha; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare; mi ndhe as a torrare sos contos! = mi ndi as a torrai sa sceda!, as a biri ita ti sutzedit!, as a biri ca est acomenti nau dèu; tirai, torrai is contus a unu = fàghere o serrare sos contos de su chi li depet; dare contos a Deus = nàrrere, cufessare a Deus sas curpas chi unu tenet; èssere chentza c., foras de c., no èssere in c. = medas, chentza misura, no faghet a los contare; fàghere contos mannos = pessare chi andhet totu bene, sestare in mannu; èssere a c. (nadu de cosas)= contadu, a manera chi siat zustu su tantu chi serbit; èssiri a contu de…(+ agt. numeràriu pl.)= de pòdere contare a… (+ agt. numeràriu) a… (+ agt. numeràriu); assardare su c. = aparizare, agabbare de pagare su dépidu, schitiai; c. currenti = genia de cuntratu, inditau de su númeru intestau a unu, po tènniri, arriciri o pigai dinai, fintzas paperi pro fai pagamentas o mandai dinai; essiri a c. paris = dare cantu si retzit, o retzire cantu si daet; bogare su c. de una cosa = contai e nàrriri canta est custa cosa Frases amus fatu su contu de cantu nos est costadu custu cómporu ◊ dhoi at mortus a contu de millas ◊ chi siant a contu de centus custus divertimentus! ◊ a isse no lu ponzas in contu, tantu est coment'e chi no bi siat ◊ sos istedhos de s'aera sunt chena contu ◊ ista mudu ca irballo su contu! ◊ no ndhe toches de custos durches ca sunt a contu! ◊ su cocoi a logos lu bendhent a contu, no a pesu 2. gai faghes, tue, ma za mi ndhe as a torrare sos contos! ◊ una borta nci fiant duus fradis: unu arricu foras de contu, s'àteru pòburu tropu ◊ fiat tronendi e lampendi foras de contu 3. sos contos già fint mannos e pariant totu giustos: passare sentza disgustos sos mios últimos annos (G.Masala)◊ contos mannos ti ses faghindhe: ma chentza sodhu ite pessas chi as a poder fàghere? ◊ su póveru si faghet contos mannos, ma dae chentu ndhe resessint deghe (Còntene)◊ ndi funt essius a contu paris ◊ torramí is contus, poita de custu momentu no ses prus s'amministradori miu! ◊ ite contos apo a dare a Deus po custa vita mala chi apo fatu?! Sambenados e Provèrbios prb: a contus malus si dhoi torrat Tradutziones Frantzesu compte, calcul Ingresu calculation Ispagnolu cuenta, recuento Italianu cónto, càlcolo, còmputo, contéggio, rendicónto Tedescu Berechnung, Rechnungslegung.

cóntu 2 , nm Definitzione cosa chi andhat bene, chi batit a un'arresurtau bonu Sinònimos e contràrios gadagnu, profetu Maneras de nàrrere csn: torrare a c. = cumbènnere, godangiai, torrai paris cun su chi andat bèni; chentza c. e ne capu = pro nudha, in debbadas; a c. meu, tou, sou, nostru = a càrrigu meu, tou, sou, a bandha, indipendhente, a manera chi donniunu nci pentzit cussu etotu a is cosas suas; tènniri, tennirisí a c. = arregalaisí, abarrai cun Deus, a istare bene, leàresi incuru, dare c., contivizare, fai atentzioni a ccn. cosa; dare c. a su bisonzu = andai avatu de s'abbisóngiu; a dónnia c. = de onzi manera Frases cun contu l'amus fata sa essida: inoghe ch'est sa morte e no sa vida! (Grolle)◊ custa cosa no nos torrat a contu: ispendhimus meda e balanzamus prus pagu ◊ a mie no mi torrat a contu, no, a istare ispetendhe perdindhe tempus! ◊ no b'at ne contu e ne cabu a fàghere cosa gai ◊ custa cosa no est contu bonu: tantu triballu pro nudha! 2. donzi pópulu depet èssere a contu sou ◊ una bella dí si fut arrósciu de si fai cumandai e iat decídiu de trebballai po contu suu ◊ fia teracu anzenu ma apustis mi so postu a contu meu ◊ istúdia, fizu meu, ca su travallu a contu anzenu est unu pesu meda mannu! 3. bah, teneisí a contu: dèu mi ndi andu! ◊ adiu, Nanne: tènedi contu! ◊ mi fait su prexeri de mi tenni a contu su cuadhu cantu abarru a mi ascurtai sa missa? ◊ chie cheret podet dare contu a carchi pitzinnu ◊ no bi aiat dadu contu finas a tandho chi cudha pitzinna fit bella e modosa ◊ si no istabant a contu, su bentu lis allughiat sas piatzas e lis brusiabat su carbone ◊ si fit a dare contu a su bisonzu no si tiat fàchere mai nudha ◊ portat a contu a chie passat 4. - E comenti ti dha passas? - A dónnia contu! Tradutziones Frantzesu avantage Ingresu profit Ispagnolu ventaja Italianu conveniènza, vantàggio, benefìcio Tedescu Vorteil.

contulàgliu, contulàlzu , agt, nm: contularju, contularzu 1 Definitzione chi o chie istat sèmpere cricandho contos, allegas, bodhetas, o contat totu, no mantenet segretu Sinònimos e contràrios allegàrgiu, bodheteri, chistionarzu, colesseri, crastuleri, cràstulu, crocoleri, fatitàgiu, fominzu, foxileri, licuteri, livitzanu, lorodhosu, novedharzu, piscinàrgiu, porretànciu, prillisseri / contasseri Frases contulalzu, ses sempre prontu a fàghere male! ◊ sas contularjas de su bichinau ant chircau de cada manera de infertzire carchi malíssia pro aerent it'e nàrrere ◊ cussas sunt féminas faularzas e contularzas! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cancanier Ingresu gossip (y) Ispagnolu chismoso Italianu pettégolo Tedescu Klatschmaul.

contulàntzia , nf Sinònimos e contràrios bodheta, contuliu, licutu, nada, naravèglia, narinzu Frases si fit cozuvau pro fàchere callare sas contulàntzias de sa gente (G.F.Sedda) Ètimu srd.

contulàre , vrb Sinònimos e contràrios contularjare Frases cussas sunt semper contulandhe, non lassant istrópiu chene tumbadu! ◊ su contulare de sas féminas s'intendhiat in totu sa carrera Ètimu srd.

contularjàre , vrb: contularzare Definitzione cricare contos, allegas, chistionos angenos, nàrrere bodhetas, criticare, alleghetare Sinònimos e contràrios afoghilare, allicuterai, crastulai, criticai, licutai, lollughinare, lorodhare, pidanciulai, piscinargiai, pistizonare, spisciulari, trobedhare 1, zudicare Frases cussa est fémina de cusséntzia e no istat contularjandhe peri sos fochiles ◊ sa bidha contularjat e bocat a pizu sas leredhas 2. istaiant abbandha, ne bidos e ne contularzados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cancaner, jaser Ingresu to gossip Ispagnolu cotillear, chismorrear Italianu pettegolare Tedescu schwatzen.