A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

forfè , avb Definitzione a f. = a brétiu, unu tanti chentza mediu.

fórfiga fóltighe

forfigàre folfigiàre

fórfighe fóltighe

forfijàre folfigiàre

forgiài , vrb Definitzione trebballare calecuna cosa (mescamente de ferru) giaendhodhi una forma / f. mincídius = contare o nàrrere fàulas Sinònimos e contràrios folmare, imbentai Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu former, forger Ingresu to shape, to forge Ispagnolu forjar Italianu foggiare, forgiare Tedescu schmieden, formen.

forítu , nm: furita, furitu Definitzione genia de animaledhu areste chi che intrat totue e annestrant mescamente po ndhe fàere essire àteru animale de sa tana; nau in cobertantza, unu chi si che fichit sèmpere in mesu, chi istat sèmpere cricandho Sinònimos e contràrios fughitu 1 / fichete 1, frulciaculu Frases ti che intrat in sas busciacas che furita! ◊ mancari che siant intanados, già ndhe los bogat su foritu ◊ passant cassadoris a furitu e a iscupeta… benimindi ita lichitu su mànigu de sa peta! ◊ is piciochedhus immoi s'ingrutant coment'e furitus po iscorrovonai e circai istrexu antigu Terminologia iscientìfica anra, mustela furo Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu furet Ingresu ferret Ispagnolu hurón Italianu furétto Tedescu Frett, Frettchen.

forivóri , nm Definitzione su sassu de su lestínchinu.

forjólu , nm Sinònimos e contràrios fornali, forredha, forronali Frases su sonatzeri iscazat s'otone in su forjolu pro fàghere petiolas e sonazas (N.Demurtas).

fòrma fòlma

formài folmàre

formàle, formàli , agt Definitzione chi pertocat sa forma, chi est fatu cunforma a sa régula; chi no pertocat sa sustàntzia de una cosa, de una chistione, ma su comente si faet o est fata.

formalidàde, formalidàdi , nf Definitzione sa régula de unu fàere, su fàere a cunforma a sa régula (forma) una cosa, mescamente in chistiones de amministratzione: a bortas, manera de fàere chentza sustàntzia, solu po s'apariéntzia, o solu po arrespetare una régula Tradutziones Frantzesu formalité Ingresu formality Ispagnolu formalidad Italianu formalità Tedescu Formalität.

formalína , nf Definitzione ammesturu de aldéide fórmica cun abba impreau po disinfetare e po chistire materiale orgànicu chentza si guastare Terminologia iscientìfica ist.

formalizài, formalizàre , vrb Definitzione fàere una cosa cunforma a s’arrégula, segundhu sa formalidade.

formàre folmàre

formàu , pps, agt Definitzione de formare Sinònimos e contràrios fatu 2. candu mai no mi donas findeus a papai: gei fut una minestra formada!…◊ gei fut una música formada… abasciadhu cuss'arràdiu!

forméntu ferméntu

formíca , nf: formiga, formija, frommiga, frommígia, frommija, frommixa, frummiga, frummígia, furmica Definitzione bobboedhu minudu (upm) de tantas calidades chi faet sa tana in terra o in truncos sicaos de mata: a milas andhant e torrant a sa tana carrandho semenedhos e faendho unu camminedhu in terra; genia de apicàlliu minudedhu fatu cun duas tirighedhas de pramma intéssia / genias de frommiga: niedha, conchiruja o pitziruja (formiga pitzigajola), luzana (minudedhedha e de colore mélinu), chin sas alas, callai; niu de formiga = cala, tana de f., formigarzu; formighedhas = zenia de maladia; pasciénscia de frommija = passéssia manna; istrintu che unu cú de frommiga = prus de gai!… Sinònimos e contràrios bobborissina, callaredha, formígula Frases a sa cosa de manigare acudit sa frommiga ◊ sa frommiga conchiruja móssigat, sa niedha est púdida ◊ su salatieri a giru a giru est totu prenu de fromiga ◊ sa frommígia conchi rúgia est iscoltighendhe su carru ◊ cussa frommija faghet su nidu in sa linna fràziga ◊ pòvera s'arzola chi timet sa frommiga! ◊ circhendu bellesa impegnada ti biu traghendu a su niu che sa fromiga (R.Locci) 2. dhui currint a usu de fromighedhas ◊ portu sa conca coment'e unu niu de formigas: no biu s'ora de mi crocai Sambenados e Provèrbios smb: Formica, Formiga / prb: si est tocada, fintzas sa frommígia si bortat! Terminologia iscientìfica crp, crematogaster scutellaris, messor barbarus, iridomyrmex humilis, formica lugubris Ètimu ltn. formica Tradutziones Frantzesu fourmi Ingresu ant Ispagnolu hormiga Italianu formica Tedescu Ameise, Argentinische Ameise (iridomyrmex humilis).

fórmica , nf: frómmica Definitzione una genia de materiale sintéticu a pígiu fine ma tostau.